YERLEŞMENİN FARKLILAŞMASI ve ÖZELLİKLERİ

BEŞERİ ve EKONOMİK COĞRAFYANIN DALLARI Yerleşme Coğrafyası Nüfus Coğrafyası Ulaşım Coğrafyası Turizm Coğrafyası Tarım Coğrafyası Sanayi Coğrafyası Enerji Coğrafyası Siyasi Coğrafya

YERLEŞMENİN FARKLILAŞMASI PALEOLİTİK ÇAĞ (KABA TAŞ) Avcılık ve toplayıcılık Mesken: mağara Göçebe yaşam Yarımburgaz Mağarası (İstanbul) MEZOLİTİK ÇAĞ (YONTMA TAŞ) Hayvanların evcilleştirilmesi Göçebe yaşam Karain ve Beldibi Mağaraları (Antalya)

YERLEŞMENİN FARKLILAŞMASI NEOLİTİK ÇAĞ (YENİ TAŞ) Tarımsal faaliyetler Yerleşik yaşam (su kaynakları civarında) Nüfus artışı İlk köyler Çatalhöyük (Konya) KALKOLİTİK ÇAĞ (MADEN ÇAĞI) Madenlerin Keşfi Takas ticareti Nüfus artışı İlk şehirler Truva (Çanakkale)

YERLEŞMENİN FARKLILAŞMASI SANAYİ DEVRİMİ ve GÜNÜMÜZ Makineleşme Hızlı nüfus artışı Büyük şehirler Manchester, Londra, Essen, New York

Yerleşmenin Farklılaşması ve Özellikleri İlk insanlar barınak olarak mağaraları ve ağaç kovuklarını seçmişlerdir. Çevreden buldukları yiyecek ve içeceklerle yaşamlarını sürdürmüşlerdir. Kaba ve keskin cisimleri silah olarak kullanmış, hayvanları avlayarak geçimlerini sağlamışlardır.

Yerleşmenin Farklılaşması ve Özellikleri Yerleşik hayata geçen insan, topraktan yararlanma faaliyetlerine (tarım) başlamıştır. Evcilleştirdiği hayvanları tarımsal faaliyetlerde kullanmıştır. Böylece tarımın yoğun olarak yapıldığı yerleşim birimleri oluşmuştur.

İlk Yerleşme Bölgeleri

İlk Yerleşmelerin Kurulduğu Yerlerin Özellikleri Uygun iklim koşulları Su kaynaklarının fazla olması Verimli tarım arazileri Korunma ve savunmanın kolay olması

Yerleşmeyi Etkileyen Faktörler A. Fiziki Faktörler Yer şekilleri İklim Toprak Deniz ve okyanuslar Bataklık ve ormanlıklar B. Beşeri Faktörler Ekonomik faaliyetler Ulaşım Eğitim ve kültürel yapı Tarihi ve dini sebepler

Yerleşmeyi Sınırlandıran Faktörler Deniz ve okyanuslar Buzullarla kaplı alanlar (kutuplar) Kıyılara çok uzak küçük adalar Dağlık ve engebeli alanlar Şiddetli kuraklığın görüldüğü yerler (çöller) Bataklıklar Gür yağmur ormanları

Yerleşme Çeşitleri 1. Kırsal Yerleşme Köyaltı yerleşmeleri Köyler Kasabalar (belde) 2. Kentsel Yerleşme Küçük şehir Büyük şehir Metropolitan Mega şehir

Sürekliliğine Göre Kırsal Yerleşmeler Kalıcı yerleşme Mahalle-Oba-Mezra-Çiftlik Geçici yerleşme Yayla-Kom-Ağıl-Divan-Yazlık site

FONKSİYONLARINA GÖRE ŞEHİRLER Ticaret şehirleri Liman şehirleri İdari şehirler Dini şehirler Maden şehirleri Sanayi şehirleri Turizm şehirleri Teknoloji şehirleri

TİCARET ŞEHİRLERİ Ticaret faaliyetlerinin yoğun olarak yapıldığı şehirlerdir. Genelde ulaşım koşullarının geliştiği yerlerde ya da ulaşım yollarının kesiştiği kavşak noktalarında yer alırlar. İstanbul, İzmir, Şam, Paris, New York vb.

LİMAN ŞEHİRLERİ İklim ve yer şekillerinin elverişli olduğu deniz kıyısındaki yerlerde kurulan şehirlerin zamanla büyümesi sonucu ortaya çıkmışlardır. Amsterdam, Hamburg, Marsilya, Lizbon, İzmir vb.

İDARİ ŞEHİRLER Dünyadaki devletlerin yönetim merkezleri ve önemli uluslar arası kuruluşların merkezleri bu tip şehirlerdir. Ankara, Londra, Pekin, Brüksel, New York, Strasbourg vb.

DİNİ ŞEHİRLER Dinler tarafından kutsal sayılan, dinin yayıcısının doğduğu yaşadığı ya da öldüğü şehirlerdir. Mekke, Medine, Kudüs, Roma, Vatikan vb.

MADEN ŞEHİRLERİ Belirli bir yer altı kaynağının çıkarıldığı ve bu kaynağa bağlı olarak gelişen şehirlerdir. Essen, Zonguldak, Karabük, Batman vb.

SANAYİ ŞEHİRLERİ Sanayi faaliyetlerinin yoğun olarak yapıldığı şehirlerdir. Özellikle sanayi devriminden sonra ortaya çıkmışlardır. Manchester, Osaka, Detroit, Tokyo, İzmit vb.

TURİZM ŞEHİRLERİ Doğal güzelliklere, tarihi ve kültürel değerlere sahip şehirlerdir. İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra gelişmeye başlamışlardır. Paris, Venedik, Atina, Las Vegas, Kahire, İstanbul vb.

TEKNOLOJİ ŞEHİRLERİ Teknolojik ve bilimsel çalışmaların yapılabildiği ve bunların sonucunda ortaya çıkan şehirlerdir. Tokyo, Hong Kong, Seul, Dubai, Taiwan vb.

En sınırdaki yerleşmeler

Dünyanın En Yüksek Kenti: LA PAZ Orta kuşakta kentler iklim şartları nedeniyle genellikle alçak sahalarda kurulur. Buna karşılık ekvatoral bölgede havanın aşırı sıcak ve nemli olması nedeniyle yerleşmeler daha yükseklere çıkmak zorunda kalmıştır. Dünya’nın en yüksekte kurulan kenti Bolivya’nın başkenti La Paz’dır. La Paz 4,000 m yükseltisinde yer almasına rağmen 2,000,000 nüfusa sahiptir.

Dünyanın En Soğuk Kenti: UST NERA İnsanlar genellikle aşırı sıcak ve aşırı soğuk sahalardan kaçmaktadırlar. Buna karşılık buralarda bulunan zengin doğal kaynaklar şehirlerin kurulmasına neden olabilmektedir. Örneğin Rusya’da yer alan Ust Nera kentinde sıcaklık değerleri sık sık –60°C, – 70°C ye düşmektedir. Kentte sıcaklık – 50°C’ye düştüğünde açık hava faaliyetlerine ara verilir, okullar ise – 55°C’de kapanır. Tüm olumsuzluklar rağmen 8 ay Sibirya yüksek basıncının etkisinde kalan bu kentte donmuş zemin üzerinde yaklaşık 11,000 kişilik bir kent kurulmuştur.

Dünyanın En Kuzeydeki Kenti: DİKSON Yüksek enlemler aşırı soğuk olduğu için insanlar buradan kaçmaktadır. Ancak Sibirya’da Tamir yarımadasının en batı ucunda yer alan Dikson kenti en kuzeyde yer alan kenttir. SSCB döneminde askeri amaçlarla kullanılan bu kent günümüzde madencilik faaliyetleri nedeniyle yaklaşık 3,000 kişilik bir nüfusa sahiptir. Yazları ılık geçen bu kentte güneş 3 ay batmaz, buna karşılık kış döneminde de yaklaşık 3 ay güneş doğmamaktadır

YERLEŞME DOKULARI A. Toplu Yerleşme Su kaynakları az Yer şekilleri sade Tarım alanları geniş B. Dağınık Yerleşme Su kaynakları fazla Yer şekilleri engebeli Tarım alanları dar C. Çizgisel Yerleşme D. Dairesel Yerleşme E. Kıyı Yerleşmeleri

KONUT TİPLERİ Konut Tiplerini Etkileyen Faktörler Doğal çevre Sosyal ve kültürel özellikler Ekonomik koşullar Teknolojik gelişmeler Ahşap meskenler Taş meskenler Toprak ve kerpiç meskenler Betonarme meskenler