BORÇLAR HUKUKU

BORÇLARIN KAYNAKLARI Borcun kaynaklarından maksat, bir borcun meydana gelmesine, doğmasına sebep olan vakıalardır. Borcun doğumu açısından dört grup kaynak söz konusu olmakta ve bunlardan ilk üçü TBK’nın genel hükümleri kısmında düzenlenmiş bulunmaktadır. Sözleşmeden doğan borç ilişkileri(1-48) Haksız fiillerden doğan borç ilişkileri (49-76) Sebepsiz zenginleşmeden doğan borç ilişkileri (77-82) Diğer sebeplerden doğan borçlar (ör:vekaletsiz iş görme)

HUKUKİ İŞLEMLER VE SÖZLEŞMELER Hukuki işlem, hukukun işlemi yapanın arzusuna uygun hukuki sonuç bağladığı irade beyanıdır. Tek tarafın hukuki beyanı ile oluşan tek taraflı hukuki işlemlerden de borç doğabilir. (önalım hakkı, fesih beyanı, vasiyetname) En önemli borç kaynağı sözleşmeler.

Dürüstlük Kuralına Dayandırılan Sözleşme Benzeri Borç İlişkileri Haksız fiil vs. Sözleşme Özellikle Alman doktrininden ve uygulamasından kaynaklanan ve bazısı İsviçre ve Türk doktrininde de taraftar bulan bir dizi teori, özel ve yakın bazı ilişkileri dolayısıyla birbirine zarar verenleri, ortada geçerli bir sözleşme bulunmamasına rağmen haksız fiil hükümleri yerine sanki bir sözleşme varmış gibi borca aykırılık hükümlerine tabi tutmaktadır. Bu teorilerin hemen hemen tümü dürüstlük kuralına dayandırılmaktadır.

TEORİLER 1.Culpa in contrahendo sorumluluğunu borca aykırılığa dayandıran teori Culpa in contrahendo, sözleşme görülmeleri sırasındaki kusurlu davranışı ifade eder. Bundan doğan sorumluluğun haksız fiil mi yoksa borca aykırılık hükümlerine mi tabi olacağı tartışmalıdır. Sözleşme görüşmeleri sırasında tarafların dürüstlük kuralı uyarınca birbirlerine zarar vermeme konusunda gerekli özeni gösterme, birbirlerini aydınlatma yükümü altına girdiklerini kabul edenler vardır. Starbucks örneği

TEORİLER 2. Sözleşmenin ard etkisi (culpa post pactum perfectum) teorisi Bazen mevcut bir sözleşme bağı sona erdikten sonra da, tarafların bu sözleşme dolayısıyla kurdukları yakınlık bazı zarar verici davranışlara zemin oluşturur. Starbucks’ta kahve aldıktan sonra

TEORİLER 3. Üçüncü kişiyi koruyucu etkili sözleşme teorisi Borç ilişkisinin nispiliği Eğer borca aykırı davranan taraf diğer tarafın yakınlarının da bundan zarar göreceğini sözleşme kurulurken düşünebilecek durumda ise, bunlara karşı da borca aykırılık hükümlerine göre sorumlu olması kabul edilmektedir. Bayinin sattığı tüzgazın patlaması örneği

TEORİLER 4. Edim yükümünden bağımsız borç ilişkileri teorisi Yeni doktrinde, sözleşmeden doğan bazı borçların edim yükümlülüklerinden ayrıldığını; sözleşme ilişkisi sırasında tarafların birbirine özen gösterme ve hem kişi varlığı hem de malvarlığı değerlerine zarar vermemek için gereken her şeyi yapma şeklinde, eskiden yan edim borçları ile karıştırılan bazı davranış yükümlülükleri edim yükümünden bağımsız borç ilişkisi olarak nitelendirilir. Bu görüş, bunu doğrudan dürüstlük kuralına dayandırmaktadır.

TEORİLER 5.Fiili sözleşme ilişkisi teorisi Fiili sözleşme ilişkisi teorisi sayesinde, sunduğu hizmetten yararlanılan kişi, sebepsiz zenginleşme veya vekaletsiz iş görme şartlarının gerçekleştiğini ispat zorunda kalmaksızın, sözleşme yapılsaydı isteyebileceği bedeli talep edebilecektir. Ayırt etme gücü bulunmayan kişi hizmet sözleşmesi yapmış ve bir süre fiilen çalışmışsa, fiili hizmet ilişkisi fiili sözleşme sayılarak işverenin bu süre için ona ücret ödeme borcu doğacaktır.

SÖZLEŞME KAVRAMI TBK m.1 : Sözleşme, tarafların iradelerini karşılıklı ve birbirine uygun olarak açıklamalarıyla kurulur.

SÖZLEŞMELERİN TÜRLERİ Borç doğuran sözleşmeler- Diğer sözleşmeler Tarafların sözleşme yapmakla arzu ettikleri hukuki sonuç, bir borcun doğumu ise, bir borç doğuran sözleşme söz konusu olur. Bir sözleşme mevcut bir borç ilişkisinde değişiklik yapmak, bir borcu sona erdirmek, alacağı devretmek veya borcu nakletmek için de yapılabilir.

SÖZLEŞMELERİN TÜRLERİ

Borç Doğuran Sözleşmenin Türleri A) Borç altına giren taraf bakımından ayırım Sözleşmeler borç yükleme açısından iki gruba ayrılmaktadırlar. -tek tarafa borç yükleyen sözleşmeler -iki tarafa borç yükleyen sözleşmeler Tam iki taraflı/karşılıklı (sinallagmatik) sözleşmeler (alım-satım sözleşmesi) Eksik iki taraflı sözleşmeler (ücretsiz vekalet sözleşmesi)

Borç Doğuran Sözleşmenin Türleri B) Sözleşme ilişkisinin kanunda düzenlenmiş olup olmaması bakımından yapılan ayırım Borçlar kanunu bazı sözleşmeleri ve bundan doğan ilişkileri özel olarak düzenlemiştir. Başka kanunlarda, özellikle TTK’da bazı sözleşmeler bulunmaktadır. 3326 sayılı kanunla finansal kiralama düzenlenmiştir. Taraflar kanunda düzenlenmemiş bir sözleşme yapmakta serbest oldukları için kanunda öngörülmüş sözleşmelerden karma bir sözleşme yapabilecekleri gibi, tamamen kendine özgü (sui generis) bir sözleşme de yapabilirler. Birahanenin kiraya verilmesi ve kiracının kiralayandan bira satın almayı taahhüt etmesi

Borç Doğuran Sözleşmenin Türleri C) Sözleşme İlişkisinin süresi bakımından yapılan ayırım Asli edimleri ani edim olan borç ilişkileri ani ifalı borç ilişkileridir. Böyle bir ilişki bir sözleşme ile kurulursa ani ifalı sözleşme denir. Alım satım sözleşmesi Bir sözleşme ilişkisinde asli borçlardan en az biri sürekli aralıklı veya dönemli edimleri gerektiriyorsa sürekli sözleşme söz konusu olur. Kira ilişkisi Şayet sözleşmenin kurulması ile borçların ifası aynı anda vuku buluyorsa ifa ile yapılan sözleşme söz konusu olur. Elden bağışlama