MULTİPL SKLEROZ REHABİLİTASYONU

Multipl skleroz (MS) merkezi sinir sisteminin (beyin ve spinal kord) inflamatuvar demyelinizan hastalığıdır. Genç ve orta yaşlı erişkinlerde önemli derecede özürlülüğe neden olur. Rehabilitasyon açısından MS özeldir ve çeşitli kombinasyonları klinik görüntüyü oluşturur. Kas zayıflığı Spastisite Duyusal defisit Ataksi Görme, yutma bozukluğu Barsak disfonksiyonu Kognitif bozukluklar klinik semptomları oluşturur.

15-50 yaş grubu kişilerde özürlülük yaratan nedenler arasında travma ve romatolojik hastalıklardan sonra 3. sırada yer alır. MSli hastaların %70 i kadındır. Nedeni kesin bilinmemektedir. Genetik yapı, İklim Çevresel faktörler Endemik ajanlar suçlanmaktadır.

MS merkezi sinir sisteminde başlıca beyin sapı, optik sinir, spinal kord, periventriküler ak maddede yama şeklinde demyelinizan plaklar ve fokal perivasküler mononükleer hücre infiltrasyon alanları ile karakterizedir.

Klinik MSS’de hangi bölge etkilenmişse klinik ona bağlıdır. MS’e özgü bir patern yoktur ve her MS’li zaman içinde farklı şiddet ve süresi değişebilen bir belirti-bulgu paterni gösterir. Piramidal, serebellar, beyin sapı, duyusal, serebral, mesane barsak fonksiyonlarını etkiler.

Klinik semptomlar Yorgunluk Denge koordinasyon bozukluğu Parestezi Dizestezi Bulanık ve çift görme Vertigo Dizartri Mesane barsak problemleri Spastisite Hafıza problemleri Depresyon Ağrı Emosyonel labilite Tremor İletişim bozuklukları

Tanı Klinik bulgular Manyetik rezonas görüntülemede lezyonların tespiti Serebrospinal sıvı örnekleri tomografi

MS tipleri Relaps ve remisyonla seyreden tip: en sık görülür Sekonder progresif Primer progresif Progresif relaplı tip

Tedavi MS tedavisi dinamiktir, çok yönlüdür ve kişiye özeldir. Tedavi 2 bölümde incelenebilir. 1) patolojiye yönelik 2) semptomlara yönelik

Medikal tedavi Steroidler İmmünmodülatörler

Semptomatik tedavi Spastisite tedavisi: medikal ve egzersiz, soğuk uygulama Yorgunluk: en sık yakınma, özellkle öğleden sonra sık, ilaç tedavisi, eşlik eden başka hastalığı varsa tedavisi, cihaz kullanımı, soğutma tedavileri Motor-duyu bozuklukları: egzersiz( EHA, aktif, pasif, dirençli, denge-koordinasyon)

Kognitif bozukluklar: hafıza, dikkat, bilgi işlemde fonksiyon bozukluğu olabilir. Standart testlerle saptanamayabilir, esas sorun çoğul işlemleri başarma yeteneği gibi yüksek düzey fonksiyonlarda söz konusudur. Kompleks fonksiyonların başarılmasında aşırı mental enerji harcanmaktadır

MS Rehabilitasyonu Hastada çok çeşitli problemlerin birarada değişik kombinasyonlarda bulunuşu hastanın fonksiyonel problemlerini oluşturur ve her hasta özeldir. Hastanın ataklar şeklinde seyretmesinden dolayı tedavi amaçları sık sık gözden geçirilmelidir.

Rehabilitasyon sırasında hastanın mobilizasyonu ön planda tutulur. İlerleyen kas zayıflığı, yorgunluk, spastisite gibi semptomlar minimale indirilmeye çalışılır. Yürüyebilen hastada inaktiviteye bağlı komplikasyonlar geç gelişir.

Sistematik olarak yapılacak değerlendirme sonucunda sırasıyla; spastisite Kas zayıflığı Yorgunluk Ataksi Duyusal defisitler Ağrı Eklem hareket açıklığı Görme bozukluğu öncelikle tedavi edilmeli.

Daha sonra; İletişim Beslenme Hijyen Giyinme Yatak aktivitelerinden başlayarak transfer ve ambulasyon gibi mobilite aktivitelerinin değerlendirilmesi ve çeşitli cihaz ve adaptasyonla mobilitenin sağlanması amaçtır.

Rehabilitasyonda yaşanılan ortamda Evde İşyerinde fiziksel ve çevresel engellerin gözden geçirilerek düzenlenmesi gerekir. Stress ve depresyon gibi psikolojik engellerle başa çıkma öğretilmeli gerekirse psikolojik destek ve medikal tedavi verilmelidir.

EHA egz Pasif, aktif ve dirençli egz Postür egz, denge-koordinasyon egz El-göz koordinasyon egz Diyafragmatik egz Solunum egz Oturma dengesi Transferler: tekerlekli sandalye, yatak

Kas zayıflığı, spastisite, proprioseptif kayıplar, serebellar ve vestibüler fonksiyon bozukluğu, görme kaybı, bir çok işi aynı anda yapmada zorluk çekme gibi nedenlerden ötürü yürüyüş bozuklukları gelişmektedir. Paralel barda yürüme eğitimi, gerekli durumlarda baston, walker, tekerlekli sandalye gibi yardımcı cihazlar gerekebilir.

Kas güçsüzlüğü tedavisinde: Ağırlık takılmış yürüteçler, bileklere takılmış velkro bantlı ağırlıklar ataksik tremor tedavisi için pratik uygulamalardır Kas güçsüzlüğü tedavisinde: Egzersiz Biofeedback FES Ortez ve splintler

Egzersiz esnasında yorgunluk ve ısı artışına dikkat etmek gerekir Egzersiz esnasında yorgunluk ve ısı artışına dikkat etmek gerekir. Öncelikli amaç yürüyüşün düzeltilmesi olduğunda ayakta ve yürüyüş egzersizlerine odaklanmak gerekir. Akuatik egzersizler özellikle ataksi güven sorunu yarattığında önerilebilir. Havuz suyu sıcaklığı 29 derece olmalı

Uygun olan hastalarda aktif egzersizler 20-30 dakikalık sürelerle 5 dakikalık ısınma ve soğuma periyodu ile uygulanmalıdır. Germe egz verilmeli, egzersiz yoğunluğu kontrollü olarak arttırılabilir. Özürlülüğü ileri düzeyde olanlar için GYA başarılması ilk amaç olmalıdır.