11. FİNANSMAN FONKSİYONU

FİNANSMAN KAVRAMI İşletmeler iktisadi mal ve hizmet üretiminde bulunabilmek için birtakım finansal olanaklara ihtiyaç duyarlar. Söz konusu finansal olanakların işletme ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde ve işletmenin amaçlarına uygun olarak sağlanması işletmelerdeki finansman fonksiyonunun konusunu oluşturur.

Finansman fonksiyonu bağlamında, bir yandan işletmenin ihtiyaç duyduğu fonlar en uygun kaynaklardan en uygun zamanda karşılanabilmeli, diğer yandan işletmenin elde ettiği bu fonlar en etkin veya en kârlı bir biçimde değerlendirilebilmelidir.

Buna göre finansman fonksiyonunun kapsamını, Nakit ihtiyaçlarının karşılanması ve Bu nakitlerin en uygun bir şekilde kullanılması oluşturmaktadır.

Finansman, işletmenin ihtiyaç duyduğu fonların en uygun koşullarda sağlanması ve bu fonların en etkin bir şekilde kullanılmasıyla ilgili faaliyetlerdir.

Finansman fonksiyonunun başlıca çalışma alanları; finansal planlama ve denetleme finansal ihtiyaçları karşılayacak fonların bulunması ve tedariki fonların yatırımı

FİNANSMAN BÖLÜMÜNÜN İŞLETME ORGANİZASYONU İÇİNDEKİ YERİ Finansman yöneticisinin işletme organizasyonu içindeki yeri, işletmenin küçük veya büyük işletme oluşuna göre değişir.

İŞLETMENİN SERMAYE YAPISI İşletmenin finansal yapısı, işletmenin sermaye miktarı ve bu sermayenin oluşma biçimi ile ilgilidir.

Üretimde kullanılan bütün maddi ve maddi olmayan değerler sermaye olarak tanımlanır. Arazi - Alacak Hammadde - Know-how Yardımcı Madde - Patent Malzeme - Lisans Yarı Mamul - Marka Mamul - İmtiyaz Bina - İştirak Makina - Hisse Senedi Nakit Para - Tahvil gibi

Üretim için gerekli olan ekonomik, sosyal, teknik, yasal ve benzeri bilgiler, hammadde dahil sermaye, işgören ve yönetim, belirli bir para yada para yerine kullanılan araçlarla veya birtakım borçlarla işletmeye kazandırılmaktadır.

Buna göre önce para veya para gibi görev yapan araçların ve kredilerin bulunması gerekir. Daha sonra bunlarla üretimde kullanılan tüm maddi ve maddi olmayan varlıkların ve işgörenlerin tedarik edilmesi ve işletme amaçları için harekete geçirilmesi gerekir.

Maddi ve maddi olmayan varlıklar işletilerek mal ve hizmete dönüştürülür ve tüketicilere satılır. Bu satışlarla birlikte işletmeye yeniden para girmiş olur. Varlıkların temininde işletmeden dışarıya para çıkmakta ve işletme dışarıya borçlanmaktadır. Mal ve hizmetlerin satışları ile de işletmeye para girmekte veya işletme dışarıya karşı alacaklı duruma geçmektedir.

İşletme yönetimi borçlar ve alacakları iyi izlemelidir. İşletmenin ödeme planları alacakların zamanında tahsil edilmesine bağlıdır.

Sermaye, Kaynağına göre; Kullanım biçimine göre ise; Öz sermaye ve Dış kaynak sermayesi Kullanım biçimine göre ise; Sabit sermaye ve İşletme sermayesi şeklinde ayırım görmektedir.

Öz sermaye Bir işletmenin kurulup faaliyete geçebilmesi, işletme sahip veya ortakları tarafından birtakım maddi veya maddi olmayan iktisadi kıymetlerin bu amaçla harcanmasına bağlıdır.

İşletme sahip veya ortaklarının kendi kişisel varlıklarından ayırarak işletmeye tahsis ettikleri maddi ve maddi olmayan iktisadi değerlere o işletmenin öz sermayesi denir.

ÖZ SERMAYE (ÖDENMİŞ SERMAYE, YEDEK SERMAYE, KARŞILIKLAR VE DAĞITILMAMIŞ KÂRLAR) Sermayenin bir kısmı ortaklar tarafından sağlanır. Ortaklarca imzalanan sözleşmede taahhüt edilen ve ticaret siciline kaydedilen işletme sermayesine kayıtlı sermaye, kayıtlı sermayeden henüz ödenmemiş sermayenin çıkarılmasıyla elde edilen sermayeye de ödenmiş sermaye denir. YEDEK SERMAYE İleride ortaya çıkması beklenen genel nitelikteki zararları karşılamak için ve sermayenin azalmasını önlemek amacıyla her yıl işletme kârından ayrılan ve işletmede bırakılan tutara denir.

KARŞILIKLAR İleride ortaya çıkması beklenen özel nitelikteki zararları karşılamak için her yıl işletme kârından ayrılan “amortisman karşılıkları”, “stokların değer kaybı karşılığı” gibi özel hesaplarla izlenen tutarlardır. DAĞITILMAMIŞ KÂRLAR İşletme kârından ortaklara kâr payı olarak dağıtılmayıp işletmede tutulan tutarlara denir.

Dış kaynak sermayesi İşletme sahip veya ortaklarınca getirilmeyip, işletmeye dışarıdan aktarılan finansman fonlarından oluşur. Kısa, orta veya uzun vadeli krediler gibi.

BORÇ SERMAYE İşletmenin kısa, orta ve uzun süreli borçlanmalarla sağladığı sermayedir. Genel olarak 30 günlük, 60 günlük veya en çok 1 yıllık borçlar kısa süreli borçlardır. 1-5 yıllık borçlar orta vadeli borçlardır. 5 yıl ve üzeri uzun süreli borçlardır.

Sabit sermaye Tüketim için değil de kullanılmak üzere uzun süreli olarak birden fazla üretim dönemlerine bağlanmış bulunan varlıklar bütünüdür. Bilançoda sabit varlıklar olarak adlandırılmaktadır.

SABİT SERMAYE Uzun süreli alacaklar İştirakler Arazi ve binalar Demirbaşlar Makinalar Taşıt araçları Yapılar Patent hakları İmtiyazlar Sabit sermaye unsurları döner sermaye unsurları gibi hemen bir kez kullanılmakla mal ve hizmete dönüşüp, daha sonra mal ve hizmetlerin satışıyla geri dönmezler.

İşletme sermayesi Bilançoda döner varlıklar olarak adlandırılmaktadır. Nakit veya normal faaliyet dönemi içinde (genellikle bir yıl) nakde çevrilebilir veya kullanılabilir varlıkları kapsar.

DÖNER SERMAYE Üretim sırasında harcanıp mal ve hizmete dönüşen ve malların satışıyla tekrar işletme aktifleri içine geri dönen tutardır. Çalışma sermayesidir Kasa Banka Tahviller Alacaklar Hammadde, yardımcı madde, işletme malzemesi ve mal stokları

FİNANSMANLA İLGİLİ BAZI TERİMLER Bir işletmenin kurulması ve işletilmesi için gerekli para ve kredilerin bulunması ve ekonomik olarak kullanılmasıdır.

BİLANÇO Eşitliğin sol tarafı işletmenin yatırımını (aktif değerler) VARLIKLAR + ALACAKLAR = SERMAYE + BORÇLAR Eşitliğin sol tarafı işletmenin yatırımını (aktif değerler) Sağ tarafı bu yatırımın gerçekleşmesini sağlayan para, kredi ve her türlü ödeme aracının kaynağını (pasif değerler) göstermektedir. AKTİF = PASİF

BİR İŞLETMENİN 31.12.2004 TARİHLİ BİLANÇOSU (MİLYON TL) AKTİF (MİLYON TL) PASİF (MİLYON TL) DÖNER AKTİFLER KISA SÜRELİ BORÇLAR NAKDİ DEĞERLER BANKA BORÇLARI KASA KİŞİLERE VE İŞLETMELERE OLAN BORÇLAR BANKA ORTAKLARA OLAN BORÇLAR KISA SÜREDE NAKDE ÇEVRİLEBİLİR DEĞERLER DİĞER BORÇLAR TAHVİLLER UZUN SÜRELİ BORÇLAR ALACAKLAR MAL STOKLARI SABİT AKTİFLER UZUN SÜRELİ ALACAKLAR İŞTİRAKLER ÖZ SERMAYE ARAZİ VE BİNALAR ÖDENMİŞ SERMAYE MAKİNALAR YEDEK SERMAYE DEMİRBAŞLAR KARŞILIKLAR TAŞIT ARAÇLARI DAĞITILMAMIŞ KÂRLAR TESİSLER MADDİ OLMAYAN SABİT AKTİFLER AKTİF TOPLAMI PASİF TOPLAMI

Sermayenin bir kısmı ortaklar tarafından sağlanır. ÖDENMİŞ SERMAYE Sermayenin bir kısmı ortaklar tarafından sağlanır. Ortaklarca imzalanan sözleşmede taahhüt edilen ve ticaret siciline kaydedilen işletme sermayesine kayıtlı sermaye, kayıtlı sermayeden henüz ödenmemiş sermayenin çıkarılmasıyla elde edilen sermayeye de ödenmiş sermaye denir. YEDEK SERMAYE İleride ortaya çıkması beklenen genel nitelikteki zararları karşılamak için ve sermayenin azalmasını önlemek amacıyla her yıl işletme kârından ayrılan ve işletmede bırakılan tutara denir.

KARŞILIKLAR İleride ortaya çıkması beklenen özel nitelikteki zararları karşılamak için her yıl işletme kârından ayrılan “amortisman karşılıkları”, “stokların değer kaybı karşılığı” gibi özel hesaplarla izlenen tutarlardır. DAĞITILMAMIŞ KÂRLAR İşletme kârından ortaklara kâr payı olarak dağıtılmayıp işletmede tutulan tutarlara denir.

FON Fon paradan daha geniş bir kavramdır. Para denilince akla nakit ve bankadaki vadesiz mevduat gelmektedir. Fon denilince nakit, vadesiz mevduat, kredi, karşılıklar, yedekler, dağıtılmamış kârlar gibi gerektiğinde para gibi görev yapabilecek her türlü ödeme araçları anlaşılır.

FON KAYNAKLARI; Zorunlu olarak ayrılan yedekler, Amortisman ve şüpheli alacak karşılıkları, Dağıtılmamış kârlar, Ödenmiş sermaye, Kişi, banka ve işletmelerden sağlanan ve borç olarak ifade edilen krediler

FİNANSMAN Fonların tedarik edilmesi ve planlı bir biçimde kullanılmasıdır. İşletmenin ihtiyaç duyduğu fonları elde ettiği kurumlara finansman kurumları denir. Sermaye piyasaları Bankalar Devlet Sigorta işletmeleri Ve benzerleri

FİNANSMAN ARAÇLARI Hisse senetleri Tahviller Çek Bono Poliçe Cari hesaplar Avanslar Kredi faizleri Ve benzerleri

LİKİDİTE Bir işletmenin süresi gelen borçlarını ödeyebilme yeteneğine veya süresi gelen borçlarını ödemeye yetecek kadar işletmenin elinde emre hazır fon bulunmasına denir. Süresi dolan bir borcun ödenebilmesi için o borcu ödeyecek paranın işletme kasasında veya bankada hazır olması gerekir. İşletmede aşırı derecede kullanılmayan fon bulunması doğru değildir. Elde günlük işleri çevirebilecek kadar para bulunmalıdır.

SERMAYE KAYNAĞINA GÖRE FİNANSMAN USULLERİ VE FON KAYNAKLARI Öz kaynaklardan finansman Otofinansman Yabancı kaynaklardan finansman Kısa süreli yabancı kaynak sermayesi Orta süreli yabancı kaynak sermayesi Uzun süreli yabancı kaynak sermayesi

Öz kaynaklardan finansman Bir işletmenin sahip veya ortaklarınca gerek kuruluş aşamasında gerekse daha sonra konulmuş bulunan sermayedir. İşletmelerin kuruluşundan sonra yeni ortaklar alınması veya hisse senedi ihracı yoluyla da özsermaye temin edilebilir.

İşletme öz sermayesi, satıcılar ve işletmeye kredi açacak kişi veya kurumlar için bir güvenlik ölçüsü özelliği taşır.

Otofinansman İşletme faaliyetleri sonucunda oluşan kârların tamamının veya bir kısmının gerek yasal, gerekse işletme yönetiminin zorunlu kıldığı nedenlerle tamamen dağıtılmayarak işletmede bırakılması yoluyla sermaye ihtiyacının karşılanmasıdır.

Yabancı kaynaklardan finansman Kısa süreli yabancı kaynak sermayesi 1 yıl veya daha az süreli Kısa süreli ticari krediler (satıcı kredileri) Kısa süreli banka kredileri Factoring Finansman bonoları Diğer kısa süreli kaynaklar (alınan müşteri avansları, geri satın alma anlaşmaları gibi)

Orta süreli yabancı kaynak sermayesi Genelde 1 ile 5 yıl arasındaki süreyi kapsar Orta süreli ticari krediler (satıcı kredileri) Orta süreli banka kredileri Uluslararası para piyasalarından sağlanan krediler Finansal kiralama (leasing) Forfaiting Diğer orta süreli kaynaklar (borç ertelemeleri, borç taksitlendirme gibi)

Uzun süreli yabancı kaynak sermayesi Çoğu kez kalkınma amaçlı olarak verilen ve 5-20 yıl arasında değişebilen süreleri kapsar Bu krediler yatırım ve kalkınma bankaları tarafından verilir. Devlet Yatırım Bankası gibi

TAHVİL Orta ve uzun vadeli borç para sağlamak amacıyla anonim şirket, devlet veya kamu kuruluşları tarafından nominal değerleri eşit ve ibareleri aynı olmak üzere çıkartılan borç senetleridir.

RİSK SERMAYESİ Yeni fikirlerin ve teknolojik yeniliklerin ticari bir ürün elde edebilmek amacıyla çok yönlü olarak desteklenmesidir.

FİNANS YÖNETİMİ FİNANSAL ANALİZ Bilanço kalemlerinden yararlanarak firmanın mevcut finansal durumunu incelemek için nakit bulabilme gücüne, sermaye yapısına, borç durumuna ve kârlılığına bakılır.

Finansal analizde kullanılan bazı araçlar; Oranlar (Rasyolar) Karşılaştırmalı analiz Eğilim yüzdeleri hesaplaması Kâra geçiş analizi Faaliyet kaldıracı ve finansal kaldıraç Fon akım analizi Dağıtılabilir fon analizi Faaliyet sonucu yaratılan nakit akış analizi

FİNANSAL TABLOLAR Bilanço Kâr ve zarar cetveli Fon akım tablosu Finansal oranlar

BİLANÇO Belirli bir tarih itibarı ile firmanın varlıklarının ve yükümlülüklerinin parasal değerini gösteren finansal bir tablodur. Bu bağlamda, bilançoyu belirli bir zamanda firmanın varlık ve kaynak durumunu gösteren bir fotoğraf olarak görebiliriz.

3000 4000 4500

BİLANÇO KALEMLERİ DÖNEN VARLIKLAR KISA VADELİ BORÇ DURAN VARLIKLAR UZUN VADELİ BORÇ ÖZ SERMAYE ZARAR KÂR TOPLAM VARLIKLAR TOPLAM YÜKÜMLÜLÜKLER

GELİR TABLOSU Kâr zarar tablosu olarak da adlandırılmaktadır ve firmanın belli bir dönemdeki gelirlerini, giderlerini ve bunların arasındaki farkı kâr veya zarar olarak gösteren finansal bir tablodur.

Gelir tablosu, dinamik bir tablodur ve bu bağlamda bir yıllık bir süre için gelir ve giderleri gösteren bir video bandı gibidir.

NAKİT AKIM TABLOSU Belli bir zaman diliminde, işletmenin yatırım, üretim ve finansman (kaynak temini) faaliyetlerinin yarattığı nakit giriş ve çıkışlarını gösterir. Bu tablo, işletmenin nakit dengesindeki değişmeleri gösterirken, işletmenin nakitlerini hangi faaliyetlerden temin ettiğini veya nerelerde kullandığı konusunda ilgili kişilere bilgiler verir.

Üst yönetim açısından, stratejik yönetim analizinde bilanço ve gelir tablosunun incelenmesi ve bunların açıkladığı bilgileri kullanarak yapılan finansal oran analizleri (rasyolar) işletmelerin performansını ölçmek için uygun birer araçtır.

Bazı Önemli Finansal Oranlar Likidite oranları Kaldıraç oranları Kârlılık oranları Verimlilik oranları Piyasa değerleri oranı

Likidite Oranları: Likidite oranları, işletmenin kısa veya uzun dönemde borçlarını karşılayabilecek nakit durumunu gösterir. İki önemli likidite oranı Cari oran ve Asit Test Oranı’dır.

Cari Oran = Dönen Varlıklar / Kısa Dönemli Borçlar Bu oran, işletmenin kısa vadeli borçlarını karşılayabilecek dönen varlıkları olup olmadığını göstermektedir. Bu oranın 1’den büyük olması, olumlu bir gösterge olup kısa vadeli borçların ödenmesinde sorun olmadığını göstermektedir.

Asit Test Oranı = (Dönen Varlıklar – Stoklar ) / Kısa Dönemli Borçlar Asit Test Oranı işletmenin kısa vadeli borçlarını karşılayabilecek likit veya nakit varlıklarını göstermektedir. İşletmenin stokları; mamul, yarı mamul ve hammaddelerden oluşmaktadır.

Kaldıraç Oranları: Bu oranlar işletme sahiplerine ait sermaye ile borçlar arasındaki ilişkiyi, ayrıca işletme varlıklarının ne kadarının borçla temin edildiğini gösteren oranlardır. Bir anlamda kaldıraç oranları, işletmenin finansal gücünü gösterir.

Borç-Özkaynak oranı = Toplam Borçlar / Özkaynaklar Bu oran, işletmenin sahiplerine ait özkaynaklar ile dışarıdan temin edilmiş borçların oranını göstermektedir.

Toplam Borç Oranı = Toplam Borçlar / Toplam Varlıklar Bu oran, toplam varlıklarda borçların oranını göstermektedir.

Kârlılık Oranları: İşletmenin kârları üzerine odaklanan kârlılık oranları, faaliyetler sonucu elde edilen kârların çeşitli varlık ve kaynaklarla ilişkisini ölçmeye yaramaktadır.

Özkaynak Kârlılık Oranı = Vergi Sonrası Kâr / Özkaynaklar Bu oran, sermaye sahiplerine dağıtılabilir kârın yatırdıkları sermayeye oranını, yani yatırdıkları sermayenin yüzde olarak getirisini göstermektedir.

Varlık Kârlılık Oranı = Vergi Sonrası Kâr / Toplam Varlıklar Bu oran da, işletmeye özkaynak ve borç olarak yapılan tüm yatırımların yüzde olarak getirisini göstermektedir.

Satış Kâr Oranı = Vergi Sonrası Kâr /Satışlar İşletmenin satışlarının yüzdesi olarak elde ettiği kâr, bu oranla belirlenmektedir.

Verimlilik Oranları: İşletmenin varlıklarını ne derecede verimli kullandığını değerlemek için verimlilik oranları kullanılmaktadır. Çeşitli faaliyetlerin verimlilikleri hakkında fikir veren bazı verimlilik oranları aşağıda belirtilmektedir.

Varlık Devir Hızı = Satışlar / Ortalama Toplam Varlıklar Stok Devir Hızı = Satılan Malın Maliyeti / Ortalama Stoklar Stok Tüketim Süresi = Ortalama Stoklar / (Satılan Malın Maliyeti /365) Alacakların Ortalama Tahsil Süresi = Ortalama Ticari Alacaklar / Ortalama Günlük Satışlar

Piyasa Değerleri Oranı: Bu oranlar, firmanın yatırımcılar tarafından nasıl değerlendirildiğini göstermektedir.

Fiyat-Kazanç Oranı = Hisse Senedi Piyasa Fiyatı / Hisse Başına Kâr Bu oran yatırımcıların firmaya biçtiği saygınlığın ortak bir ölçüsüdür. Piyasa-Defter Değeri Oranı = Hisse Senedi Piyasa Fiyatı / Hisse Başına Defter Değeri Bu oran piyasada oluşan hisse senedi fiyatının, ödenmiş sermayeye oranını vermektedir.

Likidite, kaldıraç ve kârlılık oranları üst yönetim açısından stratejik yönetim analizlerinde kullanılan önemli oranlardır. Bu oranlar, işletmenin geçmiş performansları ve rakipleriyle kıyaslamalı olarak mevcut durumu belirleyen oranlardır. Verimlilik oranları, genel olarak işletmenin günlük faaliyetlerinde daha sık olarak kullanılmaktadır. Piyasa değerleri oranı ise işletmenin piyasadaki saygınlığını gösteren bir orandır.

FİNANSAL PLANLAMA Pro-forma bilanço ve nakit bütçeleri hazırlanarak gelecek dönemdeki finansman ihtiyaçları belirlenir. Genel faaliyet giderleri için gerekli olacak tutarın tespiti için gelecek dönemdeki tahmini üretim, satış ve kâr miktarı belirlenir. Sabit yatırımlar için gerekli olacak tutarın tespiti için gelecek dönemdeki tahmini arsa, proje, inşaat, makina vs. giderleri belirlenir.

İşletmenin günlük, aylık, üç aylık, altı aylık, yıllık ve beş yıllık para giriş ve çıkışları tahmin edilerek karşılaşılabilecek ödeme zorlukları için her türlü önlem alınır. Kâr ve zarar tablosu Bilanço Nakit akım tablosu Bütçeler Ve benzeri finansal tablolardan yararlanılır

FİNANSMAN BULMA ORTAKLARDAN ALMA BORÇ ALMA OTOFİNANSMAN FAİZ VE VADE YOK ANA PARA GERİ ÖDEMESİ YOK ÖZ SERMAYE YÜKSEK, BORÇ AZ KREDİBİLİTE ÇOK BORÇ ALMA YENİ ORTAK ARAMAYA GEREK YOK KÂRI ORTAKLARLA PAYLAŞMAYA GEREK YOK FAİZ GİDERİ MASRAF OLARAK GÖSTERİLEBİLİR OTOFİNANSMAN DAĞITILMAYAN KÂRLAR YEDEKLER AMORTİSMANLAR VS.

FİNANS BÖLÜMÜNÜN ÖRGÜTLENMESİ Genellikle küçük işletmelerde finans işlerini muhasebe müdürü veya muhasebe şefi yürütür. İşletmenin büyüklüğüne göre belirli finans görevleri oluşturulan finans bölümlerine bağlanır ve aralarındaki yetki ve sorumluluklar düzenlenir.

FİNANSAL FAALİYETLERİN YÜRÜTÜLMESİ Finansal planlama, fonların bulunması, fonların kullanılması ve her türlü para giriş ve çıkışlarının yönetimi için finans bölümünde görevli işgörenlerin planlı ve sistemli olarak çalışması gerekir. Finans işlerinin yürütülmesiyle ilgili olarak uygulanacak yöntemler, izlenecek yol ve tutumlar, her türlü finansal bilgi akışı açık ve anlaşılır olmalıdır.

FİNANSAL FAALİYETLERİN KOORDİNASYONU Finansal faaliyetler tedarik, üretim ve pazarlama gibi diğer bölümlerin ve tüm işletmenin işleyişi üzerinde son derece büyük etkilere sahiptir. Diğer bölümlerin faaliyetleri de finans bölümü üzerinde etkilidir. Bu yüzden zaman zaman toplanarak sorunlara çözüm yolları aranmalıdır.

FİNANSAL DENETİM FON AKIŞ TABLOLARI NAKİT AKIŞ TABLOLARI GELİR-GİDER TABLOLARI PROFORMA BİLANÇOLAR BÜTÇELER BİR TAKIM FİNANSAL ORANLAR Denetim aracı olarak kullanılırlar ve işletmenin finansal sağlığı korunmaya çalışılır.