Bir Meslek Olarak Öğretmenlik

Eğitim Sisteminde Öğretmenin Görevleri, Rolleri ve Yeterlikleri ----------------------------------------------

“Bana rütbelerin en yücesi verilmiş bulunuyor” M.K. Atatürk (Baş öğretmenlik unvanı verildiğinde M.K. Atatürk’ün yaptığı açıklama)

Öğretmenlik bir meslek midir? Bir sanat mıdır? Bilimsel temellere dayalı bir davranış değiştirme mühendisliği midir?

Öğretmen kimdir? Öğretmenlik çok eski bir meslek olmasına rağmen, bir meslek olarak kabul görmesi oldukça yenidir. Öğretim, öğrenmenin gerçekleşmesi ve bireyde istenen davranışların gelişmesi için uygulanan süreçlerin tümüdür. Bu süreçleri gerçekleştiren kişiye “öğretmen” denir. Öğretmen; belli konuları, belli bir gruba ya da kişiye öğreten ve davranışlarıyla öğrenen gruba örnek oluşturan kişidir.

Öğretmen kimdir? Öğretmen hem eğitim yaşantılarını düzenleme hem de düzenlenen çevrede, eğitim durumunda bir örnek oluşturacak şekilde yer alma konumundadır. Bu nedenle öğretmen hem bir bilim insanı hem de bir sanatkâr olma durumundadır. Çağımızda yaşanan hızlı değişiklikler öğretmenlerin görevlerinde değişiklik ve gelişmelere neden olmaktadır.

Öğretmenlik mesleğini tercih eden öğretmen adaylarından hizmet öncesinde aranması gereken özellikler: Öğretmen olma isteği Öğretmenliğe yatkınlık Beden, zihin, ahlak, ruh ve duygu bakımından dengeli ve sağlıklı gelişmeye uygun kişilik özelliklerine sahip olmak Öğretmenliğe, öğrenciye, çevreye, sosyal değerlere yönelik olumlu tutuma sahip olmak Hür ve bilimsel düşünce gücüne, araştırma fikrine sahip olmak

Öğretmenin Başlıca Rolleri Rol nedir? Toplumda belirli bir statüde ve konumda bulunan bir bireyden göstermesi beklenen davranışlar ya da bireyin görevini yerine getirmesidir. Öğretmene yüklenen roller; kültürlere, toplumlara, zamana ve eğitim anlayışına göre değişiklik göstermektedir.

Öğretmenin Başlıca Rolleri Öğretmenin Öğreticilik/Eğiticilik Rolü Öğretmenin Temsilcilik Rolü Öğretmenin Liderlik Rolü Öğretmenin Sosyal Liderlik Rolü Öğretmenin Değişimci/Yenilikçi Rolü

1. Öğretmenin Öğreticilik/Eğiticilik Rolü Özel alan bilgisine sahip olma Ders için gerekli materyalleri hazırlama Çeşitli öğretim teknikleri deneme Öğrenmeyi zenginleştirme Sınıfı yönetme Öğrencileri güdüleme Sınıf özelliklerine göre konunun öğretimini planlama Öğrencilere rehberlik yapma

1. Öğretmenin Öğreticilik/Eğiticilik Rolü Program geliştirme çalışmalarına katılma Bilgi ve iletişim teknolojilerini başarılı bir şekilde kullanma Öğrencilere danışmanlık yapma Sınıfta çeşitli etkinlikler ve konularda öğrencilerle birlikte karar verme Öğrencilere uygun öğrenme çevresi oluşturma

2. Öğretmenin Temsilcilik Rolü Yeni öğrenmelere açık olma Esnek olma Öğrenci aileleri ile çocukların gelişim süreçlerini tartışma Okul işleyişi ve politikası hakkında bilgili olma Öğrencilerin öğrenmelerini sağlayacak etkinlikler kullanma Kendini geliştirme ile ilgili sorumluluk alma Alan bilgisini güncelleştirme

3. Öğretmenin Liderlik Rolü Öğrencilere öğrenme arzusu kazandırma Öğrencilerin problemlerini çözebilmesine katkı sağlama Öğrenmenin değerini ve önemini kavratma

4. Öğretmenin Sosyal Liderlik Rolü Öğrenciler ve diğer görevlilerle iyi iletişim kurma Espri anlayışına sahip olma Takımla iyi ilişkiler kurarak çalışma Problem çözme becerisinin yüksek olması

5. Öğretmenin Değişimci/Yenilikçi Rolü Eğitim ve toplum alanında gelişmeleri yakından takip etme Değişime ve yeniliklere karşı olumlu tutumlar sergileme Öğrencileri değişime ve yeniliklere hazırlayabilme Eğitim alanındaki değişiklikleri kolay uygulayabilme

Öğretmenlerin Yeterlik Alanları: Yeterlik nedir? Bir işi ya da görevi etkili bir şekilde yerine getirebilmek için sahip olunması gereken özelliklerdir.

Öğretmenlerin Mesleki Yeterlik Alanları: Eğitme-Öğretme (öğretmenlik meslek bilgisi) Özel Alan Bilgisi Genel Kültür Bilgisi

Eğitme-Öğretme Yeterlikleri (Öğretmenlik meslek bilgisi) Öğrenciyi tanıma Öğretimi planlama Materyal geliştirme Öğretim yapma Öğretimi yönetme Başarıyı ölçme ve değerlendirme Rehberlik yapma

Eğitme-Öğretme Yeterlikleri (Öğretmenlik meslek bilgisi) Temel becerileri geliştirme Özel eğitime ihtiyaç duyan öğrencilere hizmet etme Yetişkinleri eğitme Ders dışı etkinliklerde bulunma Kendini geliştirme Okulu geliştirme

Genel Kültür Bilgisi Olay ve olguları farklı disiplinlerin kavramlarını kullanarak açıklayabilme Farklı disiplinlere ilişkin bilgilerin konu alanı ile bağını kurma Öğrencileri genel kültür yaşantılarını geliştirmeye özendirme

Özel Alan Bilgisi Temel bilgileri, kavramları, ilkeleri değişik biçimlerde açıklama Farklı görüş, kuram, öğrenme yolları, araştırma ve inceleme yöntemlerini açıklama Öğretim malzemelerini değerlendirme ve seçme Alanında araştırmalar yaparak bilgi üretme

Özel Alan Bilgisi Öğrencileri alanla ilgili sorular sormaya, düşünceleri farklı perspektiflerden görmeye ve bilgi üretmeye özendirecek programları kullanma ve özendirme Öğrencinin gerekli bilgi ve becerileri başka alanlarla ilişkilendirmesine olanak verecek disiplinler arası öğretim deneyimleri yaratma Alana ilişkin sorunları tanıma, çözüm yolları arama, uygun çözüm yolunu seçme, uygulama ve değerlendirme

Meslek olarak öğretmenlik… Çağdaş toplumlarda meslekler belirli diploma gerektiren profesyonel bir uğraş niteliği taşımaktadır. 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu’na göre: Öğretmenlik; devletin eğitim, öğretim ve bununla ilgili yönetim görevlerini üzerine alan özel bir ihtisas mesleği olarak tanımlanmaktadır.

Mesleki etik nedir? Bütün mesleki uğraşıların iyi ve doğruya yönlendirilmesi konusunda ilkeler koyan, meslek üyelerinin kişisel arzularını sınırlayan, belli bir çizginin dışına çıkmalarını önlemeye çalışan, mesleki idealleri geliştiren ve ilkesiz üyeleri meslekten dışlayan bir ilkeler dizgesidir.

Öğretmenlerin sahip olması gereken temel ahlaki ve etik değerler Profesyonellik, Hizmette sorumluluk, Adalet, eşitlik, Sağlıklı ve güvenli bir ortam sağlanması, Yolsuzluk yapmama, Dürüstlük, doğruluk ve güven (samimi olma), Tarafsızlık (dinsel ve politik inançlar), Başkalarına saygı, Kaynakların etkili kullanımı (zamanın etkili kullanılması)

Etik dışı davranışlar Öğrencilerin azarlanması Öğrencileri küçük düşürme, taciz etme Öğrenci çalışmalarının yanlı değerlendirilmesi Sınav sorularının bir öğrenciye önceden verilmesi Öğretmenin öğrencilere zararlı ve amaç dışı bilgiler vermesi

Öğretmenlik Mesleğinin Temel Özellikleri Nelerdir?

Mesleki yapılanma Türkiye'de öğretmenlerin mesleki örgütlenme hareketleri 1908 yılına kadar dayanmaktadır.

Türkiye'de Öğretmen Yetiştirme Modelleri Türkiye öğretmen yetiştirme bakımından 150 yılı aşkın bir geçmişe ve zengin bir deneyime sahiptir. Ülkemizde öğretmenlik mesleği ve öğretmen yetiştirme konusu, her dönemde güncelliğini korumuş önemini hiç bir zaman yitirmemiş, tam tersine değişik boyutlar kazanmıştır. Türkiye'de Cumhuriyet'in ilanından sonra, eğitime yapılan en önemli katkı, öğretmenliğin yasal olarak "meslek" durumuna getirilmesidir. 1924 tarih ve 439 sayılı o yasada "öğretmenlik devletin genel hizmetlerinden eğitim ve öğretim görevini üstüne alan, bağımsız sınıf ve derecelere ayrılan bir meslek" olarak tanımlanmıştır. Cumhuriyet döneminde geliştirilen başlıca öğretmen yetiştirme modelleri: * köy muallim mektepleri(1926-1933) * köy enstitüleri * ilk öğretim okulları * üç yıllık eğitim enstitüleri * eğitim fakülteleri

Şöyle Tanımlayabiliriz Etkili Öğretmeni Şöyle Tanımlayabiliriz 1-Konusunu bilen, bildiklerini öğrencisine etkin bir şekilde aktarabilen 2-Öğrencisini anlayan, onların ihtiyaç ve beklentilerine uygun eğitim ortamları hazırlayan, öğrencisini çalışmaya karşı güdüleyen 3-Bireysel farklılıkları kabul edip, her öğrenci ile tek tek ilgilenebilen, öğrenci sorunlarının farkında olan, 4-Elinden geldiğince yardım eden, öğrencisini yönlendirebilen, 5-Öğrencisini ve öğretmeyi seven,

6-Ruh sağlığı yerinde, tutarlı, olgun ve dengeli olan, 7-Tepkileri çocuklar için anlaşılmaz ve şaşırtıcı olmayan 8-Esnek ve hoşgörülü olan,korku ve dayağa gerek duymayan, sınıfta düzeni sağlayabilen, 9-Kendi kişiliği, özellikleri ve öğretim becerileriyle çocuktaki ilgiyi canlı tutabilen, 10- Bilgide akıcı olmaktan çok, çocuğun öğrenme, araştırma ve incelemesine yol gösteren,

11-Sınıfta demokratik bir çalışma ve ilişki ortamı meydana getiren, 12- Sorumlulukları vererek öğrencilerinde kendi kendilerini denetleme yeteneklerini geliştirebilen, 13- Öğrencilerini sınıf içinde yarışmaya sokmayan, 14- Sınıfın iyi öğrencilerini seçip diğerlerini bir kenara itmeyen, 15- Başarılı öğrencileri diğerlerine örnek göstermeyen, 16- Başarısız öğrencileri destekler ve en ufak bir başarılarını görüp bunu onlara hissettiren, 17- Öğrencinin başarısızlık nedenlerini araştırır, aile ile işbirliği yaparak nedenlerini ortadan kaldırmaya çalışan etkili ve iyi öğretmedir.

İdeal Öğretmenin Nitelikleri Her şeyden önce öğretmen mesleğini sevmeli ve kendi sahasında söz sahibi olmalıdır. "İdeal öğretmen bir muhabbet fedaisidir. " "İdeal öğretmen hassas bir terazi gibidir. "

"İdeal öğretmen öğrencilerini teşvik eder, onların cesaretini kırmaz." "İdeal öğretmen anlatan değil rehberlik edendir." ”Dersini öğrenciyi merkeze alarak yürütür”   “Öğrencilerin öğrenme ihtiyacı  hissetmelerine yardımcı olur”

"Derse öğrencinin ilgisini çeker ve korur"   "Derse öğrencinin ilgisini çeker ve korur" "Öğrencilerin düşünmesini ve eleştirmesini sağlar" "İlgi çeken ve bu ilgiyi koruyan öğretim araç-gereçleri kullanır." "Öğrencilerle tam ve etkili iletişim kurar"

Dersi anlatırken kısa ve öz konuşur, öğrencilerin anlamadığı yerleri farklı kelimeler kullanarak sabırla tekrar eder. Ders boyunca bütün öğrencilerin mümkünse derse aktif olarak katılımlarını sağlar. Bunun için konuyla ilgili düşündürücü sorular hazırlar. Ders anlatırken öğrencilerin gözlerinin içine bakar ve anlayışlı, sabırlı olur.

Öğrencilerle "öğretmen tonu“ diyebileceğimiz otoriter ses tonuyla konuşmaz. Öğrencilerden ne istediğini açıkça ifade eder, sınıf kuralları belirler ve bunlara uymalarını sağlar. Öğrencilerle iletişim kurabilmek için isimlerini bilir, ve onlara isimleriyle hitap eder.

BAŞARININ İLK ŞARTI, UĞRAŞILAN KONUYA EGEMEN OLMAKTIR. DERSİNİZİ DAHA MÜKEMMEL NASIL VERİRSİNİZ? BAŞARININ İLK ŞARTI, UĞRAŞILAN KONUYA EGEMEN OLMAKTIR.

2. Soru Sormalarını İsteyerek 1.   Görsel Ve İşitsel Materyal Kullanın 2. Soru Sormalarını İsteyerek Öğrencileri Cesaretlendirin 3.   Not Alma İşlemine Rehberlik Edin

4. Tartışmayı Teşvik Edin 5.   Öğrencilerin Yazılı Olarak Katılımını Sağlayın 6.   Bir Kavram Şeması Oluşturun

İfadelerini Kullanmalarını İsteyin 7.   ‘… Öğrendim’ Ve ‘…Merak Ediyorum’ İfadelerini Kullanmalarını İsteyin 8.   Ek Çalışmalara Rehberlik Edin

Olumlu davranışlar kazandırın Mesleki Açıdan Etkili Öğretmen Olumlu davranışlar kazandırın Sen görevini yap, ışık ol, yol göster, deniz feneri gibi fırtınaya aldırma çünkü vicdanın uyanamayacağı saat yoktur. Gerçeğin tohumu yeter ki kalbe bir kez düşsün. 2. Hedef ve gaye aşılayın

4. Cesaret ve umut aşılayın 3. İç başarıya önem verin 4. Cesaret ve umut aşılayın 5. Taktir ve teşvik edin

Gençliğini kitapla beslemeyen milletlerin sonu acıdır. 6. Onları kabiliyetlerine göre yönlendirin 7. Öz güven kazandırın 8. Okuma alışkanlığı kazandırın Gençliğini kitapla beslemeyen milletlerin sonu acıdır. 9. Sorumluluk bilinci kazandırın 10. Yaptıkları hataları hoş görün 11. Hayata hazırlayın

Onlar kötü olduklarında toplumda bozulur: Ümmetimden 2 sınıf vardır ki onlar iyi olduklarında, toplumda iyi olur; Onlar kötü olduklarında toplumda bozulur: Onlar idareciler ve öğretmenlerdir. Hz. Muhammed (s.a.v)

BİR ARAŞTIRMA Bu konuyla ilgili kontrollü bir deney yapılmıştır. Aynı düzeyde ve aynı yaş grubunda öğrencilerden meydana gelen iki sınıf oluşturulmuştur. Bu sınıflardan A  sınıfına giren öğretmenler buradaki öğrencilerden yüksek beklentiler içine girmişler ve bu şekilde davranmışlardır.  B sınıfına giren öğretmenler ise "siz adam olmazsınız" havası içerisinde derse girmişlerdir. Sonuçta, aynı düzeyde olmalarına rağmen A sınıfı öğrencileri sınavlarda B sınıfı öğrencilerinden daha başarılı olmuşlardır

Notla Tehdit etme Ceza olarak ödev verme Sadece anlatım yöntemini kullanma derse güdülememe, cesaretlendirmeme, espiritüel olmama Ödevleri kontrol etmeme Sınıfa sırtını dönme İstenmeyen davranışları düzeltmeme Sadece başarılı olanlara söz hakkı verme Yanlış davranışı veya yanıtı aşırı eleştirme, olumsuz sözlerle etiketleme Öğretmediği konularda sınav yapma İSTENMEYEN ÖĞRETMEN DAVRANIŞLARI

Dersi iyi planlayamama, öğrencileri boş bırakma Zorlama ile disiplin sağlama Sınıfta herkesin görebileceği yerde durmama Öğrencilerin psikolojik, sosyal, akademik yeterlik ve gelişim dönemleri gibi özelliklerini tanımama İstenen davranış hakkında bilgilendirmeme Öğretmenin kendi davranışları ve diğer öğretmenlerin davranışları arasındaki tutarsızlık Öğrencinin davranışı yerine kişiliğini eleştirme İstenen davranış için uygun ortam oluşturmama İstenen davranış için uygun pekiştireci zamanında vermeme

Haklı ile haksız öğrenciyi ayırt edememe Cinsel, sosyal, ekonomik ve başarı durumu vb. özelliklere göre ayrım yapma, sürekli aynı öğrencilere sosyal alanlarda görev verme Başarı zevkini tattıramama Derse girip dersi işleyip dersten çıkma; kitap öğretmeni olma,dersi soğuk atmosferde işleme İstenmeyen davranışlar üzerinde istenenlerden daha fazla durma, an konuyu kesip ayrıntılarla fazla ilgilenme Bazı öğrencilere ismi ile hitap ederken diğerlerine hitap etmeme Ödül ve cezayı adil kullanmama Körü körüne itaate alıştırmak için disiplin cezası verme, başarısız olarak değerlendirme Ana dilini iyi kullanmama ( örn. Argolu konuşma ) Başarılı ile başarısız öğrencileri akademik açıdan ayırt edememe ( örn. Her ikisine de aynı notu verme ) Fiziksel ceza verme

Korkma hiçbir öğrenci şımarmaz ve hiçbiri tepene çıkmaz. Hiç insan sevdiğini üzmek ister mi?

ÖĞRETMEN-ÖĞRENCİ İLİŞKİSİNDE ÖNEMLİ OLAN NEDİR? Öğretme ve öğrenmenin iki değişik işlev olduğu aşikardır. Çünkü öğretme bir kişi tarafından gerçekleştirilirken, öğrenme bir başkasında oluşur. Öğretme-öğrenme sürecinin etkili olabilmesi için o iki kişi arasında çok özel bir ilişkinin kurulması gerekir. Bir başka deyişle öğretmen-öğrenci arasında bir tür özel bağ kurulmalıdır.