Dr. Volkan Genç Ankara Üniversitesi Meme-Endokrin ve Obezite Cerrahisi ASİT-BAZ DENGE BOZUKLUKLARI Dr. Volkan Genç Ankara Üniversitesi Meme-Endokrin ve Obezite Cerrahisi

Asit-baz Dengesi Asit -baz dengesini tanımlayan klasik yaklaşım Henderson - Hasselbach eşitliğidir. pH = 6.1 + log [HCO3] / 0.03 x PaCO2 Hidrojen iyonu konsantrasyonunun negatif logaritması pH olarak tanımlanır. Hidrojen iyonunun belirli sınırlar içinde tutulmasına izohidri denir.Normal kan pH’ ı 7,35-7,45 arasındadır.

Düzenleme Kanın kimyasal tampon sistemleri Karbonik asit – bikarbonat t.s. Fosfat tampon sistemi (hücre içi) Protein tampon sistemi (doku düzeyi) Hemoglobin tampon sistemi

2. Solunum (AC) 3. Böbrek; tübül hücrelerinde karbonik anhidraz enzimi var CO2 + H2O→H2CO3 →H + HCO3

Kompanze asidoz Kompanze alkaloz ………………7.35......7.45……………….. 7.35……………7.4………………7.45 Kompanze asidoz Kompanze alkaloz ………………7.35......7.45……………….. Dekompanze asidoz Dekompanze alkaloz

KAN GAZI PARAMETRELERİ Asit-baz Dengesi KAN GAZI PARAMETRELERİ PaO2 Kandaki parsiyel oksijen PaCO2 Alveoler ventilasyonun göstergesidir. Normal değeri 40 (37-43) mmHg  

KAN GAZI PARAMETRELERİ Asit-baz Dengesi KAN GAZI PARAMETRELERİ Aktüel bikarbonat -Kanda ölçülen bikarbonat değeridir. -Normal değeri 24 (22-26) mEq/l'dir. Standart bikarbonat -37oC de ve SaO2 100, PaCO2 40 mmHg daki HC03¯ değeridir.  

sHCO3=aHCO3 ve metabolik asidoz sHCO3=aHCO3 ve metabolik alkaloz sHCO3 > aHCO3 respiratuar alkaloz sHCO3 < aHCO3 respiratuar asidoz Total CO2; kanda aHCO3’e ek olarak karbonik asit ve karbamino bağlayan CO2 yer almakta ve bunların toplamını göstermektedir Total CO2 metabolik alkaloz Total CO2 metabolik asidoz

Asit-baz Dengesi Baz fazlalığı (BE) 1L kanda artmış asit ya da bazların toplam düzeyini belirler Normal değeri -2.5 ve +2.5 mmol/l arasında Metabolik olayların göstergesidir. Negatif baz fazlalığı metabolik asidozu Pozitif baz fazlalığı metabolik alkalozu

Kimyasal tampon sistemleri -Bikarbonat - karbonik asit sistemi Asit-baz Dengesi Kimyasal tampon sistemleri -Bikarbonat - karbonik asit sistemi -Proteinler ve hemoglobin -Fosfat tampon sistemi Solunum sistemi Metabolizma sonu oluşan C02, alveoler ventilasyonla uzaklaştırılarak asit baz dengesinin korunumu sağlanır.

-Bikarbonat reabsorpsiyonu -Titre edilebilen asitlerin itrahı Asit-baz Dengesi Böbrekler -Bikarbonat reabsorpsiyonu -Titre edilebilen asitlerin itrahı -Amonyak itrahı

A)Bikarbonat – Karbonik Asit Tampon Sistemi: Asit-baz Dengesi A)Bikarbonat – Karbonik Asit Tampon Sistemi: -Organizmadaki en önemli tampon sistemidir. -Serumda ve eritrosit içinde bulunan bikarbonat, kanın tamponlama gücünün %55’ini oluşturmaktadır -Özellikle de hücre dışı sıvının tamponlanmasında etkilidir. H2CO3 + NaOH NaHCO3 + H20 (zayıf asit) (kuvvetli alkali) (zayıf alkali) NaHCO3 + HCl H2CO3 + NaCl (zayıf alkali) (kuvvetli asit) (zayıf asit) H2CO3 H2O + CO2

B)Fosfat Tampon Sistemi: Asit-baz Dengesi B)Fosfat Tampon Sistemi: -HPO4 ve H2PO4 -Hücre içinin tamponlanmasında en önemli sistemi oluş- turmaktadır. -Fosfat tampon sisteminde de kuvvetli asit ya da kuvvet- li bazın zayıf asit ya da baza çevrilmesi söz konusudur. Na2 HPO4 + HCl NaH2PO4 + NaCl NaH2PO4 + NaOH Na2 HPO4 + H2O

C) Protein Tampon Sistemi: Asit-baz Dengesi C) Protein Tampon Sistemi: -Doku düzeyindeki en önemli tampon sistemidir. -Proteinler hem asitleri hem de alkalileri tampone edebilirler. -Alkalen proteinlerin önemli bir görevi de dokuda oluşan CO2’yi bağlayarak akciğere taşımaktır.CO2 proteinlerle taşınamazsa venöz kanda çok yükselir. D) Hemoglobin ve Eritrosit İçi Tampon Sistemi: -Hemoglobin karbondioksiti dokulardan akciğere taşır. -Hemoglobin ve eritrosit içi tampon sistemi CO2 taşınmasında en önemli faktördür.

ASİT BAZ DENGE BOZUKLUKLARI -Respiratuar Asidoz -Respiratuar Alkaloz Asit-baz Dengesi ASİT BAZ DENGE BOZUKLUKLARI -Respiratuar Asidoz -Respiratuar Alkaloz -Metabolik Asidoz -Metabolik Alkaloz

(Respiratuar Alkaloz) (Metabolik Asidoz) HCO 3 PCO2 Asit-baz Dengesi Primer bozukluk Kompensatuar yanıt PCO2 HCO 3 ( Respiratuar Asidoz) (Metabolik Alkaloz) PCO2 HCO 3 (Respiratuar Alkaloz) (Metabolik Asidoz) HCO 3 PCO2 (Metabolik Asidoz) (Respiratuar Alkaloz) HCO 3 PCO2 (Metabolik Alkaloz) (Respiratuar Asidoz)

Eğer: pH ve PCO2 aynı yönde değişiyorsa, Ve: pH normal değilse Asit-baz Dengesi Eğer: pH ve PCO2 aynı yönde değişiyorsa, Ve: pH normal değilse O zaman: Primer bozukluk METABOLİKTİR

Eğer: pH ve PCO2 farklı yönlerde değişiyorsa, Asit-baz Dengesi Eğer: pH ve PCO2 farklı yönlerde değişiyorsa, O Zaman: Primer bozukluk RESPİRATUARDIR.

Respiratuar Asidoz Sebepleri Asit-baz Dengesi RESPİRATUAR ASİDOZ Kan pH’sı 7.35’in altındadır ve yetersiz ventilasyona bağlı olarak pCO2 yüksektir. Respiratuar asidozda primer olay CO2’nin alveollerden dışarı atılamamasıdır. Respiratuar Asidoz Sebepleri Akut ve kronik AC hastalıkları Hava yolu tıkanıklıkları Akciğer ödemi Aspirasyon pnömonisi Bronkospazm KOAH

METABOLİK ASİDOZ Asit-baz Dengesi Metabolik asidoz primer olarak HCO3 azalmasıyla tanımlanır. 1.Güçlü nonvolatil asitlerle HCO3 tüketilmesi 2. Renal ve GIS’den HCO3 kaybı 3. Ekstraselüler sıvı kompartmanının HCO3’den fakir sıvılarla hızlı dilüsyonu ANYON GAP = Na - (Cl + HCO3) = 8-12 mEq/L Ölçülemeyen anyonlar arttığında veya ölçülemeyen katyonlar azaldığında anyon gap artar. Orta dereceli anyon gap’daki artışlar ( 20 mEq/L) diyagnoz açısından çok anlamlı değilken; 25mEq/L üzerindeki değerler yüksek anyon gap asidozu gösterir.

Asit-baz Dengesi Artmış Anyon Açığı ile Birlikte Metabolik Asidoz Laktik Asidoz Kronik böbrek yetmezliği (H iyon atılımının azalması) Ketoasidoz ( DM, alkol, açlık) İntoksikasyonlar (Salisilat, metanol, etilenglikol, paraldehit) Normal Anyon Açığı ile Birlikte Metabolik Asidoz (Hiperkloremik Met. Asidoz) Bikarbonat Kaybı- diare, enterostomi,anyon değiştirici resinler, üreterosigmoidostomi, pankreato-kütanöz fistül Renal Asit ekskresyonunun Azalması- renal tübüler asidoz, hipoaldosteronizm, azalmış böbrek perfüzyonu Aşırı Asit Alınması- HCl içeren amino asitlerle hiperalimantasyon

Asit-baz Dengesi Asidozun nedeni ortadan kaldırılabiliyorsa tamponmana gerek yoktur. Asidoz nedeni ortadan kaldırılamıyorsa ya da kaldırıldığı halde pH düşmeye devam ediyorsa tamponmana gerek vardır Dekompanse dönemde kesinlikle tamponmana gerek vardır. Çünkü bu durumda hasta kendi olanaklarıyla bikarbonat düzeyinin normale çıkaramamaktadır. Kompanze dönemde tamponman yapılmamalıdır. Ancak bazı özel durumlarda asidoz kompanze olsa bile tamponman gerekmektedir. Tamponman yapılırken alkali çözelti azar azar ve uzun aralıklarla verilmelidir. Kan ve idrar pH’ı sürekli kontrol edilmelidir. Tamponman tetani, hipokalemi ve solunum asidozuna neden olabilir. Tedavi sürdürülürken kan elektrolitleri sürekli izlenmelidir. Hastada böbrek yetersizliği varsa alkali infüzyonları daha yavaş yapılmalıdır. Aktüel bikarbonat 10 mEq/L altına düşerse pH normale yakın da olsa dekompanzasyonu önlemek için tamponman yapılmalıdır. Ancak bikarbonat 15 mEq/L’nin üstündeyse tamponmana gerek yoktur.

Asit-baz Dengesi Tamponman amacıyla verilecek bikarbonat plazma aktüel bikarbonat düzeyine göre ayarlanır. Normalin üst sınırı 20 mEq/L kabul edilmelidir. Plazma aktüel bikarbonat eksiğine göre Aktüel bikarbonat = 10 mEq/L ise; 20-10 = 10 mEq/L (bikarbonat açığı) 10 x 70 x %20 = 140 mEq Baz fazlalığına göre hesaplama Beden ağırlığı ve plazma bikarbonat açığı esas alınarak yapılan hesaplama

Asit-baz Dengesi RESPİRATUAR ALKALOZ PaCO2’nin primer olarak azalmasıyla tanımlanır. Mekanizması CO2 üretimine karşı uygunsuz alveoler ventilasyonun artmasıdır.

METABOLİK ALKALOZ Asit-baz Dengesi Metabolik alkaloz primer olarak plazma bikarbonatının artması olarak tanımlanır. 2 tipi vardır NaCl ve ekstraselüler sıvı eksikliği ile ilgili genellikle klor sensitifdir 2. Minerolokortikoid aktivitesinin artması ile ilgili genellikle klor resistanttır. İdrar Cl konsantrasyonu klor sensitif metabolik alkalozda karakteristik olarak düşüktür (<10mmol/L). En sık diüretik tedavisi ve gastrik sıvı kaybı sebeptir . Klor resistantta ise idrar Cl seviyesi 20mmol/L’nin üzerindedir.