Milli Gelir ve Fiyatların Genel Düzeyi: Toplam Talep ve Toplam Arz

Milli gelir ve Fiyatların Genel Düzeyi Ekonomide fiyatlar genel düzeyinin değişmesi, milli geliri etkileyebileceği gibi, milli gelirdeki değişiklik de fiyatlar genel düzeyini etkilemektedir. Bu bölümde, milli gelir ile ekonomideki fiyatlar genel düzeyi arasındaki ilişkiyi önce kısa daha sonra da uzun dönemi göz önüne alarak inceleyeceğiz.

Y = AE = C + I + G TOPLAM TALEP (TT) Toplam Talep (TT) ekonomideki tüm nihai mal ve hizmet piyasalarındaki fiyatların ortalamasını belirten genel fiyat düzeyi ile bütün nihai mal ve hizmetlerin talep edilen miktarlarının parasal değerini belirten reel GSYİH arasındaki ilişkiyi ele alır. Y = AE = C + I + G (toplam çıktı = toplam harcamalar)

Toplam Talep Eğrisi Toplam Talep (TT) Eğrisi toplam çıktı (gelir) ve fiyat düzeyi arasında negatif ilişkiyi gösteren bir eğridir. Mikro düzeyde tek bir ürün piyasa talep eğrisine benzer şekilde, sol yukarıdan sağ aşağıya iner ve belirli bir dönemde ekonomideki fiyatlar genel düzeyi ile reel milli gelir (milli gelir aynı zamanda üretim ve istihdan düzeyini göstermektedir) arasındaki ilişkiyi yansıtır. Toplam Talep eğrisi üzerindeki her nokta mal ve para piyasalarının her ikisinin de dengede olduğu çıktı ve fiyat düzeyini göstermektedir.

Toplam Talep (TT) Eğrisi Ekonomide fiyatlar genel düzeyi yükseldikçe, milli gelirin (Y) azaldığını, fiyatlar genel düzeyi düştüğünde, milli gelirin (Y) arttığını göstermektedir. NOT: Eğri boyunca bütün noktalarda, mal piyasası ve para piyasasının her ikisi de dengededir.

Toplam Talep Eğrisi: Bir Uyarı Toplam talep eğrisi basit bireysel talepten veya piyasa talebinden daha karmaşıktır. TT eğrisi bir piyasa talep eğrisi değildir ve ekonomideki bütün piyasa taleplerinin toplamı da değildir. Niçin böyle olduğunu anlamak için, basit, aşağı eğimli hane halkı talep eğrisinin altındaki mantığı anımsayınız.

Toplam Talep Eğrisinin Negatif Eğiminin Nedenleri 1. Pigou etkisi: Fiyatlar genel düzeyinin yükselmesi karşısında, tüketici kararlarını etkileyen diğer faktörlerin değişmemesi varsayımı altında, (ceteris paribus) tüketicilerin servetlerinin (tahvil, hisse senedi, bina,a arazi vs) satın alma güçlerinin düşmesidir (görece fakirleşme). 2. Uluslararası İkame Etkisi: Ekonomideki fiyatlar genel düzeyinin yükselmesi sonucunda ithal mallarının fiyatlarının nispi olarak daha ucuz hale gelmesi ve ithalatın artmasıdır. 3. Faiz Etkisi (Fisher Etkisi): Ekonomideki fiyatlar genel düzeyinin yükselmesinin, ekonomideki faizlerin yükselmesine ve yatırımların düşmesine neden olmaktadır.

Toplam Talep Eğrisinde Kaymalar Toplam Talep fiyatlar genel düzeyinde herhangi bir değişme olmaksızın belirli durumlarda artmakta veya azalmaktadır. Toplam Talep Eğrisi talep artışı olduğu durumda SAĞA doğru, talepte azalma durumunda SOLA doğru kaymaktadır.

Toplam Talep Eğrisinde Kaymalar Beklentiler Gelecekteki gelirler ile ilgili beklentiler Gelecekteki enflasyon ile ilgili beklentiler Gelecekteki kar ile ilgili beklentiler Uluslararası faktörler Döviz kurunda değişmeler Dış dünya gelirinde değişmeler Maliye Politikası Kamu Harcamaları Vergiler ve transfer ödemeleri Para Politikası Para arzında değişim Faiz oranlarında değişim

Toplam Talep Eğrisinde Kaymalar

Toplam Talep Eğrisinde Kaymalar: Para Arzında değişim Para arzında (Ms) bir artış toplam talep eğrisinin TT0’dan TT1’e kaymasına sebep olur. Ms’deki bir artış faiz oranını düşürür, bu düşüş planlanan yatırımı (ve böylece planlanan toplam harcamayı) arttırdığı için toplam talepte bu kayma meydana gelir. Fiyat düzeyi değişmeden her bir olası fiyat seviyesinde çıktıda artış olur.

Toplam Talep Eğrisinde Kaymalar: Kamu Harcamalarında değişim Hükümet harcamalarında (G) bir artış veya net vergilerde (T) bir düşüş, toplam talep eğrisinin TT0’dan TT1’e kaymasına neden olur. G’deki artış planlanan toplam harcamayı arttırır ve bu da her bir olası fiyat düzeyinde çıktıda bir artışa neden olur. T’ deki bir düşüş tüketimin artmasına neden olur. Tüketimdeki artış sonra planlanan toplam harcamayı arttırır ve bu da her bir olası fiyat düzeyinde çıktıda artışa neden olur.

Kısa Dönem Toplam Arz Eğrisi (AS) Bir ekonomide belirli bir dönemdeki kısa dönem arz eğrisi, ekonomideki toplam üretim miktarı ile yani, reel milli gelirle fiyatlar genel düzeyi arasındaki ilişkiyi verir ve yukarı doğru eğimlidir. Eğrinin pozitif eğimli olmasının nedeni, fiyatlar genel düzeyi yükseldikçe, üretim birimi başına daha fazla kar olnaklarının doğması nedeniyle daha fazla üretim yapılmak istenmesidir. Toplam arz eğrisi, bir piyasa arz eğrisi olmadığı gibi ekonomideki bireysel arz eğrilerinin basit bir toplamı da değildir.

Kısa Dönem Toplam Arz Eğrisi (TA) Kısa dönemde toplam arz eğrisi (TA) pozitif eğimlidir. Toplam çıktının düşük olduğu durumlarda eğri oldukça yataydır. Ekonomi tam kapasiteye doğru yaklaştıkça eğri dikleşir. Tam kapasite durumunda dik hale gelir. Pozitif eğimin bir diğer nedeni, ücretlerin talepteki değişme sonucu fiyatları geriden takip etmesidir.

KISA DÖNEM ARZ EĞRİSİNDE KAYMALAR Toplam arz ARTTIĞI zaman toplam arz eğrisi (TA) SAĞa Toplam arz AZALDIĞI zaman toplam arz eğrisi (TA) SOLa doğru kayar

TOPLAM ARZI ETKİLEYEN FAKTÖRLER Toplam arzda değişikliğe neden olan ve toplam arz eğrisinin kaymasını sağlayan faktörler şunlardır: Teknolojik gelişime bağlı verimlilik artışı Girdi fiyatlarında (maliyetlerdeki) değişmeler

MAKROEKONOMİK DENGE Makroekonomik denge , toplam talep ile toplam arzın eşitlendiği (kesiştiği) durumda ortaya çıkar. Bu durumda ekonomideki fiyatlar genel düzeyi ve toplam üretim miktarı da belirlenir. TT üzerindeki her bir noktada hem para piyasası hem de mal piyasası dengededir. TA üzerindeki her bir nokta ekonomideki bütün firmaların fiyat/çıktı kararlarını ifade eder. P0 ve Y0, para piyasası ile mal piyasasının dengesi ile ekonomide bulunan firmaların fiyat çıktı kararlarını oluşturdukları dengedir.

UZUN DÖNEM TOPLAM ARZ Uzun Dönem Toplam Arz (UDTA) ekonominin potansiyel (tam istihdam) üretim (GSYİH) düzeyini göstermektedir. Bu nedenle grafiksel olarak fiyata duyarsız dik bir doğru ile gösterilir. Ülke ekonomisindeki üretim faktörlerindeki artışa ve teknolojide yaşanan gelişmelere bağlı olarak tam istihdam seviyesinde artış olmasına bağlı uzun dönem arz eğrisi de sağa doğru kayar

Uzun Dönem Denge ve Enflasyonist Açık Toplam Talep belirli bir nedenle (yatırım, kamu harcaması vs) arttığı zaman Toplam Talep eğrisi TT0’dan TT1’e kayar. Denge fiyat seviyesi kısa vadede P0’dan P1’e, üretim seviyesi de Y0’dan Y1’e yükselir. Fiyatların artmasıyla ücretlerde de artış ortaya çıkmakta ve ücret artışının yarattığı maliyet artışı ile kısa dönem arz eğrisi KDTA0’dan KDTA1’e sola doğru kaymaktadır. Üretim düzeyi de uzun dönemde Y0’a yani potansiyel GSYİH seviyesine dönmektedir.

Negatif Talep Şoku ve Deflasyonist Açık Toplam Talep belirli bir nedenle (yatırım, kamu harcaması vs) azaldığı zaman Toplam Talep eğrisi TT1’dan TT2’ye kayar (negatif talep şoku). Denge fiyat seviyesi kısa vadede P1’den P2’ye, üretim seviyesi de Y1’den Y2’e geriler. Talebin gerilemesine bağlı üretimin düşmesi ile Y2-Y1 kadar deflasyonist bir açık oluşur. Bu üretim seviyesinde ortaya çıkan işsizlik ve fiytların d düşmesiyle ücretlerde de düşüş yaşanacaktır. Ancak ücretlerdeki düşüş artış olduğu kadar hızlı olmayacaktır (Ücretlerin yapışkanlığı). Ücretlerdeki düşüş nedeniyle kısa dönem arz KDTA1’den KDTA2’ye doğru sağa kayacaktadır. Üretim düzeyi de uzun dönemde Y0’a yani potansiyel GSYİH seviyesine dönecektir.