MANTIK - 7 Prof. Dr. Şadi Eren

1-1=1

Sinerji mantığı

Pavlus (Kilise) mantığı

Tasdik Türleri Yakin Taklid Cehl-i mürekkeb Zan

Yakin - Taklid İki ihtimalden biri tam imkansız, diğerinin doğruluğu kesin ise yakin; iki ihtimalden biri seçilip, fakat kesin olmazsa takliddir. Taklidin esası, bilginin kaynağının başkaları olmasıdır. (Kabirdekilerin durumu)

Cehl-i mürekkeb -İki ihtimalden birini seçse, ama seçilen gerçek değilse -Bilmediğini bilmeme hali

Zan Akıl, birini tercih etmekle beraber diğerine de ihtimal veriyorsa Havada bulutu görüp «yağmur yağacak» demek gibi.

Tasavvur Türleri Şübhe (şekk) Tahayyül (hayal) Vehm (kuruntu)

Şübhe Doğru da olabilir, olmayabilir de -«Kocanın bir hanımı daha var!»

Kesin bilginin zıddını kabul etmek Tahayyül hüküm değildir Tahayyül-i küfr, küfür değildir

Ademe vücud rengi vermek -«Olabilir»den «öyledir» hükmüne varmak

Bilginin kaynağı ve gerçekliği yönünden önermeler Yakiniyat Meşhurat Müsellemat Makbulat Zanniyat Muhayyelat Vehmiyat

İnsanlar arasında meşhur olup, herkesin kabul ettiği bilgi -Adalet güzeldir -Zulüm kötüdür Meşhurat Ama yanlış meşhurat da olabilir. Mesela: Düşenin dostu olmaz

Karşı tarafın da kabul ettiği bilgi -Hz. Peygamber miraca nasıl çıktı Karşı tarafın da kabul ettiği bilgi -Hz. Peygamber miraca nasıl çıktı? -Hz. İsanın çıktığı merdivenle Müsellemat

Makbulat Büyük zatların sözünü delilsiz kabul etmek -Bazılarının sözü «hüccettir.» -Söz mühim olduğu kadar, kimin söylediği de mühimdir

Zanniyat Zanna dayanarak hüküm vermek -Çoğu kere aldatıcıdır «Gece dışarda dolaşan, hırsızdır.» -Zann-ı galip

Muhayyelat Doğru olmadıkları belli iken sırf neşe vermek veya nefret ettirmek için hayal edilerek verilen hükümlerdir -Hayal ile hakikati karıştırmamak gerekir, yoksa iş paranoyaklığa kadar gider

Kuruntu ile verilen hükümler Kuruntu ile verilen hükümler. Gerçekte olmayanı varmış gibi kabul etmek -«Görülmeyen şey yok demektir.» -«Ben sadık rüya görmedim, öyleyse yoktur» Vehmiyat

Bedihiyat Nazariyat Yakiniyat (Delile ihtiyaç yoksa) -Bütün parçadan büyüktür Nazariyat (Delile ihtiyaç varsa) -Âlem hâdistir

Bedihiyat Evveliyat Fıtriyat Müşahedat Hadsiyat Mücerrebat Mütevatirat

Evveliyat Akl-ı selimin hiçbir delile ihtiyaç duymadan kabul ettikleri Felsefede a priori denir Gece, gündüz değildir Bütün, parçalardan büyüktür Bir, üç değildir

Fıtriyat Aklın insan beyninde hazır olan bir bilgi ile hemen kabul ettiği şey Dört, çift sayıdır Evveliyat ve fıtriyata «bedihiyat-ı akliye» denir. Diğer dördü ise «bedihiyat-ı hariciye»dir.

Müşahedat (mahsusat) Duyu organlarıyla elde edilen bilgi -Ateş yakıcıdır Manevi duyularla elde edilenlere ise «vicdaniyat» denir. «Korku, kızma, hıyanet…»

Hadsiyat (sezgi) Zihinde şimşek misal bir anda meydana gelen bilgi -Newton ve çekim yasası -Arşimet ve suyun kaldırma kuvveti

Mücerrebat Denemelerle elde edilen bilgi Maden suyu hazmı kolaylaştırır Deniz suyu tuzludur Denenmiş denenmez

Yalan üzerinde ittifakı imkansız olan bir topluluk tarafından haber verilen bilgi -Mekke’nin varlığı Mütevatirat