SINAV SÜRECİNDE ANNE BABA TUTUMLARI NASIL OLMALIDIR? MAMAK REHBERLİK ARAŞIRMA MERKEZİ Özlem ÖZKAN YAŞARAN

“Bizimki çok sinirli, her şeye parlıyor”, “Dokunsan ağlayacak”, “Geçen gün dershanedeki denemeye giderken bir baktım elleri buz gibi”, “Anne, sınavlardan önce kalbim ağzımdan fırlayacak gibi oluyor’’... Özlem ÖZKAN YAŞARAN

Bu ve benzeri cümleler, duygular, düşünceler, fiziksel belirtiler size tanıdık mı geldi? İşte sınanma duygusunun verdiği rahatsızlıktan dolayı birçok genç ve ailesinin sık sık karşı karşıya kaldığı durumlar... Sınavların yaklaşması ile daha da sık bir hale geliyorlar... Özlem ÖZKAN YAŞARAN

Sınav kaygısı ne demektir? Bir öğrencinin eğitim-öğretim hayatı boyunca biriktirdiği bilgiyi, sınav sırasında etkili bir biçimde kullanılmasına engel olan ve başarısının düşmesine yol açan yoğun kaygıdır. Buradaki önemli nokta, kaygının performans üzerinde olumsuz bir etki yaratmasıdır. Yoksa, sınava girecek bütün herkes kaygı yaşar ki belli bir seviyeye kadar olan kaygı yararlıdır, uyanıklık sağlar, koruyucudur, dikkati toplamaya yardımcı olur ve öğrencinin motivasyonunu arttırır. Özlem ÖZKAN YAŞARAN

“Amaaaaan boşver, alt tarafı bir sınav” Kaygının hiçbir zaman “0” düzeyine inmesini istemeyiz, çünkü uyanıklığı ve motivasyonu yok eder. “Amaaaaan boşver, alt tarafı bir sınav” diyen birçok gencin tutumlarının altında yatan ve bu boşvermişliği pekiştiren kaygı düzeyinin düşüklüğüdür. Özlem ÖZKAN YAŞARAN

Çocuğumuzun sınav kaygısı yaşadığını nasıl anlayabiliriz? Çocuğunuzun sınav kaygısı ile başa çıkamadığını anlama konusunda yapacağınız bazı gözlemler size yardımcı olacaktır. Sınav kaygısı yaşayan gençlerin gösterebileceği belirtileri 4 ana grupta inceleyebiliriz: Zihinsel belirtiler: Dikkat dağınıklığı, konsantre olamama, sınavın sonucu ile ilgili olumsuz öngörülerde bulunma (Olmayacak, kazanamayacağım, .... gibi). Duygusal belirtiler: Gözlemlenebilir düzeyde huzursuzluk, endişe, sinirli bir birey haline gelme, kolaylıkla ağlama, korku, çaresizlik, panik. Davranışsal belirtiler: Sınavlardan kaçınma, sınav sırasında dona kalma.

Çocuğumuzun sınav kaygısı yaşadığını nasıl anlayabiliriz? Fiziksel belirtiler: Baş ağrısı, sabahları kendini yorgun ve halsiz hissetme, uyumakta zorlanma, mide ve bağırsak sistemine ait sıkıntılar, iştahsızlık, kalbin hızlı çapması, ellerin soğuk ve terli olması. Tüm bunlara ek olarak öğrencinin başarı düzeyindeki dalgalanma ya da ani düşüşler sınav kaygısı ile ilişkilendirilebilir. Özlem ÖZKAN YAŞARAN

Çocuğumuzun sınav kaygısı yaşadığını nasıl anlayabiliriz? Yukarıda bahsi geçen belirtilerden birçoğu ile karşı karşıya kalabilirsiniz. Fakat, bu belirtilerden sadece birkaçına sahip olmak, sınav kaygısının varlığına işaret değildir. Dozunun, sıklığının ve kişiye verdiği rahatsızlığın bir uzman tarafından değerlendirilmesi gerekir. Bu tür bir değerlendirme yapılmadan bazı varsayımlarda bulunmak yanlış olabilir. Özlem ÖZKAN YAŞARAN

Sınav kaygısının sebepleri nelerdir? Sınav kaygısının en genel sebebi, sınava gencin ya da ailesinin farklı anlamlar yüklemesinden ileri gelmektedir. Türk Dil Kurumu’nun sözlüğüne baktığımızda sınavın şu şekilde tanımlandığını görürüz: “Öğrencilerin veya bir işe girmek isteyenlerin bilgi derecesini anlamak için yapılan yoklama, imtihan, test.” Sınav kaygısı yaşayan bireylerin ise, sınava aileye bir borç ödeme, nasıl bir insan olduğunu ölçme, kendini ispat etme, iyi bir evlat olduğunu kanıtlama gibi birçok farklı anlam yükleyerek kaygılandıklarını gözlemleriz. Oysa sınav, kişiliğin bir değerlendirilmesi değil, sınava giren bireyin bilgi birikiminin değerlendirilmesidir. Sınavdan düşük puan almak o kişinin gerekli bilgiyi biriktiremediğine, yüksek puan almak bilgi birikiminin yeterli olduğuna işaret eder, iyi veya kötü evlat olduğuna değil. Özlem ÖZKAN YAŞARAN

Sınav kaygısının sebepleri nelerdir? Sınav kaygısının en çok karşılaşılan sebebi ise, sınava yeteri kadar hazırlanmamış olmaktır. Bireyin kaygısının, sınav tarihi yaklaştıkça arttığını, konuları yetiştiremediğinden sürekli hayıflandığını gözlemleriz. Aslında bu durumda çözüm çok açıktır: Paniklemeden, elinden geldiği kadar bilgi birikimini arttırmak ve hissettiği kaygıyı azaltmasında kişiye yardımcı olacak çalışma stratejileri kullanmaktır. Sınav kaygısının bu tipi oldukça yaygındır ve çoğunlukla kısa sürede üstesinden gelinebilir. Özlem ÖZKAN YAŞARAN

Sınav kaygısının sebepleri nelerdir? ! Fakat, bu sebeplerden daha yerleşik ve aslında hayatın bütününe yayılmış olan; kişinin duyguları, deneyimleri ve inançları ile ilişkili olan başarısızlık korkusu, çaresizlik hissi ve sınavı kendilik değerine karşı bir tehdit olarak görme daha uzun süreler üzerinde çalışma gerektirebilir. Bunlara ek olarak, eğer birey başarısızlıkların abartıldığı, başarıların küçümsendiği, sürekli başka yaşıtları ile karşılaştırıldığı, belirli bir düzeyin altındaki başarısının başarısızlık olarak görüldüğü bir ortamda yaşıyor ise sınav kaygısı geliştirme riski oldukça fazladır. Özlem ÖZKAN YAŞARAN

Gencin iyiliği adına söylenen bazı sözler ve davranışlar hiç beklenmedik bir şekilde gencin kaygısını arttırabilir ve sınav sürecinin mutsuz ve verimsiz geçmesine neden olabilir. Özlem ÖZKAN YAŞARAN

Sınav döneminde ailenin temel desteği Gencin yaşadıklarını anlamak için olumlu açık iletişim kurması ve yaşadıklarını paylaşması ile olur. Özlem ÖZKAN YAŞARAN

Olumlu iletişim ortamına sahip ailelerde; Aile üyeleri birbirlerinin zayıf ve güçlü yönlerini bilir, onu olduğu gibi kabul eder, sever ve bir birlerine güvenirler. Böyle bir ortamda yetişen genç sevildiğini ve kendine güvenildiğini, aile üyeleri tarafından anlaşıldığını bilir, bu da ona güç verir. Özlem ÖZKAN YAŞARAN

Neler yapılmalı? Her aile çocuğunu yeterince tanımalı, ne yapmaktan hoşlandığını zayıf ve güçlü yanlarını bilmeli ve gencin ulaşılabilir hedefler belirlemesine yardımcı olmalıdır. Yapabileceğinden çok düşük ve yüksek beklenti geliştirilmemelidir. Bu öğrenci ve ailede moral düşüklüğü ve umutsuzluğa neden olur. Özlem ÖZKAN YAŞARAN

Aile çocuğuna onu her ne koşulda olursa olsun seveceğini söz ve davranışlarıyla hissettirmelidir. Böylece çocuk başarısız olduğu takdirde ailesinin sevgi ve desteğinden yoksun kalacağı kaygısını hissetmemelidir. Çocuğunuza güvendiğinizi, onun olumlu yönlerini takdir ederek, olumsuz yönlerine de yapıcı eleştiride bulunarak hissettirebilirsiniz. Özlem ÖZKAN YAŞARAN

Örneğin; hafta içinde bir kez oturup ders çalışan bir çocuğa, “oturup ders bile çalışamıyorsun, ne zaman otursan bir bahaneyle kalkıyorsun. Bakalım sınavda ne yapacaksın!” demek yerine… Özlem ÖZKAN YAŞARAN

“geçen gün ders çalışabilmen çok hoşuma gitti, seninle gurur duydum, ilk zamanlar zorlanırsın ama hiç moralini bozma zamanla bunun da üstesinden gelebilirsin!” demek çocuğun çalışma davranışını sıklaştıracak, ona güven verecek, motivasyonunu arttıracaktır. Özlem ÖZKAN YAŞARAN

Sınav başarısı ile ilgili olarak; Gencin kişilik değerini sınav başarısıyla eş tutmak, sonuçlarla ilgili korkutmak, tehdit etmek gencin motivasyonunu azaltarak kaygısını arttırır. “ kazanamazsan sana sorarım!” “ yeterince çalışmıyorsun, eğer sen bir kazanama, o zaman görüşürüz seninle..” “ kazanamazsan konu komşuya rezil oluruz, nasıl yüzlerine bakarız..” Ailesinin ve başkalarının gözünde kendisinin değil sınavdaki başarısının önemli olduğunu düşünür ve sınava gerçek dışı bir anlam yükler. Bu da kaygısını arttırır. Özlem ÖZKAN YAŞARAN

Çocuklarınızı asla başkalarıyla kıyaslamamalısınız Çocuklarınızı asla başkalarıyla kıyaslamamalısınız. Her genç bir birbirinden farklı yetenek ve kişiliğe sahiptir. Bunun yerine genci kendi başarı durumundaki değişmeleriyle değerlendirebilirsiniz. Özlem ÖZKAN YAŞARAN

Henüz gerçekleşmemiş bir sınavın sonucu ile ilgili olarak mümkün olduğunca yorum yapılmamalıdır.. Çocuğunuzun sınavı düşünmek yerine var olan zamanı en verimli şekilde kullanabilmesi için, sınavda dikkatini dağıtabilecek olumsuz faktörlerden uzaklaşması yönünde desteklemelisiniz. Özlem ÖZKAN YAŞARAN

Aileler sınavın kazanılması gereken bir savaş değil, sadece amaca ulaşma yönünde bir araç olduğu gerçeğini unutmamalıdır. Aile çocuğuna YGS-LYS’ yi üniversiteyi kazanmak için geçirilmesi gereken bir süreç olarak hissettirirse, çocuk güvenli bir şekilde sınava hazırlanacaktır. Özlem ÖZKAN YAŞARAN

Kaygı bulaşıcı bir duygudur Kaygı bulaşıcı bir duygudur. Anne babalar ise çocuklarının en yakınında olan kişilerdir. Çocuklar ailelerinin tutumlarında çok etkilenirler. Anne babalar ne kadar kaygılıysa çocuklarda o kadar kaygılıdır. Aile sakin, mantıklı ve olumlu tutum içerisindeyse, bu öğrencinin de davranışına yansır. Özlem ÖZKAN YAŞARAN

Sonuç olarak; Her anne babanın isteği bu zorlu sınav döneminde gençlere en iyi şekilde destek olmaktır. Ancak önemli olan gence onun başarısını arttıracak şekilde destek olabilmektir. Bunun en güzel yolu sınavdan alacakları sonuca değil, kendilerine değer verdiğiniz mesajını iletebilmek ve sınavların bir dönüm noktası olmadığını hatırlatmaktır. Özlem ÖZKAN YAŞARAN

Onlara içtenlikle; “ Sen benim için her şeyden önemli ve değerlisin. Hayatındaki bu önemli dönemde sana istediğin desteği vermeye hazırım. Senin kendi üzerine düşenleri en iyi şekilde yapacağını biliyorum. Bende üzerime düşenleri yapmaya hazırım” diyebilmelisiniz.. Özlem ÖZKAN YAŞARAN