YEDİNCİ BÖLÜM FİNANSAL PLANLAMA

Planlama Nedir? Planlama, işletmenin tümünü ya da herhangi bir birimini ilgilendiren, gelecekteki hareket tarzının ilkelerini saptama süreci veya işlerin rastlantıya bırakılmayarak bir projeye göre yürütülmesi, kararların işe girişmeden önce alınması olarak tanımlanır.

Piyasalardaki hareketliliğin artması, Üretimde mümkün olduğu kadar ekonomik ve rasyonel sonuçlar almak zorunda kalınması, Fon tedarik etmenin ve işletmenin likidite durumunu korumanın güçleşmesi, planlı hareket etmeyi kaçınılmaz kılar.

Finansal Planlama Nedir? İşletmelerin faaliyetleri sırasında ortaya çıkabilecek her türlü fon giriş ve çıkışlarının önceden bir programa bağlanmasıdır. Ana hedef : Optimal Likidite

Planlarda Aranan Nitelikler Finansal planlar değişen çevre koşullarına uyum bakımından esnek olmalıdır. Ekonomik olmalıdır; yani bu planların yapılmasıyla beklenen fayda, planın yükleyeceği maliyetlerden fazla olmalıdır. Finansal planlarla diğer bölümlerin planları arasında koordinasyon (uyum) olmalıdır. Finansal planlar açıkça ulaşılmak istenen amaçları içermelidir.

Finansal Planlamanın Amaçları İşletme faaliyetlerinin yürütülmesi için gereken fonları sağlamak. Finansman maliyetini en aza indirmek için en uygun koşullarda fon sağlamak. İşletmenin finansal yapısını değişen koşullara uydurmak. Beklenen nakit fazlalıklarını zamanında verimli kılmak, finansal açıklara önceden çare aramak ve finansal dengeyi korumak.

Finansal planlamanın sağlayacağı başlıca yararlar Yatırım programlarının finansal sonuçlarının önceden belirlenmesi ve kontrolü mümkün olur. İhtiyaç duyulan sermayenin tedarikinde kolaylık sağlanır. İşletmeye sermaye yatıran ortaklara veya üçüncü şahıslara, işletmenin yönetimi bakımından artan bir itibar ve güven sağlar.

Finansal Planları Etkileyen Değişkenler Zaman Paranın Zaman Değeri Ekonomik Koşullar Endüstri Koşulları Davranışlar

Finansal Planlama Faktörleri TAHMİNLER VERİLER VARSAYIMLAR Çevre Hakkında Veriler Rakipler Hakkında Veriler İşletme Hakkında Veriler

Finansal Planlama Araçları Finansal planlama araçları olarak proforma bilanço ve nakit bütçesi ön planda düşünülür. Ayrıca hammadde bütçeleri, reklam bütçesi, satış bütçesi, personel bütçesi gibi finansal raporlardan da söz edilebilir.

PROFORMA BİLANÇO İşletmenin gelecekteki bir tarihte finansal bakımdan ne durumda olması gerektiğini gösteren bir tahmini tablodur. Amaç : İşletmenin verdiği karar ve planların, işletmenin aktif ve pasif kalemleri üzerindeki etkilerini tahminlemektir.

Proforma Bilançolarının Hazırlanması a. İşletmenin planladığı satış hacmine ulaşabilmesi için, dönen ve duran varlıklara yapılacak yatırım tutarının belirlenmesi, yani “aktif” tahmini yapılır. b. İşletmenin satış hacminin genişlemesine bağlı olarak kendiliğinden oluşacak finansman kaynakları tahminlenir. c. İşletmenin özsermayesi tahminlenir. d. Aktif ve pasif tahminlerinin dengelenmesi yapılır. Böylece finansman ihtiyacı ve fazlalığı belirlenir.

Proforma Bilançolarının Hazırlanması Geleneksel Yöntemler Satışların Yüzdesi Yöntemi Rasyolar Yöntemi Günlük Satışlar Yöntemi Modern Yöntemler Regresyon Analizi Korelasyon Katsayısı

Satışların Yüzdesi Yöntemi Satışların yüzdesi yöntemi, satışlar ile bilanço kalemleri arasındaki ilişkiden hareket eder. Satışların yüzdesi yöntemi ile satışlar ve bilanço kalemleri arasındaki ilişkiler saptanırken, işletmenin geçmiş dönem satışları ile içinde bulunduğu endüstri dalındaki standartlaşmış ilişkilerin dikkate alınması gerekir. Böylece bilançodaki kalemlerin projeksiyonlarını yapmak mümkün olacaktır. Bu uygulamada ilk adım, satışlarla doğrudan ilişkili olarak değişim gösteren bilanço kalemlerini belirlemektir. İkinci adım ise, işletmenin geçmiş yıl bilançolarının incelenerek, satışlarla bilanço kalemleri arasındaki ilişkinin yüzde olarak saptanmasıdır.

Örnek Bir önceki yıl satışları 450.000 TL olan bir işletme, satış hacmini gelecek hesap döneminde 600.000 TL’ ye yükseltmeyi planlamıştır. Geçmiş yılın bilanço kalemlerinin satışlardaki yüzde değerleri şöyledir: Hazır Değerler : %3 Finansal Borçlar : %10 Ticari Alacaklar: %12.5 Ticari Borçlar : %2 Stoklar : %25 Ödenecek Vergi ve Yükümlülükler : %6 Duran Varlıklar : %30 - Net Kar Marjı : %8 - Kar Dağıtım Oranı : %50 - Kısa Vadeli Banka Kredileri : 70.000 TL - Ödenmiş Sermaye : 50.000 TL - Kar Yedekleri : 116.250 TL

AKTİF (TL) PASİF Dönen Varlıklar Kısa Vadeli Borçlar - Hazır Değerler 18.000 - Banka Kredileri 70.000 - Ticari Alacaklar 75.000 - Mali Borçlar 60.000 - Stoklar 150.000 - Ödenecek Vergi ve Yükümlülükler 36.000 - Ticari Boçlar 12.000 Dönen Varlıklar 243.000 Kısa Vadeli Borçlar 178.000 Toplamı Duran Varlıklar 180.000 Özkaynaklar - Ödenmiş Sermaye 50.000 - Kar Yedekleri 140.250 Özkaynaklar 190.250 Toplam 368.250 Finansman Açığı 54.750 AKTİF TOPLAMI 423.000 PASİF TOPLAMI 423.000

Rasyolar Yöntemi Endüstri hakkındaki tipik rasyolardan veya benzer işletmelerin rasyolarından yararlanarak proforma bilanço düzenlenebilmesi için; işletmenin faaliyette bulunduğu endüstri kolunun ve gelecek dönemler için planlanan satış hacminin bilinmesi gerekir.

Örnek Gelecek faaliyet dönemi için satış hacmi 70.000 TL olarak tahminlenen bir işletmenin faaliyette bulunduğu endüstri kolundaki tipik rasyolar şöyledir: Cari Rasyo : 1.6 Borçlar / Özsermaye Rasyosu : 1.5 Stok Devir Hızı Rasyosu : 5 Alacakların Ortalama Tahsil Süresi : 45 Gün Özsermaye Devir Hızı Rasyosu : 3.5 KVB / Aktif Toplamı Rasyosu : 0.3 Duran Varlıklar / Özsermaye Rasyosu : 1.3

Özsermaye = Satışlar / Özsermaye Devir Hızı Borçlar Toplamı = (Özsermayenin 1.5 katı) = 20.000 x 1.5 = 30.000 TL Kısa Vadeli Borçlar = (Aktif veya Pasif Toplamının %30’dur) Pasif Toplamı (20.000 + 30.000) x %0.30 = 15.000 TL Uzun Vadeli Borçlar = (Borçlar – KVB) = 30.000 – 15.000 = 15.000 TL Stoklar = Net Satışlar / Stok Devir Hızı = 70.000 / 5 = 14.000 TL Alacaklar = Satışlar /360 Alacakların Ortalama Tahsil Süresi = 70.000 / 360 = 8.750 TL 45 Dönen Varlıklar Toplamı = (KVB x Cari Rasyo) = 15.000 x 1.6 =24.000 TL Hazır Değerler = Dönen Varlıklar – (Alacaklar + Stoklar) = 24.000 – (8.750 + 14.000) = 1.250 TL Duran Varlıklar:(Özsermayenin 1.3 katı) = 20.000 x 1.3 = 26.000 TL Aktif Toplamı: Dönen Varlıklar + Duran Varlıklar = 24.000 + 26.000 = 50.000 TL Pasif Toplamı: (KVB + UVB + Özsermaye) = 15.000 + 15.000 + 20.000 = 50.000 TL

Aktif Pasif Proforma Bilanço (TL) Dönen Varlıklar 24.000 Kısa Vadeli Borçlar 15.000 Hazır Değerler 1.250 Alacaklar 8.750 Stoklar 14.000 Uzun Vadeli Borçlar 15.000 Duran Varlıklar 26.000 Özsermaye 20.000 Aktif Toplamı 50.000 Pasif Toplamı 50.000

Günlük Satışlar Yöntemi Örnek Günlük Satışlar Yöntemi XYZ A.Ş.’ nin bir yıl sonraki satış tahminleri, satışların 72.000 TL olacağını göstermektedir. Şirketin gelecek yıldaki nakit ihtiyacı 5 günlük, alacakları 10 günlük,stoklar 30 gün, duran varlıklar 60 gün, satıcılar hesabının 15 günlük, tahakkuk etmiş giderlerin 16 günlük satışlara denk olduğunu saptamış, özsermayesi de 12.000 TL olarak belirlenmiştir. Yıl 360 gün kabul edildiğinde, bir günlük satışlar 200 TL olacaktır.

XYZ A.Ş. Proforma Bilanço (TL) Aktif Pasif Dönen Varlıklar 9.000 Satıcılar 3.000 Hazır Değerler 1.000 Tahakkuk Etmiş Giderler 3.200 Alacaklar 2.000 Özsermaye 12.000 Stoklar 6.000 Duran Varlıklar 12.000 İhtiyaç Duyulan Fon 2.800 Aktif Toplamı 21.000 Pasif Toplamı 21.000

Regresyon Analizi ve Korelasyon Katsayısı Bu yöntem, geçmiş yıllardaki satışlarla bilanço kalemleri arasında bir ilişki olup olmadığını istatistiksel yollarla araştırır ve finansal ihtiyaçların projeksiyonlarını yapar. Eğer, satışlarla bilanço kalemleri arasında bir ya da bire yakın korelasyon katsayısı saptanıyorsa doğrusal bir ilişki söz konusudur. Regresyon analizi ile tahminler yapılarak, planlama süreci tamamlanır.

ÖRNEK MODA A.Ş.’ nin günlük satışlar ortalamaları ile günlük stoklar ortalamaları, maliyet fiyatlarıyla 2005-2009 yılları arasında tabloda görüldüğü gibidir. Yıllar Günlük Satışlar Günlük Stoklar (TL) (TL) (N) (X) (Y) 2005 2.000 24.000 2006 3.000 26.000 2007 4.000 28.000 2008 5.000 30.000 2009 6.000 32.000

R (Yıllar) X Y X2 XY Y2 2005 2 24 4 48 576 2006 3 26 9 78 676 2007 4 28 16 112 784 2008 5 30 25 150 900 2009 6 32 36 192 1024

= r = a = = = = 2 b = = Y = a + bX = 20.000 + 2x =1 a = = = 20.000 = 2 b = = Y = a + bX = 20.000 + 2x Y = 20.000 + 2 (50.000) = 120.000 TL

NAKİT BÜTÇESİ Nakit bütçeleri rasyo analizinin tersine, işletmenin geleceğe yönelik çalışmaları ile ilgilidir. Nakit bütçelerinin dinamik özelliği, onun gelecek hakkında tahminlere dayandırılmasından; başka bir deyişle, çalışmaların zaman içinde bir akış halinde ifade edilmesinden ileri gelir. Nakit bütçeleri, gelecek dönem içindeki çalışmaları esas almakla birlikte, gelecek hakkındaki tahminlerde bulunmak için geçmiş verilere dayanmaktadır.

Nakit bütçesi, gelecek bir dönem içinde, (“genellikle bir yıl” veya “altı ay”) nakit giriş ve çıkışlarını gösteren bir tablodur. Bu tablonun yöneticinin karar verme aracı olabilmesi için, düzenlenmesi sırasında iki konu üzerinde durulması önem taşımaktadır; Nakit giriş ve çıkışlarını miktar olarak doğru tahminlemek. Nakit giriş ve çıkışlarını zaman bakımından düzenlemek.

Nakit bütçelerinin önemini üç noktada belirtmek mümkündür: 1. Nakit bütçeleri, gelecek faaliyet dönemleri için gerekli fon tedariki, sağlanacak fonların geri dönüşümünün mümkün olup olmadığı, mümkün ise sürenin belirlenmesi bakımından önem taşır. 2. Nakit bütçeleri, mevcut ve sağlanacak fonların ekonomik olarak kullanılıp kullanılmadığını belirtir. Nakit bütçeleri, fonların hangi alanlara yatırılmış olduğunu ve kullanım alanları arasındaki ilişkilerini göstermesi bakımından önemlidir. Bu nedenle nakit bütçeleri dinamik bir planlama aracıdır. 3. Nakit bütçeleri, işletmenin maksimum nakit ihtiyacını göstermesi bakımından da önem taşır.

Nakit Bütçesinin Kapsamı ve İlkeler Nakit Bütçesi Düzenleme Zamanı İşletme Faaliyetindeki Değişmelerin Saptanması Nakit Girişleri Satış Tahminlemesi Alacakların Tahsil Süresi Diğer Nakit Girişleri Nakit Çıkışları Hammadde Giderleri (Alışlar) İşçilik Ücretleri – Yönetim ve Satış Giderleri Diğer Ödemeler

Nakit Bütçesi Uygulaması-1 Gönenç Halıcılık A.Ş. halı ve kilim üretimi ile uğraşmaktadır. Şirket yönetimi maliyetleri düşürmek ve kalitede üstünlük sağlamak amacıyla 26.000 TL’ ye bir makine satın almayı düşünmektedir. Satışların 2010 yılında aylar itibariyle tahmini şöyle yapılmıştır: Ocak 26.000 TL Şubat 33.000 TL Mart 41.000 TL Nisan 55.000 TL Mayıs 68.000 TL Haziran 72.000 TL Temmuz 28.000 TL Ağustos 19.000 TL Eylül 3.000 TL Ekim 2.000 TL Kasım 7.000 TL Aralık 1.000 TL

Gönenç Halıcılık A.Ş. 2009 yılı sonu bilançosu (TL) AKTİF PASİF Hazır Değerler 1.000 KVB 2.000 Alacaklar 6.000 Ödenecek Vergiler 3.000 Stoklar 24.000 Banka Kredileri 9.000 Dönen Varlıklar Top 31.000 Cari Pasif Top. 14.000 Duran Varlıklar 25.000 UVB (%10 faiz) 12.000 Özsermaye 30.000 TOPLAM AKTİF 56.000 TOPLAM PASİF 56.000

İşletme hakkında aşağıdaki nakit konuları bilinmektedir (TL): 1. Alacaklar 60 gün içinde tahsil edilecektir. Buna karşılık borçlar, 30 gün içinde ödenecektir. Geçmiş dönem alacakları ise Şubat ayında tahsil edilecektir. 2. Bankalara olan borcun, 5.000 TL’si Ocak 2010’da, geri kalan kısmı da Şubat ayında ödenecektir. 3. Hammadde alışları satışların %40’nı, işçilik ücretleri %20’sini oluşturmaktadır. Yönetim ve satış giderleri ise aylık 1.000 TL olarak belirlenmiştir. 4. Geçen yılın borcu, Ocak ayı içinde, vergi borçları da 3 eşit taksit halinde ödenecektir (Ocak-Temmuz- Ekim). 5. Uzun vadeli kredi faizi her yıl düzenli olarak Ocak ayında %10 faiz oranı üzerinden ödenecektir. 6. Şirket yönetimi, satın almayı düşündüğü yeni makine bedelinin yarısını Ocak ayında, geri kalanını da Eylül ayında ödeyecektir. 7. 1000 TL minimum nakit dengesi olarak ayrılacaktır. Şirket müdürünün, 2006 yılında 3000 TL’lik iştiraki vardır. 8. İşletmenin daha etkin ve likit çalışabilmesi için nakit durumu yeterli görülmediğinden İş Bankası İzmir Şubesinden, 2010 yılı sonunda ödemek üzere 45.000 TL’lik kredi talep edilmektedir.

Nakit Bütçesi Uygulaması-2 Aşağıdaki verilerden yararlanarak X işletmesinin 2010 yılı ilk altı aylık dönemi için nakit bütçesini düzenleyiniz. 1. X işletmesinin 2010 yılı toplam satışlarının 600.000 TL olacağı tahmin edilmiştir. 2. Satışlar aylara göre eşit dağılım göstermektedir. 3. Aylık satışların tamamı peşin olarak yapılmaktadır. 4.Geçmiş dönem alacakları 10.000 TL’dir ve Şubat ayında tahsil edilecektir. 5. Nisan ayında 20.000 TL temettü geliri, her ay 15.000 TL kira geliri, Mayıs ayında ise 10.000 TL sabit değer satış geliri sağlanacaktır. 6. Her ay aylık satışların %40’ı tutarında hammadde peşin satın alınacaktır. 7. Nisan ayında ekonomik ömrünü tamamlayan bir makinenin 50.000 TL’ye yenisinin satın alınması planlanmıştır. 8. Geçmiş dönem borçları 25.000 TL’dir ve Ocak ayında ödenecektir. 9. İşletme her ay yönetim ve satış giderleri için ortalama 20.000 TL harcayacaktır. 10. İşletme bir bankadan 90.000 TL kredi talep etmiştir. Nakit bütçesini düzenleyerek, bu kredi talebinin uygun olup olmadığını ve alınacak kredinin altı ay sonunda geri ödenip ödenemeyeceğini belirtiniz.

Nakit Bütçesi Uygulaması- 3 Aşağıdaki verilerden yararlanarak X işletmesinin 2010 yılının Nisan, Mayıs, Haziran aylarına ait üç aylık dönemi için nakit bütçesini düzenleyiniz. Şirketin Şubat ve Mart aylarında gerçekleşen ve gelecek üç ay için planlanan satışları aşağıdaki gibidir: Şubat 180.000 TL, Mart 220.000 TL, Nisan 160.000 TL Mayıs 240.000 TL, Haziran 200.000 TL Şirket satışlarının %20’sini peşin yapmakta, %50’sini 1 ay, %30’unu da 2 ay sonra tahsil etmektedir. Şirketin her ay 16.000 TL’lik diğer gelirleri vardır. Şirketin Şubat ve Mart aylarında gerçekleşen ve gelecek üç ay için planlanan hammadde alışları şöyledir: Şubat 100.000 TL, Mart 160.000 TL, Nisan 200.000 TL, Mayıs 220.000 TL Haziran 180.000 TL Hammadde alışlarının %40’ı peşin, %10’u 1 ay, %50’si de 2 ay sonra ödenmektedir. Her aya ait ücretler, bir ay önceki satışların %10’u kadardır. Her ay 4.000 TL kira ödenmektedir. Mayıs ayında 6.000 TL kar payı ödenecektir. Nisan ayında 10.000 TL vergi ödenecektir. Haziran ayında 15.000 TL’lik borç faizi ödenecektir. Haziran ayında 12.000 TL’lik büro malzemesinin peşin olarak satın alınması planlanmıştır. Nisan ayı başında şirketin kasasında 100.000 TL nakit bulunmaktadır.