Yrd. Doç. Dr. Şule Aydın Turan YÖNETİM- ÖRGÜT TEORİLERİ KLASİK EKOL: Henri Fayol ve Yönetim Süreci 1916 Yrd. Doç. Dr. Şule Aydın Turan

Fransız mühendis, 58 yıllık deneyim, 30 yıllık genel müdürlük Yönetim devrimi esnasında (1900ler) konferanslar ve yazılar Bilimsel yönetim mikro; yönetsel teori makro (meso?) Aslında bilimsel yönetimin üst kademelere uygulanması

İşletmenin faaliyetleri Teknik (üretim) Ticari (alım,satım) Finansal Muhasebe Güvenlik Yönetim

İyi bir örgüt tasarımı ve yönetimin ilkeleri Bu tip ilkelerden Luther Gulick, L. Urwick, M.P. Follet, James Mooney, A. Reiley de bahsetmiş. Yönetim sürecinin esası Ekonomik etkinlik ve rasyonellik “eğer bu ilkeleri izlersen başarılı olursun”; «En iyi ve etkin örgütlenme» (T. Koçel) Fayol: «…yönetimde hiçbir şey kat’i ve mutlak değildir, yönetim bir ölçü ve kıyas meselesidir…., benzer şartlarda bile aynı ilke nadiren uygulanır…, uygulamada farklı ve değişen şartların dikkate alınması gerekir… bunları kullanmasını bilmek gerekir ki bu da güç bir sanattır…»

Yöneticilik eğitiminin gerekliliği.. “… bir idareci yönetsel açıdan en berbat hareketlere cüret etmekten endişe duymaz. Çünkü, kullandığı yöntemler, nitelik itibariyle kayda değer şeyler olmadığından, işteki hatalar ancak neticede anlaşılır; bu neticeler ise, ancak uzun zaman geçtikten sonra meydana çıkarlar ve o zaman bunları doğuran asıl sebeplerle aralarında bağlantı bulmak bile güçleşir…” Öyleyse İlkeler ve metot

Yönetimin unsurları (kavramsal çatı) Basiret- uzak görüş- Planlama: tahminleme ve faaliyet programı hazırlama Kaynaklara, işin niteliğine ve beklenmeyen faktörlere bağlı Katılım önemli: kaynakların ihmal edilmemesi, yönetsel ilginin artması Birlik, devamlılık, doğruluk, esneklik koşulları Örgütleme: kuruluşun maddi ve beşeri yapısını meydana getirme; maddi ve beşeri örgütün işletmenin amaç kaynak ve ihtiyaçları ile uyum halinde olması Personel tedarik ve eğitimi de içeriyor Emir-komuta (yürütme): personelin faaliyetlerinde devamlılık sağlama

Yönetimin unsurları (kavramsal çatı)(dvm) Koordinasyon: tüm faaliyet ve gayretleri birleştirme ve uyumlaştırma Ahenk: masraflar-kaynaklar, üretim araçları-üretim ihtiyaçları, hammadde- tüketim, satış-üretim arasında Birlikte hareket, beklentilerin açık olması, Kontrol: belirlenen kural ve hedeflere, ilkelere göre gerçekleşen durumun değerlendirilmesi - Tekrar planlama

Kritik kavramlar Formalleşme: kişilerin görev ve yetki tanımlarının ve örgütün yapısının açık biçimde tanımlanması. Burada kritik birim pozisyon “…Her tür işletmede en alt kademede çalışanların, en bariz yeteneği neden ibaretse, işletmelerin gereksinim duyduğu temel yetenek de odur. Üst kademe yöneticilerin temel yeteneği ise idari yetenektir…” Teknik yetenek, yönetsel yetenek ayrımı

Örgüt yapısı ile ilgili ilkeler Yönetimin ilkeleri Örgüt yapısı ile ilgili ilkeler İşbölümü İşlerin (jobs)ve görevlerin (tasks)uzmanlaşmaya imkan verecek şekilde bölünmesi (kaliteli üretim, kolay eğitim) (verimlilik artışı) Doğada mevcut, büyüklüğün bir fonksiyonu Yetki sorumluluk denkliği Yetki: emir verme hakkı, itaat ettirme gücü Biçimsel yetki, kişisel yetki Bir işi yapma zorunluluğu olanlar bu işin gerektirdiği kararları verme yetkisine de sahip olmalıdır. (emir-komuta yetkisi, kurmay yetki, fonksiyonel yetki) Yönetim birliği Aynı amaca hizmet eden faaliyetlerin bir yönetici tarafından yürütülmesi Örgütün ve ilgili birimlerin amaçları açık olarak belirlenmeli, birbirleriyle uyum içinde olmalı.

Örgüt yapısı ile ilgili ilkeler (dvm) Hiyerarşik yapı (scalar principle) işler ve pozisyonlar hiyerarşik bir yapıda örgütlenmeli, işleri yapanlar için emir- komuta birliği geçerli olmalı (iletişim?) Kademeler fazla ise yavaşlığa neden olabilir (Fayol Zinciri) Yöneticilerin yetersizliği nedeniyle Fayol Zinciri (geçit) kullanılmıyor Merkezi yönetim Doğal bir ilke Merkezilik ile ademimerkezilik optimum olmalı “… makine gibi hareket etmez…” “…Kamu kurumlarında çıkar kavramı çok karışık; patron bir efsane gibidir; eğer üst bürokratlar tarafından sürekli vurgulanmazsa, kamu çıkarı hissi bulanıklaşır, zayıflar ve her kamu idaresi, amaç ve aracı kendinden ibaret saymaya başlar...” Kontrol alanı: bir üste kaç sayıda ast bağlanabileceği (astlarla ilişki açısından kritik) Departmanlaşma: belirli işlerin bir araya getirilmesi ile departmanların oluşturulması

Süreçler İle İlgili İlkeler Emir-komuta Birliği her ast sadece bir üstten emir almalı ve bir üste karşı sorumlu olmalıdır (karşı örnekler: matris yapı; fonksiyonel ustabaşılık) Çatışmaların, anlaşmazlıkların kaynağı Disiplin Liderlik ve disiplin birlikte “… itaat, devamlılık, çalışkanlık, hal ve hareket düzgünlüğü… saygının gözle görünür işaretleri…” “…Yazılı veya zımni, belirleyici olan sözleşmedir…” “… olumsuzluk çok kere yöneticilerin yetersizliğinden kaynaklanır…” Grevler! İyi yöneticiler, açık ve hak temelli sözleşmeler, adil ceza uygulamaları ile mümkün disiplin Adil ve eşit muamele Personelin ödüllendirilmesi ve ücretlendirme Yevmiye temelli, iş temelli, parça temelli ödeme Prim, kar ortaklığı, bedelen yardım Genel çıkarların kişisel çıkarlara üstünlüğü Çıkarların uzlaştırılması problemi İyi ve dayanıklı yöneticiler, adil sözleşmeler, sıkı denetim

Sonuçlar ile ilgili ilkeler Düzen ve istikrar Herkese bir yer ve herkes kendi yerinde Görev süresinin önemi; işten ayrılma oranının düşük olması önemli Personelin devamlılığı İnsiyatif-yetki devri örgütte gerekli ölçüde yetki devri olmalıdır, ancak yetkisini devreden üst, sorumluluğunu da devredemez. (karşı örnekler: gerçekte hangisi devrediliyor?) Birlik ve beraberlik/ekip ruhu