2015-2016 Eğitim-Öğretim Yılı Doç.Dr. Mustafa AYDIN Sağlam Çocuk İzlemi 2015-2016 Eğitim-Öğretim Yılı Doç.Dr. Mustafa AYDIN

Çocukluk dönemleri Doğum öncesi dönem Embriyonik dönem 0-8 hafta Fetal dönem 9 hafta-doğum Abortus Ölü doğum Canlı doğum

Doğum sonrası dönem Perinatal dönem Doğum öncesi 22. hft Doğum sonrası 1. hft Yenidoğan dönemi Süt çocukluğu dönemi Oyun çocukluğu dönemi Okul çocuğu dönemi Adölesan dönem

Tanım Sağlam çocuk izlemi; tüm çocukların büyüme ve gelişmelerinin izlendiği, sağlıklı olup olmadıklarının değerlendirildiği, aşı ve sağlık eğitimi gibi koruyucu hekimlik uygulamalarının sunulduğu bir çocuk sağlığı izlemi hizmetidir.

Amaç Sağlığın geliştirilmesi ve desteklenmesini sağlamak Sağlıklılığı sürdürmek, bebek ve çocuk ölümlerini, hastalık, sakatlıkları azaltmak ve önlemek

Çocuk sağlığı izlemi ilkeleri 1. Hastalıkların önlenmesi Büyüme-gelişmenin izlenmesi Yaşa uygun beslenmenin sağlanması Aşılama Sağlık eğitimi 2. Hastalıkların erken tanı ve tedavisi Öykü Fizik muayene Taramalar 3. Aileye destek Çocuk yetiştirilmesi konusunda danışmanlık Aile planlaması konusunda danışmanlık 4. Bakımın sürekli olmasının sağlanması

Sağlam çocuk izlemi Doğumdan sonra ilk 24 saat içinde ve taburcu olurken, 7-10. günlerde, İlk 6 ay içinde her ay, 6 ay ile 2 yaş arası üç ayda bir, 2-6 yaşlar arası altı ayda bir, 6 yaştan sonra yılda bir izlem önerilmektedir.

Çocuk sağlığı izlem basamakları 1. Görüşme ve öykü 2. Aile, çevre, çocuk ilişkisi gözlemi 3. Belenmenin değerlendirilmesi 4. Fizik muayene 5. Gelişimin değerlendirilmesi

6. Taramalar 7. Aşılar 8. Sağlık eğitimi ve danışmanlık 9. Annenin soruları ve özetleme 10. Randevu belirleme

1. Görüşme ve öykü alma İlk başvuruda prenatal, natal, postnatal dönemler ve soygeçmişi de kapsayan ayrıntılı öykü Bir önceki kontrol ile şimdiki başvuru arasında geçen zamana ait öykü Güncel şikayetleri, beslenme, aşı, aşı yan etkileri, çevre, gelişim basamakları gibi

2. Aile, çevre, çocuk ilişkisi gözlemi Çocuğun anne, baba ya da çocuğa bakan kişi ile ve çevre ile ilişkileri gözlenmelidir. ilk aylarda emzirme gözlenmeli, biberon ve emzik kullanımı, kundaklama gibi yanlış uygulamalar önlenmelidir. Çocuk ihmali ya da istismarını işaret eden bulgulara (bakımsız bebek, ilgisiz anne, annenin veya bakıcının bebeğe sert tavırları, vs) dikkat edilmelidir.

3. Beslenmenin değerlendirilmesi İlk altı ay sadece anne sütü Anne sütü verilememişse diğer besinlerin hazırlama yöntemleri ve veriliş şekilleri (formül mama?) Ek gıdalara başlanma dönemi Anne sütüne devam etme süresi

4. Fizik muayene Şikayeti olup olmadığına bakılmaksızın her çocuğa her ziyarette tam bir fizik muayene yapılmalıdır. Her kontrolde; ağırlık, boy ve en az iki yaşına kadar baş çevresi saptanarak büyüme parametreleri izlenmeli, büyüme ve gelişme değerlendirilip yorumlanmalıdır. 3 yaşından başlanarak kan basıncı da ölçülmelidir.

Genel görünümün değerlendirilmesi Deri muayenesi Baş ve boyun bölgesi muayenesi Solunum sistemi muayenesi Dolaşım sistemi muayenesi Karın muayenesi Genito-üriner sistem ve ekstremitelerin muayenesi Nörolojik muayene

Fizik muayene aynı zamanda; konjenital anomaliler, büyüme gelişme geriliği, gelişimsel kalça displazisi, kalp anomalileri, inmemiş testis, umbilikal ya da inguinal herni vb gibi çoğu hastalığın tarama yöntemidir.

Ölçümler Vücut ağırlığı Boy uzunluğu Baş çevresi

Diğer ölçümler Gereğinde yapılacak ölçümler Persantil eğrileri Vücut kitle indeksi Üst / alt segment oranları Yaşa göre ağırlık Boya göre ağırlık Bel çevresi Kol çevresi Deri kıvrım kalınlığı Eklem çevresi Persantil eğrileri Periyodik ölçümlerle büyüme izlem grafikleri

5. Gelişimin değerlendirilmesi Öykü ve fizik muayene sonrası çocuğun sağlığı, fiziksel ve nöromotor gelişimi ve psikososyal sağlığı değerlendirilmelidir. Bu değerlendirmeler ışığında tarama testleri ve bağışıklama planlanmalıdır.

Nöromotor gelişme Başını dik tutma Yüzüstü ya da sırt üstü yatarken dönme Destekli ve desteksiz oturma Emekleme Ayakta durma ve elinden tutunca yürüme Yardımsız yürüme Dişlerin çıkma zamanı Konuşma

6. Taramalar a. Topuk kanı taraması (hipotiroidi, fenilketonüri, biyotidinaz, kistik fibrozis) b. Gelişimsel kalça displazisi c. İşitme taramaları ve görme taramaları d. Demir eksikliği anemisi ve Rikets e. İdrar yolu enfeksiyonu f. Kan basıncı g. Hiperlipidemi

Demir eksikliği anemisi Miadında doğan bir bebeğin demir depoları 4-6 ay yeterli olduğundan dolayı 6.aydan sonra demir eksikliği anemisi ortaya çıkmaktadır. Prematüre bebeklerde ise bu süre 2-3 aydır. Üç aydan uzun süre devam eden demir eksikliği anemisi gelişimsel sorunlara yol açabileceğinden dolayı; Miadında doğan ve anne sütü ile beslenen sağlıklı bebeklerde 6-12 ay arası Hb/Hct taraması önerilir. Miadında doğan tüm bebeklere 4. aydan, prematüre bebeklere ise 2. aydan itibaren demir profilaksisi uygulaması yapılmaktadır.

Rikets D vitamini eksikliğiden kaynaklanan riketse yönelik fizik inceleme ve gereğinde laboratuvar değerlendirmeleri yapılır Riketsi önlemeye yönelik olarak tüm bebeklere D vitamini profilaksisi önerilmektedir.

İdrar yolu enfeksiyonu Az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde kronik böbrek yetmezliğinin başlıca nedenlerinden biri olan İYE’nun zamanında tanı ve tedavisi yapılmalıdır. Bu nedenle çocuklarda kontroller sırasında şikayet olmasa bile arada bir idrar tahlili yapılmalıdır.

Kan basıncı Kan basıncı ölçümü 3 yaşından itibaren yılda bir kez önerilmektedir. Ölçüm uygun bir manşet ile (manşetin yüksekliği üst kolun üçte ikisi kadar olmalı) yapılmalıdır. Üç ayrı kontrolde de tansiyonun >95. persantil olması hipertansiyon tanısını koydurur.

Hiperlipidemi Aterosklerotik değişiklikler çocukluk ve adölesan dönemde başladığından dolayı; İki yaşından büyük her çocukta yıllık risk değerlendirilmesi, herhangi bir risk faktörü olan çocukta ise kolesterol ve lipid düzeylerine bakılması önerilmektedir.

7. Aşılama Ülke gerçeklerine uygun aşı programının her çocuğa zamanında uygulanması, geçersiz nedenlerle aşılamanın aksatılmaması, aileye aşılamanın gerekliliği ve yan etkileri hakkında bilgi verilmesi unutulmamalıdır.

Ücreti karşılığında elde edilerek uygulanabilecek aşılar Polisakkarid Pnömokok Konjuge ve polisakkarid Menengokok Rotavirus Human papilloma virus (adölesan kızlarda)