HACI AHMET AKINCI ANADOLU LİSESİ Küçük tedbirler büyük yıkımları önleyebilir. (Yeşilay) MADDE BAĞIMLILIĞI HACI AHMET AKINCI ANADOLU LİSESİ REHBERLİK SEVİSİ Erkan EVEGÜ Psikolojik Danışman

içerik Kavramlar Bağımlılık nasıl gelişir Risk faktörleri Koruyucu tedbirler

Madde nedir? Psikolojik ve fiziksel bağımlılık geliştiren tütün, alkol, esrar, eroin…, uçucular ( bali, tiner…) ecstasyler (uyarıcı haplar) ve bazı psikiyatrik ilaçların tamamına madde denir.

Bağımlılık nedir? Kişinin zarar görmesine rağmen madde kullanımına devam etmesi, kullandığı maddeyi uzun süre bırakamaması, sürekli madde arayışı içinde olması ve kullandığı maddenin dozunu giderek arttırmasıdır.

BAĞIMLILIK ÖLÇÜTLERİ

Bağımlılık nasıl anlaşılır?(1 yıl) 1.Kullanılan madde miktarının giderek artması ve tolerans geliştreme (başlangıçta 1-2 sigara içen kişi artık paket taşımaya başlar)

Bağımlılık nasıl anlaşılır? 2. Zarar vermesine rağmen madde kullanmaya devam etmek

Bağımlılık nasıl anlaşılır? 3.Yoksunluk Belirtileri ( madde kullanımı kesildiği ya da kullanılan madde miktarı azaltıldığı zaman ‘yoksunluk’ adını verdiğimiz belirtiler ortaya çıkabilir.) …

Yoksunluk Belirtileri UYKUSUZLUK İŞTAHSIZLIK HUZURSUZLUK AĞRILAR GERGİNLİK RAHATLAYAMAMA BİTKİNLİK KONSANTRE OLAMAMA ÇOK UYUMA YORGUNLUK HAYAL GÖRME …

DSM-5: Madde kullanım bozuklukları kriterleri 1 yıllık süre içinde aşağıdakilerden en az 2 Tanesi görülmeli; İş, okul, ev sorumluluklarını yapamayacak düzeyde madde kullanma Fiziksel olarak tehlikeli durumlarda yineleyici madde kullanımı Toplumsal ya da kişiler arası sorunlar Tolerans Yoksunluk Tasarladığından fazla kullanma Bırakmak ya da kontrol etmek için sürekli boşa çıkan çaba Maddeyi bulmak, kullanmak ya da ayılmak için çok zaman harcama İş,aile, okul etkilenir Fizik ya da psikolojik sorun yaratmasına rağmen kullanım sürer Maddeyi kullanmak için güçlü istek duyma

İNSAN NİYE ve nasıl BAĞIMLI OLUR?

İnsan niye bağımlı olur? Psikolojik faktörler, yanlış başa çıkma… Sigara içenlerin %90’ı 19 yaşından önce bağımlı olur … Madde kullanımına başlama yaşı (soylu, 2016) % 31 15 yaş altı % 43 16-20 % 12 21-25 % 6 26-30 % 8 30 yaş üstü

Ergenler neden risk altında? Meraklılar Bir an önce büyümek istiyorlar Akran baskısı, arkadaş ortamı ve gruba ait olma çok önemli Risk alma davranışı fazla Haz ilkesine göre yaşarlar Sorunlarına hızlı çözüm ararlar Yasaklar onlara cazip gelir Aykırı ya da özel olmayı isterler Beyinde otokontrol mekanizmaları tam olarak gelişmemiştir

ERGENLER NEDEN RİSK ALTINDA ERGENLİK DÖNEMİNDE DENGENİN BOZULMASI Planlı düşünme Self kontrol Dürtüsellik Risk alma PFK LİMBİK SİSTEM

Bağımlılık Faktörleri Merak

Bağımlılık Faktörleri Arkadaş çevresi/ baskısı

Bağımlılık Faktörleri Sorunlarına çözüm aramak ve uzaklaşmak

Bağımlılık Faktörleri Farklı gözükmek/Beğeni toplamak

Bağımlılık Faktörleri Kendini kanıtlamak/sınırlarını aşmak

Bağımlılık Faktörleri Bir gruba ait olmak Eğlenmek …

Bağımlılık Nasıl Başlar Madde kullanmaktan korkmak, ancak merak etmek. Bu maddelerin kullanıldığı ortamlara girmek Bir kez denemek ve bir daha kullanmayacağını düşünmek İkinci kez denemek Üç ve sonrası… …

Bu yanlış inanışlar da bağımlığı kolaylaştırır Benim iradem güçlüdür. Ben kontrol edebilirim. Ara sıra kullanmakla bir şey olmaz. Herkes kullanıyor ve bir şey olmuyor. Sadece zayıf bireyler bağımlı olur. Madde sadece kullanana zarar verir. ………………………………………………..

RİSK FAKTÖRLERİ

Risk Faktörleri Sosyal beceri eksikliği Baş etme ve problem çözme becerilerinin düşük olması Okulda ya da diğer ortamlarda akran grubuna dahil edilmeme Ders notlarının düşük olması, devamsızlık, Okulda yeterli disiplin ve denetimin olmaması, Eğitimi yarım bırakma, okul terki,

Risk Faktörleri Geçiş dönemleri, Sigara kullanmak, Maddeye kolay ulaşma, madde kullanılan çevre, Yetersiz, ilgisiz, ayrılmış, sorunlu aile ilişkileri, Aşırı, katı ve tutarsız disiplin, …..

AİLE NE YAPMALI?

Madde kullanan kişiyi aile nasıl anlar? En kesin yöntem kan ve idrar testleridir. Aile ilişkilerini azaltır ve evde daha az vakit geçirir. Her zamankinden daha fazla para harcamaya başlar. Evden değerli eşya çalabilir. Yeni arkadaşlar edinmeye başlar. Kendisine olan özeni azalır. Çevre ve arkadaşlar eski önemlerini yitirir. En kesin yöntem kan ve idrar testleri olmakla beraber, böyle bir durumdan şüphelendiğinizde ilk önce çocuğunuzu “çaktırmadan izlemek” ve bilgi toplamak, kendinizi hazır hissettikten sonra da oturup çocuğunuzla konuşmak gerekir. Bu yöntemi denedikten sonra testlere başvurmanız daha uygun olacaktır. Arkadaşlarıyla ilgili bilginizin olması, onun arkadaş çevresindeki farklılaşmalara karşı duyarlı hale gelmenize yardımcı olur. Dış görünüşüne özenmemesi, hareketlerinde yavaşlama ve sürekli yorgun olması, yemek yemesinde alışılmışın dışında değişiklikler meydana gelmesi ve aşırı sinirli olması sizin için ipucu niteliği taşımaktadır. Ancak ergenlik döneminin doğal özellikleriyle bu belirtilerin benzeşirler. İkisini karıştırmayı önlemek için en iyi yöntem, “ergenlik dönemi” özelliklerinin neler olduğunu bilmenizdir.

Madde kullanan kişiyi aile nasıl anlar? Hafif uykulu ve yorgun gözükebilir. Okula devamı azalmaya, başarısı düşmeye başlar. Sözel iletişiminde farklılaşma gözlenebilir. Yeme alışkanlıkları bozulur, kilo kaybedebilir. Daha sinirli olabilir. …

Aileler Ne Yapmalı? Ergenler, anlayış ve saygı isterler. (Kıyafet, traş, film, müzik, arkadaş, fikir, duygu vs…) Bağımsız bir birey olarak kabul görmek ister isterler.

Aileler Ne Yapmalı? Olumlu bir iletişim kurun (ben dili). Yargılamayın, suçlamayın aşağılamayın(sen dili).

Aileler Ne Yapmalı? Ergenler anlaşılmak isterler, Etkin dinleyin, empati kurun.

Aileler Ne Yapmalı? Arkadaşlarını tanıyın, Aile içi aktiviteleri arttırın, çocuklarınızla daha fazla zaman geçirin. Çocuğunuzun sosyal ağını genişletin; doyumlu arkadaşlıklar kurması için ortam oluşturun (kafesteki fare). Madde kullanımı ile ilgili doğru bilgilenin, bilgilendirin.

Aileler Ne Yapmalı? Olumlu model olun( sigara kullanılan ailelerde çocuğun sigaraya başlama olasılığı %75 olarak bulunmuştur. ).

Çocuğunuzu sosyal aktiviteler yönlendirin. Boş zaman bırakmayın.

TEŞEKKÜRLER