KOHLBERG ve AHLAK GELİŞİMİ Yrd. Doç. Dr. Aysel TOPAN

Kohlberg, kendi kuramının İngiltere, Malezya, Tayvan, Meksika ve Türkiye’de köy ve kentlerde gerçekleştirmiş olduğu araştırma bulgularına dayandırmıştır.

KOLHBERG’ DE PIAGET gibi ahlak gelişiminin dönemler içinde ortaya çıktığını ve bilişsel gelişime paralel olduğunu ifade etmektedir. PIAGET’NİN iki dönemde incelenmesine karşılık KOLHBERG ahlak gelişimine üç büyük düzey içinde ele almıştır. Düzeyler içinde yer alan ve hiyerarşik bir sıra izleyen dönemlerin her birinde yeni bir zihinsel örgütlenme, buna bağlı olarak farklı bir dünyaya bakış açısı ortaya çıkmaktadır. Dönemler içinde ilerleme, takvim yaşı ile birlikte bilişsel gelişim düzeyindeki ilerlemeye bağlı olmaktadır.

Kohlberg ahlaksal düşüncesinin gelişmesini gösteren altı aşamalı bir tablo oluşturmuştur. Bu tabloya göre birey, çocukluktaki en somut ve yüzeysel ahlak anlayışından, en somut ve derin ahlak anlayışına doğru ergenlik ve yetişkinlik evreleri yaşar. Kohlberg’e göre bu gelişim aşamaları evrenseldir ve her aşama kendinden bir önceki aşama gerçekleştikten sonra kendini gösterir. Fakat her bireyde ahlaksal gelişim aşamalarının tümünün gerçekleşmesi beklenemez.

Her birey, sosyal ve kültürel çevresine bağımlı olarak kendi koşulları içerisinde ahlak gelişmesini sürdürür. Bu nedenle bireyler arasında aşama farklılıkları gözlenebilir ve her birey altıncı aşamaya kadar çıkamayabilir.

Ahlak gelişimi düzeyleri Ahlak gelişimi aşamaları I-Gelenek Öncesi Düzey (3-9) Kurallar başkaları tarafından düzenlenir Etkinliğin fiziksel sonuçlarına göre kötü yada iyi belirlenir Bireyin kendi gereksinimleri ön plandadır. Ahlak gelişimi aşamaları 1.Ceza ve itaat eğilimi Çocuk otoriteye uyar ve cezadan kaçar İyi yada kötü etkinliğin fiziksel sonuçlarını belirler 2.Bireysellik, karşılıklı çıkara karşı alışveriş (saf çıkarcı eğilim) Her ne olursa olsun bireyin kendi çıkarları önemlidir. Bazen diğerlerinin ihtiyaçlarını da dikkate alır. Ancak ne kadar alırsa o kadar verir. II-Geleneksel Düzey (9-14) Aile,grup ve ulusun beklentileri,yakın ve açık sorunları düşünmeksizin önemlidir Bireyin ihtiyaçları grubunkilere göre ikinci plandadır Kanunlara uyma ve sosyal düzeni koruma önemlidir 3-Kişiler arası uyum (iyi çocuk eğilimi) İyi bir davranış, başkalarına yardım etmek ve başkalarını mutlu etmektir 4-Kanun ve düzen eğilimi Kanunlara ve sosyal düzene uymak önemli Doğru davranış, bireyin sosyal düzen ve otoriteye uygun olarak görevini yerine getirmesidir III-Gelenek Sonrası Düzey (14 yaş üstü) Bireyin kendine özgü ahlak ilkelerini seçtiği ve değerler sistemini örgütlediği düzeydir 5-Sosyal sözleşme eğilimi (sosyal yasalara uyma eğilimi) Kanunlar toplumun iyiliği için değiştirilebilir Değerler ve kanunlar eleştirici bir şekilde yer alır 6-Evrensel ahlak ilkeleri eğilimi Birey kendine özgü ahlak ilkelerini örgütle Bu ilkeler genellikle eşit adalet insan haklarına dayalıdır “Adalet kanunun üstündedir”

Düzey 3: Gelenek Sonrası Düzey 1:Gelenek Öncesi Dönem 1: Dışa bağlı dönem: ”ben –merkezci bakış açısı”. Başkalarının duygu ve isteklerinin farkına varamama. Fiziksel sonuçlara bağlı bir bakış açısıyla olayları değerlendirme. Dönem 2: Bireyselcilik, çıkarcı amaçlar ve değişim: başkalarının da duygu ve isteklerinin farkına varma. Çıkarını uygun olduğunda, başkalarının isteklerini de dikkate alma. Düzey 2: Geleneksel Dönem 3: Kişilerarası ilişkiler ve guruba uyma: için de bulunduğu gruptaki kişilerin duyguları ve isteklerinin farkına vararak, içinde bulunduğu guruba uygun bir bakış açısıyla olayları irdeleme. Dönem 4: Toplumsal sistem ve vicdan: İçinde bulunduğu grubun beklentileri ile toplumun beklentilerini ayırt etme.sisteme uygun ve toplumsal bir bakış açısına sahip olma. Düzey 3: Gelenek Sonrası Dönem 5: Toplumsal anlaşma yada çıkar ve insan hakları: İnsanın değerliliğinin farkında olma ve insan haklarına saygı gösterme. Genellikle olayları irdelerken yasalara uygun bir bakış açısı göstermekle birlikte, yasaların insanın değeri ile çakışmayan yönlerinin farkında olma.

PİAGET ve KOHLBERG KARŞILAŞTIRILMASI Ahlak gelişimine ilişkin görüşler ele alındığında Piagert ve Kohlberg’in yaklaşımları arasında benzerlikler dikkati çekmektedir. Her iki kuramcıda ahlaki gelişim aşamalarından sırayla geçtikleri ve aşamalardan herhangi birisinin atlanmasının mümkün olmadığını düşünülmektedir. Piaget’in ahlak gelişimine yönelik sınıflandırılması ile Kohlberg’in sınıflandırılması karşılaştırıldığında Piaget’in “dışa bağlı “ dönemi, Kohlberg’in “gelenek öncesi” ve”geleneksel” ahlak gelişimi düzeyine karşı gelmektedir. Piagert’in “özerk” dönem için belirttiği özellikler Kohlberg!in “gelenek sonrası” düzeyine uygunluk göstermektedir.

Piaget:Bilişsel Gelişim Kohlberg:Ahlak Gelişimi Duyusal-motor Dönem (0-2 yaş) ____ İşlem öncesi dönem (2-7 yaş) Gelenek öncesi düzey (3-9 yaş) Somut işlemler dönemi (7-12 yaş )-Dışa Bağlı Dönem Geleneksel düzey (9-14yaş) Soyut işlemler dönemi (12 yaş üstü)-Özerk Dönem Gelenek sonrası düzey (14 yaş üstü)

TEŞEKKÜRLER