IŞIK VE SES 6. SINIF 4. ÜNİTE YASEMİN SÜMER 120513074 Ses madde ile karşılaşırsa ne olur? Sesin yansıması Yankı

KAZANIMLAR 6.4.2. Sesin Maddeyle Etkileşmesi Önerilen Süre: 6 ders saati Konu/Kavramlar: Sesin yansıması, sesin soğrulması, ses yalıtımı 6.4.2.1. Sesin madde ile etkileşimi sonucunda oluşabilecek durumları kavrar. 6.4.2.2. Sesin yayılmasını önlemeye yönelik tahminlerde bulunur ve tahminlerini test eder. 6.4.2.3. Ses yalıtımının önemini açıklar ve ses yalıtımı için geliştirilen teknolojik ve mimari uygulamalara örnekler verir.

GİRİŞ

Dinlediğimiz müzikler bize keyif verir Dinlediğimiz müzikler bize keyif verir. Peki, bu müziklerdeki ses kalitesi nasıl sağlanmaktadır? Seslerin kulağımıza daha hoş gelmesini sağlayan ortamların hangi özelliklerde olması gerekir? Müzisyenler neden resimde görülen Antalya Aspendos tiyatrosunda konser vermeyi tercih ederler? Bu mimari yapıda dikkatinizi çeken özellikler nelerdir? Neden operalar, tiyatrolar, stadyumlar benzer şekillerde tasarlanır?

KEŞFETME (SESİN YANSIMASI) Radyo dalgalarının bir kısmı, atmosfere çarparak geri döner. Böylece bir istasyondan gönderilen dalgalar, uzaklarda bulunan başka bir istasyon tarafından algılanabilir. Radyo dalgaları gibi ses dalgaları da bir engelle karşılaşınca yansır mı? Ne dersiniz?

SESİN YANSIMASI Kullanılan Araç ve Gereçler 1.Cam kap 2.cep veya kol saati 3.pamuk 4.ekran

Deneyin yapılışını okuyunuz. Sizce ne gözlemleyeceksiniz? Neler olmasını bekliyorsunuz?

Deneyin Yapılışı: 1.Cam kap içine biraz pamuk koyunuz. 2.Pamuk üzerine cep saati yerleştiriniz. 3.Cam kabın üst yanından saat tıkırtılarını duymaya çalışınız. 4.Ekranı cam kabın biraz üzerine 45 derece açı yapacak şekilde tutunuz. ve saatin sesini tekrar dinleyiniz.

Deney sonucunda neler gözlemlediniz? Tahminleriniz ve deney sonuçları tutarlı mı?

1) Cam kaba ilk eğildiğinizde sesin duyulmasının veya duyulmamasının sebebini nedir? Açıklayınız. 2)Levhayı tutmadan önce ve tuttuktan sonra duyduğunuz sesler arasında fark var mıydı? Açıklayınız.

KEŞFETME (2. ETKİNLİK) Sınıfın kapısı açılır. Bir öğrenci koridora çıkarılır ve koridordan sınıfa seslenmesi istenir. Seslenmeden önce; ne olmasını bekliyorsunuz? Seslendikten sonra; Ne gözlemlediniz? Tahminleriniz ve sonuçlarınız tutarlı mı? Seslenen arkadaşınızı göremediğiniz hâlde sesini nasıl duyabildiniz? Açıklayınız?

KEŞFETME ( 3. ETKİNLİK ) Sesin yansımasında ses dalgalarının çarptığı yüzey çok önemlidir. Evin farklı odalarında konuşarak buna benzer durumları gözlemleyebiliriz.Bir radyo ile evin tüm odalarında ve banyoda dolaşsanız duyacağınız ses ile ilgili hangi tahminlerde bulunursunuz?

KEŞFETME( 4. ETKİNLİK ) Bu simülasyonda neler görmeyi bekliyorsunuz?

Simülasyonda neler gördünüz? Tahminleriniz ve gözlemleriniz uyumlu mu? O halde sesin yansımasını nasıl açıklarsınız?

KEŞFETME(YANKI) Boş bir odada, spor salonunda ve ya vadide yüksek sesle bağırdınız mı? Peki, böyle ortamlarda sesinizin nasıl duyulacağını düşünüyorsunuz?

KEŞFETME (YANKI)

Bir grup izci dağa karşı bağırıyor. Ne görmeyi bekliyorsunuz? Neler gözlemlediniz? Gözlem ve tahminleriniz uyumlu mu? Peki bu olayı açıklayabilir misiniz?

AÇIKLAMA Yaptığımız deneylerden yola çıkarak sizce; Ses bir engel ile karşılaşırsa ne olur? Sesin yansımasında yüzeyin önemi nedir? Sesin bir engelden yansıyıp belirli bir süre sonra tekrar duyulması olayına yankı adı verilir. Bu açıklama ile gözlemlerinizi nasıl ilişkilendirirsiniz?

AÇIKLAMA Ses bir enerji türüdür ve bir kaynaktan çıkan ses dalgalar halinde yayılır.

Daha önce durgun bir suya taş attığımızdaki gözlemimizi hatırlayalım Daha önce durgun bir suya taş attığımızdaki gözlemimizi hatırlayalım. Su dalgaları, taşın suya değdiği noktadan başlayan, içi içe geçmiş daireler şeklinde yayılır. Taşın suya değdiği noktadaki dalga en belirginken, diğerleri giderek sönükleşir. Bu yönüyle sesin yayılması su dalgalarına benzer ve kaynaktan uzaklaştıkça ses daha az duyulur. Ancak su dalgaları sadece su yüzeyinde yayılırken, ses dalgaları bir balonun şişirilmesi gibi her doğrultuda yayılır.

Sesin yayılması bir yönüyle de ışığın yayılmasına benzer Sesin yayılması bir yönüyle de ışığın yayılmasına benzer. Ses de ışık ışınları gibi her doğrultuda yayılır. Ancak ışık ışınları boşlukta yayılabilirken, sesin yayılması için mutlaka maddesel bir ortam gereklidir. Güneş ışığı boşluktan geçip Dünya’mıza ulaşırken, Güneş’teki patlamalar sonucu oluşan seslerin bize ulaşmaması buna örnek verilebilir. Önceki yıllarda sesin yayılabilmesi için mutlaka maddesel ortam gerektiğini ve sesin farklı maddesel ortamlarda farklı şekillerde yayıldığını öğrenmiştik. Bu farklılık sesin farklı ortamlarda farklı süratlerde yayıldığını gösterir. Ses, katı ortamlarda en hızlı, gaz ortamlarda ise en yavaş yayılır. Ses havada saniyede ortalama 340 metre yol alır. Katıların tanecikleri birbirine daha yakın olduğundan tanecikler arasındaki uzaklık azaldıkça taneciklerin birbirleri ile etkileşimleri artar. Sonuç olarak ses bu durumda daha iyi iletilir.

Bir kaynaktan çıkan ses dalgaları herhangi bir madde ile karşılaştığında farklı durumlar ortaya çıkabiliyor. SESİN YANSIMASI Ses kaynağından çıkan ses dalgalarının, bir engele çarptıktan sonra tekrar geldiği ortama geri dönmesine sesin yansıması denir. Yeni aldığımız veya kiraladığımız evin odaları boşken konuştuğumuzda sesleri daha şiddetli duyarız. Banyolarda daha az eşya vardır. Ayrıca banyoların duvarları genellikle fayansla kaplı olduğundan, yüzeyi diğer odalarınkinden daha pürüzsüzdür. Ses, sert ve pürüzsüz yüzeylerden yansır.

Ses bir levha gibi bir engel ile karşılaştığında yansıyarak doğrultu değiştirirler.

Sesin yansımasının bir sonucu: Yankı Sesin bir engelden yansıyıp belirli bir süre sonra tekrar duyulması olayına yankı adı verildiğini söylemiştik. Ses dalgası diğer dalgalar gibi madde ile etkileşir. Ses dalgası madde ile etkileştiğinde yansıma özelliği gösterebilir. Bu özellik günlük yaşamda birçok yerde karşımıza çıkar. Bazen boş bir odada, kayalık bir yerde, yüksek apartmanların arasında ya da bir amfi tiyatroda bağırdığımızda, birkaç saniye sonra kendi sesimizi tekrar duyarız. Kulağımıza gelen bu ses, ağzımızdan çıkarak duvara çarpan ve ondan yansıyıp gelen sestir. Çarptığı ortama göre sesimizde küçük değişikler olabilir. Kulağımıza gelen bu sese yansıyan ses denir.

Yankının oluşabilmesi için ses kaynağından çıkan ses ile yansıyan sesin birbirinden ayırt edilebilmesi gerekir. Bunun için de kaynak ile engel arasında en az 17 m mesafe olmalıdır. Aksi takdirde sesimizi duyarız ama ne söylediğimizi anlayamayız.

DERİNLEŞTİRME Şekildeki piyanonun kapağının seyircilere doğru açılmasının nedeni nedir?

Yunuslar balık sürülerinin yerini nasıl buluyor olabilir? Görme yetisi fazla gelişmemiş yarasalar çevrelerini nasıl algılıyordur?

DEĞERLENDİRME

Across 1. .................. sesin yansıma özelliğinden yararlanılarak yapılan teknolojik aletlerden biridir. 4. ............ yüzeyler sesi daha iyi yansıtır. 6. Sesi soğuran maddeleri kullanarak içerideki sesin dışarı çıkmaması veya dışardaki sesin içeri girmemesi için yapılan işleme ne denir? 8. Sesin bir engelden yansıyıp belirli bir süre sonra tekrar duyulması olayına ne denir? 9. Ses bir tür............. olup ancak maddesel ortamda yayılır. 10. ses en hızlı hangi ortamda yayılır? Down 2. Sesin maddeler tarafından emilmesine ne denir? 3. Ses,.................. da yayılmaz. 5. Ses her yönde............ halinde yayılır. 6. Yarasalar ve yunuslar, sesin.......... özelliğini kullanarak avlarını ve gidecekleri yönlerini bulurlar. 7. Ses bir ............... sonucudur.