YÖNT 102 – İŞLETMEYE GİRİŞ II KURUMSAL SOSYAL SORUMLULUK KAVRAMI VE SINIFLANDIRILMASI

KURUMSAL SOSYAL SORUMLULUK (KSS) KAVRAMI İşletme yönetimi, çalışanları, yatırımcılar, tedarikçiler, tüketici, içinde bulunduğu toplum, kısaca işletme ile ilişkili herkes işletmenin kendilerine karşı taşıdığı sorumlulukları yerine getirmesini beklemektedir. İşletmeler için hem toplumun gözünde itibar yitirmemek, hem de var olan itibarlarını pekiştirmek KSS’yi yerine getirmekle yakından ilişkilidir. KSS’nin toplumun gelişmişlik düzeyi ile yakından ilişkili bir kavram olması nedeniyle, gelişmiş ülkelerdeki işletmeler için bu yöndeki sorumluluklarını yerine getirmek daha kolayken, gelişmekte olan ve geri kalmış ülkelerde işletmeler için bu kavram ve gerekleri daha zor ve karmaşık hale gelmektedir.

KURUMSAL SOSYAL SORUMLULUK (KSS) KAVRAMI İletmeler, aldıkları kararların sadece finansal değil, aynı zamanda sosyal, çevresel ve toplumsal boyutlarını da öngörmek zorundadırlar. İşletmelerin, çevreye verdikleri zarar, çalışanlarına karşı takındıkları uygun olmayan tavır ve hatalı üretimlerin tüketiciye verdiği zarar, tüm kesimler tarafından çok kısa sürede duyulmakta ve yayılmaktadır. KSS; kurumların, içinde yaşadıkları toplumun, çalışanlarının ve onların ailelerinin yaşam kalitesini yükseltirken, aynı zamanda ekonomik gelişmeye de katkı sağlamaları anlamını içermektedir.

KURUMSAL SOSYAL SORUMLULUK (KSS) KAVRAMI Ülkemizde bu konuda örnek uygulamalara ve bakış açılarına sahip olan işletmelerin yanında, KSS’yi halen okul yaptırmak, vakıf ve derneklere bağışta bulunmak, ya da kurum içi piknik düzenlemek olarak algılayan birçok işletme de bulunmaktadır. Ayrıca bu konulara henüz hiç değinmemiş işletme sayısı da oldukça fazladır. KSS sadece tesisin içinde değil, tesisin veya işletmenin sınırları dışında da aynı düzenlemenin olması gerekliliğini ifade etmektedir. İşletme çevreye ve paydaşlarına değer veriyorsa buna dair en ufak bir detayı bile atlamamalı ve gereken tüm sorumluluklarını yerine getirecek düzenlemeler yapmalıdır. Bu, kurumsal sosyal sorumluluk demektir.

KURUMSAL SOSYAL SORUMLULUK (KSS) KAVRAMI Kurumsal Sosyal Sorumluluk (KSS) bir işletmenin paydaşlarına karşı etik ve sorumlu davranışlar sergilemesini ifade eder. Etik ve sorumlu davranışlar demek, beklenen ve kabul edilebilir olan davranışları içermektedir. Başka tanıma göre ise KSS; işletmelerin, toplumla birlikte çalışarak, sürdürülebilir ekonomik gelişime katkıda bulunmak için çalışanlarının, ailelerinin ve yerel toplumun yaşam kalitesini iyileştirme yükümlülüğü olarak tanımlanmaktadır.

KURUMSAL SOSYAL SORUMLULUK KAVRAMINA İLİŞKİN SINIFLANDIRMALAR: Sınıflandırmalardan ilki; Davis ve Blomstrom’un (1966) işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluklarını inceledikleri “3 Çember Modeli” dir. Bu modelde yazarlar, işletmelerin sosyal sorumluluklarını iç içe geçmiş ve içeriden dışarıya doğru büyüyen 3 çemberle ilişkilendirmiştir. 1. Çember: Temel ekonomik fonksiyonlardan doğan sosyal sorumlulukları içermektedir. Ör: kar elde etmek. 2. Çember: Ekonomik fonksiyonların sonuçlarından doğan sosyal sorumlulukları kapsamaktadır. Ör: Çevreye zarar verilmemesi. 3. Çember: Toplumsal sorunların çözümüne katkıda bulunmaya yönelik sosyal sorumluluğu temsil etmektedir. Ör: Eğitim, sağlık.

KURUMSAL SOSYAL SORUMLULUK KAVRAMINA İLİŞKİN SINIFLANDIRMALAR: Diğer sınıflandırma ise Archie Carroll (1979) tarafından geliştirilmiş ve 4 ana başlık altında toplanmıştır. Şekil II-I-2.1, Sayfa 350. Ekonomik Sorumluluklar: Hissedarlar için karlı olmak, çalışanlar için iyi istihdam olanakları yaratmak gibi sorumlulukları ifade eder. Yasal Sorumluluklar: Kanunların getirdiği yükümlülüklere uymayı ifade etmektedir. Etik Sorumluluklar: Kimseye zarar vermeden, iş ahlakını göz önünde tutarak işi yürütmek; doğru, haklı ve adil olanı yapmak anlamına gelmektedir. Hayırseverlik Odaklı Sorumluluklar: Topluma bir karşılık beklemeden katkıda bulunmak amacıyla yapılan işler için zaman ve para ayırmayı ifade etmektedir.

KURUMSAL SOSYAL SORUMLULUK KAVRAMINA İLİŞKİN SINIFLANDIRMALAR: Geoffrey Lantos ise Archie Carroll’un sınıflandırmasını sadeleştirerek KSS faaliyetleri ile ilgili 3 temel alan belirlemiştir: Hayırseverlik odaklı kurumsal sosyal sorumluluk: başkalarının yararına olan ve hiçbir karşılık beklemeksizin yapılan davranışları içermektedir. Etik kurumsal sosyal sorumluluk: İşletmelerin amaçlarını ve bu amaçlarına ulaşmak için seçtikleri yol ve yöntemleri toplumun siyasi, ekonomik, sosyal ve kültürel refahına zarar vermeden gerçekleştirip gerçekleştirmediklerini ele almaktadır. Stratejik kurumsal sosyal sorumluluk: Rakiplerin faaliyetlerini inceleyerek, amaçlara varmak için belirlenmiş, nihai sonucu odaklı, uzun dönemli planlar ve programları kapsadığı görülmektedir.

KURUMSAL SOSYAL SORUMLULUK KAVRAMINA İLİŞKİN SINIFLANDIRMALAR: Günümüzde KSS uygulamalarına ayrılan bütçeler, işletmelerin vergi sonrası karlarından karşılanmak yerine, pazarlama bütçesi gibi işletme faaliyetleri ile daha yakından ilişkili bütçelerden karşılanmaktadır. Sosyal sorumluluk amaçlı faaliyetlerde bulunan firmalar için getirilen vergi indirimleri, ithalat avantajları, muafiyetler gibi teşvikler şirketlere sosyal sorumluluklarını yerine getirirken, bir yandan da para kazanma, masraflarını vergiden düşme ve çeşitli resmi kuruluşların sempatisini kazanarak uzun vadede bir takım kolaylıklar elde etme gibi avantajlar sunmaktadır.