DİSSOSİYATİF BOZUKLUKLAR Herhangi bir beyin hasarı olmadan psikolojik nedenlerle ortaya çıkan bellek,bilinç,kimlik veya çevrenin algılanmasının kaybıdır. Dissosiyatif Amnezi Dissosiyatif Füg Dissosiyatif Kimlik Bozukluğu Depersonalizasyon Bozukluğu

Dissosiyatif bozukluların en yaygın olanıdır. DİSSOSİYATİF AMNEZİ Stresli ve travmatik durumlarda görülen,önemli bilgilerin ani kaybıdır.yeni bilgi öğrenme kapasitesi bozulmamıştır. Dissosiyatif bozukluların en yaygın olanıdır. Hastalar, genellikle bellek kaybından haberdardır. Sadece belli bir takım hatıra, duygu ve düşünceler değil, uzun yaşantılar da hatırlanamayabilir. Ergenlikte, erken erişkinlikte ortaya çıkar.

“Geriye dönüp hayatıma baktığımda birkaç parçası eksik bir yapboz gibi görünüyor.” “Günlük aktivitelerimi hatırlamakta zorlanıyorum.” “Adım, yaşım, adresim, doğum günüm gibi kişisel bilgilerimi unutuyorum.” “Sanki çocukluk anılarım içimde bir yerde saklı gibi hissediyorum.” “Evimde bana ait eşyalar buluyorum ama onları nasıl veya nereden aldığımı hatırlamıyorum.”

◊ Olası Hemşirelik Sorunları: - Bellek kaybına bağlı etkisiz başa çıkma - Kargaşa ve sapmaya bağlı zarar verme riski - Geçmişi hatırlayamamaya bağlı rahatsız kişilik kimliği Hemşirelik bakımı : Hasta bellek kaybı yaşadığında hemşire güvenli bir ortam sağlamalı, ihtiyaç olduğunda hastayı gerçeğe yönlendirmelidir.

Kişinin aniden kendisini nasıl geldiğinden habersiz DİSSOSİYATİF FÜG Kişinin aniden kendisini nasıl geldiğinden habersiz olduğu bir yerde bulması, geçen sürede yaptıklarından habersiz olduğu, farklı biri gibi davrandığı dönemlerdir. Yeni kimliğiyle tamamen normal bir görünümdedir; gariplik içinde görülmez. Ör: birey aniden yeni bir kimlik takınıp bilinçli bir şekilde seyahatlere çıkabilir. Emosyonel travmalar hastalığın ortaya çıkışına katkıda bulunur. Aşırı alkol kullanımı yatkınlık geliştirebilir. Borderline, histrionik ve şizoid kişilik bozukluklarında daha sık görülür.

◊ Hemşirelik bakımı: - Kaçış (füg) durumunda güvenli bir çevre hazırlamak - Hastayı zamana, çevreye ve iyileşme süresindeki hastaya yeniden yönlendirmek - Birebir hemşire-hasta ilişkisi, destek grupları, süren psikoterapi

DİSSOSİYATİF KİMLİK BOZUKLUĞU Aynı kişide ayrı kişilik ve kimlikler yaşanır. Kişi o sırada, sanki diğer kişiliği yokmuş gibi davranır ve o anda yaşadığı kişilik, tutumlarına ve davranışlarına hakim olur. Hasta ikinci bir kimliğe geçtiğinde, orijinal kişilik genellikle hatırlanmaz; orijinal kişilik diğerinden haberdar değildir. Bir kişilikten diğerine geçiş genellikle anidir. Kişiliklerin karakteristik özellikleri büyük farklılıklar gösterir. Ergenlik ve erken erişkinlikte görülür. Kadınlarda daha fazla ortaya çıkar.(Ancak sinemada daha çok erkek karakterler yer almaktadır).

Çocuklukta ruhsal ve fiziksel kötüye kullanım, hastalığın etiyolojisinde rol oynar. Çocuklukta yaşanan bu olaylar, dehşet ve acıdan kendini uzaklaştırma ihtiyacına yol açar. Bu uzaklaşma ihtiyacı, orijinal kişiliğin ayrı yönlerinin bilinçdışı bir bölünmesine yol açar. Yeni kişilik, orijinal kişiliğin ifade etmeye cesaret edemediği niteliklerdir. Yeni kişilik var olan orijinal kişiliğe zarar verici davranışlar gösterebilir. Orijinal kişiliği öldürüp, yerine geçmek için intihar girişimlerinde bulunabilirler.

◊ Olası Hemşirelik Sorunları: - İki kişiliği bağdaştırmakta yetersizliğe bağlı etkisiz başa çıkma - İntihara eğilimli ya da adam öldürmeye eğilimli içgüdüye bağlı zarar verme riski - Çocuklukta suiistimal ya da travmaya bağlı travma sonrası sendromu

◊ Hemşirelik bakımı: - Güvenli bir çevre oluşturmak, hastayı ve diğer hastaları korumak için tüm güvenlik tedbirlerini almak - Personelleri hastalığın gidişatı ve tedavisi hakkında eğitmek - Aile bireyleri tarafından tedavi planına katılan her eklentiyi dikkatlice değerlendirmek - İlaç tedavisini order edildiği gibi uygulamak ve sonuçlarını değerlendirmek - Ortaya çıkan her bir kişiliği ya da ortaya çıkan öncüleri idare etmek ve belgelemek

DEPERSONALİZASYON BOZUKLUĞU Kişinin kendisi veya bedeninden sürekli ayrılma hissini yaşamasıdır. Kendi ve bedeni hakkında gerçek dışılık duygusu içindedir. Bu duygular benliğe yabancıdır. Zaman ve uzay algısında bozulmalar, kol ve bacakların olduğundan çok uzun ya da kısa görünmesi, derealizasyon (dış dünya hakkında tuhaflık hissi) yaygındır. Hastalar kendilerini robot gibi hissedebilirler. Başdönmesi, depresif belirtiler, obsesyon, anksiyete ve bedensel zihin uğraşları sık görülür. 40 yaşın üzerinde nadiren görülür.

ÖRNEK VAKA On sekiz yaşındaki üniversite birinci sınıf öğrencisi Sue Parker üniversitenin sağlık birimine geldi ve zihinsel sağlık durumu için başvurdu. Kararsızca ve büyük bir anksiyeteyle okul başladıktan üç ay sonra gittikçe kendisinin gerçek olmadığını, bir rüyada olduğunu, “Bu gerçekten ben miyim” diye düşündüğünü ifade etti. “Bir robotun içindeki duyguları kontrol etmesi gibi” hissettiğini söyledi. Bu duygularla kendini rahatsız hissettiğini ifade etti. En son ve en ürkütücü semptom, birden kısa bir süreliğine renkleri algılayamamasıydı. Sue, bir şeye baktığını ve o şeyin kimliğinin bir renge sahip olduğunu ama her şeyi gri gördüğünü söylüyordu. Sue Parker delireceğinden korkmaya başlamıştı ve Sue, okulda ve arkadaşlık kurmada başarılı bir öğrenciydi. Son günlerde Sue’nun okulunun spor takımı için olduğu fiziksel muayenede bir sağlık probleminin olmadığı ortaya çıktı. Psikolojik açıdan araştırma yapıldığında görüldü ki Sue, okula başlamak için ilk defa evinden 4 ay bir süre uzak kalmıştı, küçük kardeşi de bir araba kazasında hayatını kaybetmişti. Doktorun başlangıç tanısı “depersonalizasyon” oldu.

◊ Hemşirelik Tanıları: • Korku semptomlarına bağlı anksiyete • Evden ayrı kalmaya ve kardeşinin ölümüne bağlı fonksiyonel üzüntü • Gerçek olmadığı hissine bağlı rahatsız kişisel kimlik • Renkleri algılamada yetersizliğe bağlı duygusal algı (görsel) bozukluğu

◊ Planlama ve Hedefler: • Sue Parker sağlık merkezinde ayakta tedavi edilecek • Anksiyetesi azaltılacak ve psikoterapisine devam edilecek • Sağlıklı bir mutsuzluk sürecine girecek ve daha sonra etkili başa çıkma becerisini öğrenecek.

◊ Hemşirelik Uygulamaları: 1. Sue’yu iyileştirici ilişkilere sokmak. 2. Sue’ya gelişmekte olan psikolojik semptomlar ile şiddetli stres arasında bağlantının öğretilmesi. 3. Sue’yu kimliğe yönelik stresörlere karşı ve sağlıklı başa çıkma becerisini geliştirmesine yönelik cesaretlendirme. 4. Sue’nun kampüs yaşamına aktif olarak katılması için onu cesaretlendirmek.

√ Dissosiyatif Kimlik Bozukluğu DEĞERLENDİRME ◊ Dissosiyatif Amnezi’de hasta bellek kaybından haberdardır. √ Doğru ◊ Bireyin aniden, yeni bir kimlik takınıp, bilinçli bir şekilde seyahatlere çıkması hangi hastalıkta görülen bir tablodur? √ Dissosiyatif Füg ◊ Hangi hastalıkta bireyin sahip olduğu kişiliklerin karakteristik özellikleri büyük farklılıklar gösterir? √ Dissosiyatif Kimlik Bozukluğu