ÜREME SİSTEMİNİN ANATOMİSİ KADIN ÜREME SİSTEMİ Doç. Dr. Funda Özdemir

Kadın üreme organları iç ve dış üreme organlarından oluşur Kadın üreme organları iç ve dış üreme organlarından oluşur. İç ve dış üreme organları yumurtalıklardan salgılanan östrojen ve progesteronun etkisi ile gelişir ve olgunlaşırlar.

Dış Üreme Organları Kadın dış üreme organları perinede yerleşmiştir. Dış üreme organları; Mons pubis Labium majör Labium minör Klitoris Vestibul’dan oluşur.

Mons pubis: Gevşek bağ dokusu ve deri altı yağ dokusundan yapılmıştır Mons pubis: Gevşek bağ dokusu ve deri altı yağ dokusundan yapılmıştır. Puberteden itibaren üzeri kıllarla örtülüdür. Labium majör: Mons pubisten aşağı doğru uzanan yağ ve bağ dokusu kıvrımıdır. Puberteden itibaren üzeri kıllarla örtülüdür. Labia majörler; labia minörleri, uretral ve vajinal açıklığı korurlar.

Labium minör: Labia majörlerin altında yer alır Labium minör: Labia majörlerin altında yer alır. Damar ve sinir yönünden zengindir. Klitoris: Labia minörlerin üstte birleştiği kısımda yer alır. Kısa, silindirik, erektil bir organdır. Damar ve sinir yönünden zengindir.

Vestibul: Labia minörler açıldığında ortaya çıkan üçgen sahadır Vestibul: Labia minörler açıldığında ortaya çıkan üçgen sahadır. Vestibulda vajinal ve uretral açıklıklar bulunur. Ayrıca vestibulda bartolin bezleri ve himen de bulunur. Vestibulun yüzeyi ince ve mukozal bir yapıdır. Bu nedenle ısıdan, kimyasal maddelerden, akıntıdan, sıkı giyeceklerden kolayca irrite olur.

Himen: Vajinal açıklığı kısmen örten elastik bir mukoz membrandır Himen: Vajinal açıklığı kısmen örten elastik bir mukoz membrandır. Üzerinde menstrual kanın dışarı akmasını sağlayacak delikler bulunur. Nadiren himen tamamen kapalı olabilir. Bu duruma imperfore himen denir. Bartolin Bezleri: Vulvadaki en büyük glandlardır. Vajinanın her iki tarafında yer alır ve kanalları ile vestibula açılır. Seksüel uyarılarda bir mayi salgılayarak vajinanın kayganlığını sağlarlar. Bazen enfeksiyonların buraya yerleşmesi ile bezlerde abseleşme görülebilir.

Overler: uterusun her iki tarafında, tuba uterinaların fimbrial uçlarına yakın olarak bulunurlar. İri badm görünümündedirler. 4 cm uzunlukta, 2 cm genişlikte, 1 cm kalınlığındadır. Overlerin iki görevi vardır: Ovulasyon yapmak: yumurta hücresinin olgunlaşıp overlerden atılmasını sağlamak Hormon salgılamak: östrojen ve progesteron salgılarlar.

Tuba uterinalar: Bir çifttir. Uterusun üst yan köşelerine açılırlar Tuba uterinalar: Bir çifttir. Uterusun üst yan köşelerine açılırlar. Yaklaşık 10 cm uzunluğunda, 0.6 cm çapında, uzun, ince, tüp şeklinde oluşumlardır. Üç kısımda incelenirler: İnfindibulum: Overlere en yakın kısımdır. uçlarındaki saçak şeklindeki oluşumlara fimbria denir. Ampulla: tüplerin orta ve en geniş kısmıdır. Fertilizasyon (döllenme) burada gerçekleşir. İsthmus: tüplerin uterusa en yakın ve en dar parçasıdır.

Tubalar ovulasyonla overlerden atılan ovanın uterusa taşınması için bir yoldur. Hareketsiz bir hücre olan ova, tüplerin peristaltik hareketleri ve tüp mukozasındaki siliaların yönsel hareketleri ile tüp boyunca taşınır.

Uterus: mons pubis ile mesanenin asrkasında, rektumun önündedir Uterus: mons pubis ile mesanenin asrkasında, rektumun önündedir. Normalde öne yatık (anteversiyon) pozisyondadır. Uterus armut biçiminde, kaslı ve kalın duvarlı bir organdır. Ortalama 7.5 cm uzunluğunda, 3.5 cm genişliğinde, 2.5 cm kalınlığındadır. Ağırlığı 60 gr’dır. Gebelikte büyür ve genişler, ağırlığı 1000 gr’a ulaşır, fakat doğumdan sonra normal büyüklüğüne döner.

Dört kısımda incelenir: 1. Fundus: uterusun en üst kısmıdır. Tuba uterinalar buraya açılır. 2. Korpus: fundus ile istmus arasındaki orta bölgededir. 3. İstmus: uterusun aşağı doru daraldığı kısımdır.

4. Serviks: istmus ile beraber uterusun alt segmenti olarak bilinir 4. Serviks: istmus ile beraber uterusun alt segmenti olarak bilinir. Serviksin uzunluğu 2.5-3 cm’dir. Ortasında uterus kavitesi ile vajinayı birleştiren servikal akanla bulunur. Kanalın uterusa açılan kısmına internal os, vajinaya açılan kısmına eksternel os denir. Doğum yapmamış kadınlarda eksternel os yuvarlaktır. Doğumdan sonra bu yuvarlaklık transver bir çizgiye ulaşır.

Servikal kanalda bulunan noboth glandları kokusuzi irrtan olmayan, over hormonlarına cevap veren alkalaen bir müküs salgılarlar. Bu müküs spermlerin asidik bir ortama sahip olan vajende yaşamalarını sağlarlar.

Uterus duvarı, üç tabakadan yapılmıştır. Dıştan içe doğru, Parametrium, uterusun periton ile sarılı dış tabakasıdır. Myometrium, düz kas liflerinden yapılmıştır. Myometrium fundusta daha kalındır. İstmus ve servikse doğru gittikçe incelir. Endometrium, en içteki tabakadır. Uterus kavitesini çevreler. Salgı yapan epitelyum hücrelerden, özel bağ dokusundan ve glandlardan (salgı bezi) yapılmıştır. Endometrium bu yapısı sayesinde over hormonlarının etkisi ile kalınlaşarak değişime uğrar.

Uterusun fonksiyonları: Fertilize ovumun yerleşmesi için uygun bir ortam hazırlamak Embriyo olgunlaşınvaya kadar beslenmesini ve korunmasını sağlamak Doğum eyleminde fetüsün ve plasentanın atılmasını sağlamak Doğumdan sonra plasental kısımdaki lkas kontraksiyonları ile kanamayoı kontrol etmektir.

Vajina: Serviksten vajinal açıklığa kadar uzanan bir kanaldır Vajina: Serviksten vajinal açıklığa kadar uzanan bir kanaldır. Yaklaşık 7-10 cm uzunluğunda bir kanaldır. İnce duvarlıdır ve genişleyebilir. Serviks vajinal kanal içine doğru 1 cm’lik bir çıkıntı yapar ve çevresinde boşluk oluşturur. Bu boşluklar ön, arka ve yan forniksler olarak değerlendirilir.

Vajen mukozası katlardan oluşmuştur ve bunlara rugae denir Vajen mukozası katlardan oluşmuştur ve bunlara rugae denir. Bu katlar vajenin doğum esnasında genişlemesini sağlar. Vajenin pH’sı asittir. Bu durum vajinayı enfeksiyonlardan korur. Vajina, doğum kanalı olmasının yanı sıra, menstrual kanın aktığı ve koitusun (cinsel birleşme) gerçekleştiği kanaldır.

Perine: Mons pubisten anüse kadar uzanan kısımdır Perine: Mons pubisten anüse kadar uzanan kısımdır. Bütün dış genital organları ve bunlara ait adale, fasia, damar ve sinirleri içine alır. Pelvis organlarına destek görevi yapar.

Kadın Üreme Sistemini Destekleyen Yapılar Bu yapılar; * Pelvis tabanı, * Kemik pelvis ve * Ligamentlerdir.

Pelvis Tabanı: pelvis tabanı çeşitli kaslar ile bağ dokusundan oluşmuştur. İçten dışa doğru pelvis diyafragması, urogenital diyafragma ve pelvik fasiadan oluşur.

Perine adalelerinin görevleri: Pelvik ve abdominal organları desteklemek ve pozisyonlarını muhafaza etmelerini sağlamak, Defekasyonun anal kanaldan aşağı doğru itilmesini sağlamak, Vajinal ve anal sfinkterlerin itilmesini sağlamak, Doğum eylemi sırasında pelvis çıkımından geçmesi için fetüs başının rotasyonunu sağlamaktır.

Kemik Pelvis: pelvis 4 kemikten oluşmuştur. Bunlar; 2 koksa kemiği 1 sakrum ve 2 koksiks kemiğidir.

Pelvisin arkası 4. -5. lumbar vertebradan başlar, koksikste son bulur Pelvisin arkası 4.-5. lumbar vertebradan başlar, koksikste son bulur. Pelvis kemikleri birbirleri ile 4 eklem aracılığı ile birleşir. Bunlar; Simfisiz pubis eklemi, Sakro-koksigal eklem, İki tane sakroiliak eklemdir.

Koksa Kemikleri: Kalça kemikleri olan koksalar simetrik olarak iki tarafta yer alırlar. Üst tarafları geniş, alt kısımları ise incedir. Her kalça kemiği 3 parçadan oluşmuştur. Bunlar; İlium İskium Pubis’dir.

İlium: Koksanın üst kısmını oluşturur. Yelpaze görünümündedir. İskium: ileumun altındaki kalın kemiktir. Koksanın yan taraflarını oluşturur. Arkada altta sert bir çıkıntıyla sonlanır. Üzerine oturduğumuz bu çıkıntılara iskial tuberosit denir. İskiumun arka sınırlarından pelvis kavitesine doğru uzanan ufak çıkıntılara iskial spinalar denir. İskial spinalar, doğum açısından çok önemlidir, çünkü bu çıkıntılar arası mesafe orta pelvisteki en dar kuturdur. Pubis: Kalça kemiğinin ön kısmını oluşturur. İki taraftan gelen pubis kemikleri önde kalın eklemlerle birleşerek, simfisis pubisi meydana getirirler.

İlium ile iskiumun birleştiği hayali çizgiye Linea Terminalis denir İlium ile iskiumun birleştiği hayali çizgiye Linea Terminalis denir. Bu çizgi pelvisi iki kısma böler. Üstte yer alan kısma büyük veya yalancı pelvis, alttaki kısma ise küçük ya da hakiki pelvis denir. Sakrum ve Koksiks: Sakrum, pelvis kavitesinin arka duvarını oluşturur. Üst-ön kısmı sakral vertebra hizasındadır. Buraya promontoryum denir.

Pelvik Ligamentler: Pelvik kemikleri tutan ligamentler: İnterpubik ligament Sakrotuberos ligamentler Sakrospinal ligamentler Sakroiliak ligament İnguinal ligamentler

Pelvik organları destekleyen ligamentler: Broad ligament Kardinal ligament Round ligament Uterosakral ligament Ön ligament Arka ligament

Uterusu besleyen 3 çift arter vardır: KAN DOLAŞIMI Uterusu besleyen 3 çift arter vardır: Uterin arterler Ovarian arterler Funikular arterler

ERKEK ÜREME SİSTEMİ Dış Üreme Organları Erkek dış üreme organları; Penis Skrotum’dan oluşur.

Penis: İçinde silindirik tabakalar vardır Penis: İçinde silindirik tabakalar vardır. Bu tabakalar içinden uretra, sinirler ve kan damarları ve geçer. Seksüel heyecan sırasında bu kan damarlarında meydana gelen dolgunluk penisin sertleşmesine (ereksiyon) neden olur.

Skrotum: Testisleri ve spermatik kordları içinde taşır Skrotum: Testisleri ve spermatik kordları içinde taşır. Testisler spermatik kordlara asılıdır.

İç Üreme Organları Erkek iç üreme organları; 1. Testislerden 2. Spermatozoonun depolanmasını ve taşınmasını sağlayan kanal sisteminden oluşur.

Testisler: Bir çifttir ve skrotumun içinde yer alırlar Testisler: Bir çifttir ve skrotumun içinde yer alırlar. Uzunlukları 4 cm’dir. Her biri spermatik kordon ile skrotumun içinde asılı olarak bulunurlar. Testisin iki görevi vardır. * Ekzokrin görevi * Endokrin görevi

Ekzokrin görevi: Spermatogenezistir Ekzokrin görevi: Spermatogenezistir. İlkel erkek germ hücresinden, olgun spermiumun meydana gelme sürecine spermatogenezis denir. Testis septalar tarafından 250-300 kadar lobcuğa ayrılmıştır. Her lobcukta 1-4 kadar tubuli konkorti seminiferleri yer alır. Spermatogenezis tubuli konkorti seminiferlerinde gerçekleşir. Tubuli konkorti dunarında oluşan spermiumnlar yine buradaki destek ve besleme görevi yapan sertoli hücrelerinden koparak ileri yollara sevk edilirler.

* Endokrin görevi: tubuli konkorti seminiferleri arasındaki bağ dokusunda bulunan interstisyel hücreler testesteron hormonu salgılarlar. Bu hormon hipofiz ön lobundan salgılanan İnterstisiyel Cell Stimülating hormonunun (ICSH) etkisi altındadır. Testesteron erkekte sekonder seks karakterini düzenleyen bir hormondur.

Erkek Boşaltım Yolları Epididimis: testislerin üzerinde bulunurlar. Testislerin dış ifraz kanallarını ilk kısmını oluştururlar. Spermiumlar epididimis içinde fizyolojik olgunluğa ulaşırlar. Vesika Seminalis: Spermler vas deferensler aracılığı ile vesika seminalise taşınırlar.

Seminal vezikül membranöz yapıda kese şeklinde olup, mesane ile rektum arasında bulunur. İki görevi vardır: Dışarıya atılmadan önce spermatozoaları içinde muhafaza etmek, Seminal mayinin miktarını arttıran ve spermlerin motilitesini sağlayan bir mayi salgılamaktır.

Prostat Bezi: Uretranın iç ağzının hemen altında yer alır Prostat Bezi: Uretranın iç ağzının hemen altında yer alır. Yaklaşık ceviz büyüklüğündedir. Kas dokusundan yapılmıştır. Üreme mekanizmasına iki şekilde yardımcı olur. Alkalen bir mayi ifraz ederek spermiumların asit olan vajinada yaşamalarını sağlamak, Adale kontraksiyonları ile, ejakülasyon (spermlerin dışarı atılması) esnasında seminal mayinin kuvvetle dışarı atılmasını sağlamaktır.

Cowper Bezleri: iki tanedir. Fındığa benzerler Cowper Bezleri: iki tanedir. Fındığa benzerler. Prostat bezinin iki yanında yer alırlar. Süte benzer koyu kıvamda bir mayi salgılarlar ve seminal mayinin önemli bir kısmını yaparlar. Seminal Mayi: Griye çalan beyaz renkte ve yapışkan karakterdedir. İçinde spermlerin yaşamasını sağlayan protein, lipid, fruktoz gibi besin maddeleri bulunur. 1 cm3 seminal mai, 60-120 milyon spermium ihtiva eder. Her ejakülasyonda yaklaşık 2-4 cm3 seminal mayi ile beraber 200-400 milyon spermium dışarı atılır.

Normospermi: 1 cc seminal mayide 60-120 milyon sperm bulunmasıdır. Oligospermi: 1 cc seminal mayide 30-60 milyon sperm bulunmasıdır. Hypospermi: 1 cc seminal mayide 1-30 milyon sperm bulunmasıdır. Azospermi: 1 cc seminal mayide hiç sperm bulunmamasıdır. Necrospermi: Seminal mayide sperm mevcut fakat hareketsiz veya cansızdır.  

KAYNAKLAR TAŞKIN L (2016). Doğum ve Kadın Sağlığı Hemşireliği. XIII. Basım. Akademisyen Tıp Kitabevi Ankara.