AKILCI İLAÇ KULLANIMI Dr. Ali Alkan

İlaçlar; Hastalıklardan korunma, teşhis, tedavi veya vücudun herhangi bir faaliyetini değiştirmek amacıyla kullanılan; kimyasal, bitkisel, biyolojik kaynaklı ürünler…

Tüm dünyada yanlış, gereksiz, etkisiz ve yüksek maliyetli ilaç kullanımı ciddi bir problem oluşturmaktadır Tedavi hataları Antibiyotiklere direnç gelişimi Advers ilaç reaksiyonları İlaç etkileşimleri Morbidite ve mortalite artışı Kaynak israfı sonucu mali yük Geri ödemede yaşanan sorunlar

Tüm ilaçların yarısından fazlası uygunsuz şekilde reçete edilmekte, dağıtılmakta ya da satılmaktadır. Sağlık Bakanlığı , 2002 İlaçların yaklaşık yarısı, tanıya uygunluk bakımından yanlış ya da gereksiz reçete edilmiştir.

Akılcı ilaç kullanımı (AİK); İlk defa 1985, Kenya, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) toplantısı Tanım: Kişilerin klinik bulgularına ve bireysel özelliklerine göre; uygun ilacı, uygun süre ve dozda,kendilerine ve topluma en düşük maliyetle, kolayca sağlayabilmek’ Conference of Experts on the Rational Use of Drugs, World Health Organization, Nairobi, Kenya, WHO/CONRAD/WP/RI, (25-29.12.1985).

uygun ilaç uygun süre/doz düşük maliyet kolay temin Akılcı olmayan ilaç kullanımı (AOİK)

Uygun Olmayan İlaç Kullanımı?? İlaçların gereksiz ve aşırı kullanımı Klinik rehberlere uyumsuz tedavi seçimi Piyasaya yeni çıkan ilaçların uygunsuz tercihi İlaç kullanımında özensiz davranılması (uygulama yolu, süre, doz..)

Gereksiz antibiyotik tüketimi Gereksiz parenteral ilaç önerilmesi Bilinçsiz gıda takviyesi ve bitkisel ürünlerin ve vitaminlerin kullanımı İlaç-ilaç etkileşimleri ve besin-ilaç etkileşimlerinin ihmal edilmesi

Onkoloji pratiğinde AOİK? Endikasyon dışı ilaç kullanımı İlaçların aşırı/ gereksiz kullanım (Antiemetikler, GCSF, antibiyotikler, albumin) Bitkisel ürün/ gıda takviyesi önerileri Parenteral- Enteral beslenme ürünlerinin gereksiz kullanımı Oral tedavi yerine hospitalizasyon- parenteral tedavi İlaç-ilaç etkileşimleri ve besin-ilaç etkileşimlerinin ihmal edilmesi

Onkoloji pratiğinde ilaç etkileşimi Artmış komorbidite, polifarmasi, kemoterapötikler… Sonuç; Artmış yan etkiler Uzamış hastane yatışları Artmış mortalite

Support Care Cancer. 2017 Jan;25(1):229-236 Risk Öneri A Etkileşim yok B Müdahale gerek yok C Tedaviyi takip et D Tedavi modifikasyonu düşün X Kombinasyondan kaçın İlaç Özellikleri Poliklinik Yatan Toplam p Kategori X etkileşim %3.8 %12.6 %7.0 0.001 Kategori D yada X etkileşim %28.3 %47.2 %35.1 <0.001 Support Care Cancer. 2017 Jan;25(1):229-236

AOİK; Hastaların tedaviye uyumunun azalmasına, ilaç etkileşimlerine Antibiyotiklere karşı direnç gelişmesine, Hastalıkların tekrarlamasına/uzamasına, Advers olay görülme sıklığının artmasına, Tedavi maliyetlerinin artmasına

Hekimlerin akılcı olmayan ilaç reçeteleme sebepleri; Bilgi/ tecrübe yetersizliği Günlük iş yükünün fazlalığı Kaynak yetersizliği veya kaynaklara pratik erişimin olmaması Hasta Baskısı Sistem Sorunları

Hastaların akılcı olmayan ilaç kullanım sebepleri; - hekim veya eczacıya danışılmadan ilaç kullanılması - ilaç kullanımında özensiz davranılması - hekim olmayanların ilaç tavsiyesinde bulunması - hekim ve eczacının hastayı bilgilendirmesindeki eksiklikler

Yeterli Bilgilendirme İzleme-Değerlendirme ETKİLİLİK GÜVENLİLİK UYGUNLUK MALİYET Doğru Endikasyon Doğru İlaç Doğru Hasta Kolay sağlanabilir Uygun Doz ve Süre Yeterli Bilgilendirme İzleme-Değerlendirme Akıllı İlaç Kullanım İlkeleri

Adım 1 Problemin tanımlanması (Semptom: Metastatik kolon Ca sekonder ağrı v.b.) Adım 2 Tedavi amaç(ları)nın belirlenmesi (Semptomların giderilmesi, iyileşme, komplikasyonların önlenmesi sağkalımın uzatılması)

Adım 3: Etkili ilaç gruplarının listelenmesi X hastalığı tedavisinde etkili İlaç Grupları FOLFOX- Bevasizumab FOLFİRİ- Bevasizumab FOLFOX- Cetuximab

Etkinlik RAS paneli? İlacın in vitro etkinliğinin olması Klinik çalışmalarda aynı endikasyonda etkili olduğunun kanıtlanması Direnç oranları Etkinlik RAS paneli?

Güvenlilik İlaç yan etkileri İlaç-ilaç etkileşimleri Post operatif süre Obstruktif semptomlar Nöropati İlaç yan etkileri İlaç-ilaç etkileşimleri Düşük direnç geliştirme potansiyeli Güvenlilik

Klinik farmakolog fayda? 1 yıl içerisinde 4 farmakolog 1916 ilaç müdahalesi, %27.9’u ilacın kesilmesi Müdahaleler ile 287.000$ tasarruf Pharmacotherapy 2016 Jul;36(7):766-73

Klinik ilaç etkileşimi olan hastaların %35’inde müdahale 6 ay süreyle klinik farmakolog ile çalışılmış İlaç uyumu, hasta memnuniyeti artmış Plansız hastane başvuruları azalmış

Maliyet Uygunluk Tedavinin uygulanması olasılığı Hasta uyumu Ucuz olması

Adım 4: Akılcı Reçete yazılır Adım 5: Hasta ve yakınlarına söylenmesi gereken bilgi ve uyarılar: İlacın etkileri Yan etkileri İlacın nasıl kullanılacağına ilişkin talimatlar Uyarılar Kontrol-geri bildirim Hastaya her şeyin açık olup olmadığının sorulması-talimatların tekrarlatılması Adım 6: Tedavinin izlenmesi (ve sonlandırılması)

DSÖ müdahale Önerileri: İlaç kullanım politikalarını koordine edecek ve bunların etkilerini izleyecek kurum Eğitim denetim ve karar alma süreçlerinin desteklenmesine yönelik Klinik Tanı ve Tedavi Rehberlerinden yararlanma İlk seçenek tedavileri esas alan temel ilaçlar listesi oluşturma Bölgelerde ve hastanelerde ilaç ve tedavi kurulları kurma Mezuniyet öncesi müfredat programında probleme dayalı farmakoterapi eğitimi vermeyi sağlama Bir gereklilik olarak hizmet içi sürekli tıp eğitimleri düzenlenmesi

Kurumsal çerçevede izleme, denetim ve geri bildirim sistemlerinin geliştirilmesi İlaçlar konusunda bağımsız (tarafsız bilgi) bilgi kaynaklarını kullanma Kamuoyunun ilaçlar hakkında eğitilmesi Etik olmayan mali girişimlerden sakınılması Uygun ve zorunlu düzenlemeleri hayata geçirme İlaçların ve personellerin mevcudiyetini güvence altına almaya yönelik yeterli devlet harcamalarının sağlanması

AİK için sorumlu kişiler? Hekim Eczacı Hemşire Diğer sağlık personeli Hasta/ hasta yakını Üretici Düzenleyici Otorite Diğer (Medya, Akademi vb.)

Türkiye’de durum? Türkiyede AİK faaliyetleri 20 yıldan uzun süredir ve DSÖ’nün önerileri doğrultusunda yürütülmektedir. Bunların büyük kısmı Sağlık bakanlığının öncülüğü ve desteği ile yapılmakla birlikte, bir kısmı da akademik, eğitim, sivil toplum kuruluşu faaliyetleri olarak yürütülmektedir.

2010 ‘Akılcı İlaç Kullanımı Şube Müdürlüğü’ Kasım 2011 ’Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu (TİTCK) Mart 2012 TİTCK bünyesinde ‘Akılcı ilaç Kullanımı, İlaç Tedarik Yönetimi ve Tanıtım Dairesi’

İllerde koordinasyonu sağlamak amacıyla 81 ilde Akılcı İlaç Kullanımı İl Temsilcisi bulunmaktadır. Sağlık Bakanlığı Hastane Hizmet Kalite Standartları gereğince, hastanelerde planlama yapmak ve faaliyetlerde bulunmak amacıyla Akılcı İlaç Kullanımı Ekipleri oluşturulmuştur.

‘Akılcı İlaç Kullanımı Ulusal Eylem Planı 2014-2017’

AİK 2014-2017 Eylem Planı; 6 başlık, 20 stratejik hedef, 99 faaliyet hekim eczacı Yardımcı sağlık personeli Hasta-hasta yakını Meslek örgütleri-medya

AİK Ulusal Eylem Planı 2014-2017 Amaç: – Akılcı ilaç kullanımını (AİK) destekleyecek faaliyetlerin yürütülmesi için koordinasyonu ve işbirliğini sağlamak, – Etki edilen taraflarda AİK yönünde davranış değişikliği oluşturmak.

Amaç: Antibiyotik direncinin önüne geçmek*** Psikiatrik hastalık ve göğüs hastalıkları tedavisinde kullanılan ilaçların akılcı kullanımı Yaşlı hasta gruplarında akılcı ilaç kullanımı Hemofili hastalarının kayıt altına alınarak hemofili ilaçlarının akılcı kullanımını sağlamak

Günlük pratiğimize Yansıyanlar

Medya desteği

Sağlık Çalışanlarına Yönelik? Eğitim ve farkındalık arttırmak amacıyla toplantı, eğitim programları (kalite standartları gereğince düzenlenmiş) Mezuniyet öncesi ve sonrası süreçte müfredata eklenmesi Kısıtlayıcı, kontrol mekanizmaları? İlaç ve tıbbi cihaz kurumu

Beslenme ürün kullanımı Reçetesiz antibiyotik satılmasında kısıtlama Albumin kullanımı (2.5g/dl+ gerekçe) Yatan hastada antibiyotik kullanımı Beslenme ürün kullanımı

Klinik farmakolog Akılcı ilaç polikliniği Osmaniye DH

Pratiğimizde ilaç etkileşimi açısından uyanık olmak (Özellikle antidepresan, antipsikotik, narkotik analjezikler…) İlaç etkileşim programlarının kullanımı (sisteme entegre)

Akılcı İlaç kullanımı çalışmalarının sonuçları?

Akılcı İlaç kullanımı çalışmalarının sonuçları?

SONUÇ Eğitim ve farkındalık önemli Bu alanda çalışacak ekipler oluşturulmalı ve desteklenmeli Akademik ilgi ve destek teşvik edilmeli Disiplinler arası işbirliği geliştirilmeli Tıp ve Eczacılık Fakülteleri müfredatlarında akılcı ilaç kullanımına daha geniş yer verilmesi, İlaç etkileşim konusunda bireysel hassasiyete önem verilmeli

Dikkatiniz için teşekkürler… www.akilciilac.gov.tr www.titck.gov.tr Türkiye akılcı ilaç kullanım bülteni Dikkatiniz için teşekkürler…