Havacılıkta Risk Öğeleri Prof. Dr. Hüner Şencan

PAVE Risk Öğeleri Pilot Uçak Cevre Dış baskılar Durum Değerlendirme Prof. Dr. Hüner Şencan

Pilot-1 Fiziksel olarak iyi olma Deneyim ve Yetkinlik (Currency) Kendisini zinde hissetmesi, Sağlıklı olması Deneyim ve Yetkinlik (Currency) Zihinsel olarak iyi olması Umursamazlık Stressiz olma Prof. Dr. Hüner Şencan

Pilot-2 Pilotun öz değerlendirme yapması Hasta mıyım, kendimi iyi hissediyor muyum, İlaçlarım Stresim var mı (Aile, finans, evlilik, arkadaş vb.) Alkol (son 8 saat içinde alkol aldım mı?) Beslenmem ve gıda alma durumum Yorgunluk (dinlenmiş miyim, uykumu aldım mı? Duygularım (Öfkeli, sakın, kaygılı, kızgın) Prof. Dr. Hüner Şencan

Pilot-3 Yetkinlik (Currency) Önceki üç ay içinde 3 take off 3 landing yaptı mı Kaç saat uçuş tecrübesine sahip Hangi ülkelere uçtu Hangi tür uçaklarla uçtu İkinci pilotlar için uçuş değerlendirme puanları nasıl Prof. Dr. Hüner Şencan

Uçak-1 Uçakla ilgili risk taşıyan faktörler şunlardır Bu uçak uçuş için doğru uçak mıdır Bu uçaktaki süreçlere aşina mıyım? Kişisel tecrübelerim bu uçakla ilgili midir? Uçak belirlenen kurallara göre uçuşa hazır mı? Araç ve gereçler tam mı? Işıklar? Navigasyon ve haberleşme sistemleri? Bu uçak planlanan yükü taşıyabilir mi? Uçak belirlenen irtifada uçabilir mi? Uçağın yakıtı yeterli mi ve ful kapasitede mi? Reserv yakıtı var mı? Yakıt miktarı sipariş verilen miktara denk mi? Yakıt damlatıyor mu? Prof. Dr. Hüner Şencan

Çevre Şartları-1 Hava: Uçuşu etkileyen en önemli faktörlerden biridir. Bu kapsamda şu değerlendirmeler yapılır Uçuş yüksekliği ve görünürlük nedir Hava tahminleri ne diyor, değişiklik olabilir mi Rüzgarın şiddeti ve hangi yönden esiyor Turbülans ve tehlikeli durumlar Bulutlar ve durumları, buzlanma durumu Arazi / Mıntıka Gece ve düşük görünürlük durumlarında arazi veya mıntıka durumlarından etkilenmemek için emniyetli yükseklikten uçma, görsel uçuş kurallarına uyma Arazi engellerine takılmamak için maksimum yükseklik kurallarına göre hareket etme Prof. Dr. Hüner Şencan

Çevre Şartları-2 Havalimanı Gökyüzü Destinasyonda ne tür ışıklar ve alternatif havaalanı Kapalı olan hava alanları için pilotlara yapılan uyarılar NOTAMS’lar nelerdir Uçuş yolunu akıllıca kullanma Destinasyona kısa uçuş yolu var mı? Bulutlar yolu uzatıyor mu Gökyüzü Seyahat uzak ve ıssız mesafelere mi? Uçakta zorunlu iniş halinde yeterince giysi, beslenme, su ve hayatta kalmak için gerekli zorunlu malzemeler var mı? Uçuş su üzerinde ve insansız alanlara doğru ise görsel referansı kaybetme halinde Aletli Uçuş kuralları için hazırlık yapma Instrument flight rules (IFR) Uçuş yolu boyunca uzayı ve geçici uçuş kısıtlamalarını kontrol etme Prof. Dr. Hüner Şencan

Çevre Şartları-3 Gece uçuşu Görsel İllizyonlar Gece uçuşunu ıssız yerlere doğru yaptığında Aletli Uçuş kuralları için hazırlık yapma Instrument flight rules (IFR) Uçak acil hallerde geçe uçunda yere iniş yapmak için uygun koşullara sahip mi Görsel İllizyonlar İllizyonlar göz yanılmalarıdır. Algılarımızın gerçekten farklı görünmesi ya da bozulduğu durumlardır. Karanlıkta düz bir tahta parçasını yılan zannetmek gibi. Görsel illizyonlar hakkında bilgi sahibi olmak, bununla ilgili el kitaplarını ve talimatlarını uygulamak. Prof. Dr. Hüner Şencan

Dış Baskılar Baskılar Uçağın gelmesini önemli birilerinin bekliyor olması Pilotun yolcuları hayal kırıklığına uratmak istememsi veya bu kaygıyı duyması Pilotluk yeteneklerini göstermek istemesi Kişisel takınaklarını tatmin etmek istemesi (Bir an önce eve varsam, bir an önce oraya varsam, bir an önce ulaştırsam) Duygusal baskılar daha çok yetenek ve becerilerini kanıtlamayla ve kendisinin iyi bir pilot olduğunu gösterme konusuyla ilgilidir. Prof. Dr. Hüner Şencan

Dış Baskıların Üstesinden Gelmek İçin Hava muhalefeti veya beklenmedik durumlar için depoyu ful doldurmak veya rezerv yakıt almak Geç ulaşma ihtimaline karşı alternatif planlar yapmak Çok önemli uçuşlar için erken ayrılmak ve hedefe zamanında ulaşmak için kendine zaman bırakmak Bekleyen kişilere veya yolculara varış süresinde gecikmeler olabileceğini bildirmek veya hatırlatmak Yolcuların beklentilerini dikkatlice yönetmek. Onlara hava muhalefeti nedeniyle zamanında ulaşamayabileceklerini bildirmek Evden gelebilecek baskıları elimine etmek. Gidilen yerde kalma ihtimalini göz önünde bulundurarak zorunlu yaşam eşyalarını, bilgisayarını, tabletini yanında bulundurmak. Prof. Dr. Hüner Şencan

Durum Değerlendirme Pilotun kendisini, uçağı, dış çevre şartlarını ve operasyonu birlikte değerlendirerek nasıl bir önlem alacağını belirlemesidir. Durum değerlendirmede risk faktörleri önem, aciliyet, zarar ve tehlike etkileri açısından değerlendirilir ve buna göre önlem alınır Değerlendirmede 5 PUKO Döngüsü yönteminden yararlanılır 1 P: Plan nedir (Hava, yol, yakıt, destinasyon) 2 P: Plane uçağın durumu nedir 3 P: Pilot’un durumu nedir 4 P: Passangers Yolcuların durumu nedir durumu nedir 5 P: Programların durumu nedir (Elektronik göstergeler, GPS, Otomatik pilot) Gerektiğinde uçuşu iptal etme, önlem alma, uyarma, rezerv alma Prof. Dr. Hüner Şencan