DİŞETİNİN MORFOLOJİK DEĞİŞİMLERİ Dişeti Büyümeleri Dişeti Çekilmeleri Prof. Dr. Murat AKKAYA

Dişeti Büyümeleri Dişetinin boyutsal olarak büyümesi dişeti hastalıklarının genel yapısıdır “Dişeti büyümesi” kelimesi, bu durumun kabul edilmiş mevcut terminolojisidir

Dişeti Büyümelerinin Etyoloji ve Patolojilerine Göre Sınıflandırması I. İltihabi büyüme II. İlaca bağlı büyüme III. Sistemik durumlar yada hastalıklarla ilişkili büyüme IV. Neoplastik büyüme (dişeti tümörleri) V. Yalancı büyüme

Dişeti Büyümelerinin Lokasyon ve Dağılımlarına Göre Sınıflaması Lokalize Generalize Marjinal Papiller Difüz Diskret

Dişetinin Büyüme Derecesine göre Sınıflandırma Grade 0: Dişeti büyümesine ait herhangi bir belirti yok. Grade I: İnterdental papillalarda sınırlı büyüme. Grade II: Papilla ve marjinal dişetini içeren büyüme. Grade III: Kuronun 2/3 ünü yada daha fazlasını kaplayan büyüme.

İLTAHABİ BÜYÜME Kronik İltahabi Büyüme Klinik görüntü: Marjinal dişeti ve papilin balon gibi şişmesi Tutulmuş dişler çevresinde can simidi görüntüsü Lokalize yada generalize olabilir Akut infeksiyon ve travma yok ise ağrısızdır

İLTAHABİ BÜYÜME Kronik İltahabi Büyüme Etyoloji: Plak birikimini ve retansiyonunu arttıran faktörler ve “dental plak”.

İLTAHABİ BÜYÜME Kronik İltahabi Büyüme Ağızdan solumayla ilişkili dişeti değişikliği Kırmızı, ödematöz, parlak dişeti Maksiller anterior bölge Değişikliğe uğramış dişeti komşu sağlıklı bölgeden net bir şekilde ayrılır Yüzey dehidratasyonunun neden olduğu irritasyon

İLTAHABİ BÜYÜME / Akut İltahabi Büyüme Dişeti Apsesi Dişetine yabancı cisim batması sonucu bakterilerin dokuların içersine taşınması Lokalize, ani beliren, ağrılı, hızlı büyüyen, lezyon Genelde marjinal dişeti yada interdental papille sınırlı Erken dönemde parlak düzgün yüzeyli kırmızı şişlik 24-48 saat; fluktandır ve purulent eksudanın aktığı orifis olabilir Komşu dişlerde perküsyona karşı hassasiyet

İLTAHABİ BÜYÜME Akut İltahabi Büyüme Periodontal (Lateral) Apse: Dişetinde şişlik vardır, ancak aynı zamanda lezyon derin periodontal dokuları da tutar

İLACA BAĞLI DİŞETİ BÜYÜMESİ Antikonvulsant, immünosupresant ve kalsiyum kanal blokürleri Konuşma, çiğneme, diş sürmesi ve estetik sorunlara neden olur İnterdental bölgede ağrısız şişlik olarak başlar ve fasiyal/lingual dişeti kenarına yayılır Durum ilerledikçe kitlesel dokuya dönüşüp dişin büyük bir kısmını kaplar ve oklüzyonla ilşkiye girebilir

İLACA BAĞLI DİŞETİ BÜYÜMESİ İnflamasyonla komplike edilmezse dut görüntüsünde, sıkı, açık pembe, lobule yüzeyli, rezilyentdir, kanama eğilimi yok. Büyüme dişeti kenarından başlar ve çizgisel bir yiv ile diğer bölgelerden ayrılır. Plak kontrolunu zorlaştırdığında ilaca bağlı büyüme sekonder infeksiyonla komplike olur. Genellikle generalizedir (anterior bölgede şiddetli). Dişli bölgelerde oluşur. Plaksız yada az plaklı ağızlarda görülebileceği gibi, bol plaklı ağızlarda bile görülmeyebilir.

İLACA BAĞLI DİŞETİ BÜYÜMESİ Antikonvulsantlar Fenitoin (Dilantin) Ethotoin (Paganone) Mefenitoin (Mesantoin) Suksinimidler ethosuksumid (Zerontin) methsuksinimid (Celontin) Vaproik asit (Depakene) Dişeti kenarı ve interdental papil etkilenir

İLACA BAĞLI DİŞETİ BÜYÜMESİ İmmünosüpresantlar Cyclosporin A (Sandimmune, Neoral) Fenitoin büyümelerine göre daha vasküler Görülme oranı %25-70 Çocukları daha çok etkiler Hastanın periodontal durumundan çok ilacın plazma konsantrasyonu önemlidir

İLACA BAĞLI DİŞETİ BÜYÜMESİ Kalsiyum Kanal Blokürleri Dihidropiridin deriveleri amlodipine (Lotrel, Norvasc) felodipin (Plendil) nicardipine (Cardene) nifedipine (Adalat, Procardia) %20 Benzotiazin deriveleri diltiazem (Cardizem, Dilacor XR, Tlazac) Fenilakilamin deriveleri verapamil (Calan, Isoptin, Verelan, Covera HS)

İDİOPATİK DİŞETİ BÜYÜMESİ Nedeni tanımlanamayan nadir bir durumdur Yapışık dişeti, dişeti kenarı ve interdental papili etkiler Genellikle alt ve üst çenenin fasiyal ve lingual yüzeyi etkilenir, ama ikisinden biriyle sınırlı da olabilir Büyümüş dişeti pembe,sıkı, deri kıvamında, yüzey küçük çakıl taşı görüntüsünde Şiddetli olgularda dişler neredeyse tamamen örtülebilir ve çenelerde distorsiyon olabilir

Genetik mekanizma anlaşılamamasına rağmen bazı olgular herediter kaynaklı olabilir (otozomal resesif/otozomal dominant) Dişeti büyümesine fiziksel olarak yetersiz büyüme de eşlik edebilir Süt yada daimi dişlenmede diş sürmesiyle başlar Diş çekimiyle geriler

SİSTEMİK HASTALIKLARLA İLİŞKİLİ BÜYÜME Birçok sistemik hastalık ağız içersinde değişimlere neden olabilir. Nedenleri: Dental plağın başlattığı iltihabın abartılması.Duruma bağlı büyümeler. Dişeti iltihabından bağımsız dişeti değişimleri. Dişeti büyümesine neden olan sistemik hastalıklar, Neoplastik büyümeler.

Duruma Bağlı Büyüme Dental plağa karşı cevap abartılmış yada değişmiştir. Üç tipi vardır: Hormonal (hamilelik, puberte) Beslenmeyle ilişkili (Vitamin C yetmezliği) Allerjik

Hamilelik büyümesi Marjinal ve generalize yada tek veya çoklu tümör benzeri kitleler. Hamilelik boyunca progesteron ve östrojen menstural siklusun 30 katına kadar artabilir. Vasküler permabilitedeki değişim ödem ve dental plağa karşı artmış inflamatuar cevaba neden olur. Subgingival flora da değişebilir (Prevotella intermedia)

Hamilelik Büyümesi Marjinal Büyüme İnsidansı %10-70. Plak olmaksızın gözlenmez. Genellikle generalizedir ve interproksimal bölgede daha belirgindir. Büyümüş dişeti parlak kırmızı yada mor renginde, yumuşak, gevrek, düzgün, parlak yüzeylidir. Spontan yada provakasyonla kanama olur.

Hamilelik Büyümesi Tümör Benzeri Dişeti Büyümesi Neoplazma değil, hastanın sistemik durumu nedeniyle plağa karşı değişmiş inflamatuar cevaptır. Genellikle hamileliğin üçüncü ayından sonra ortaya çıkar. İnsidansı %1.8-5 dir. Lezyon diğer dokulardan ayrı, mantar benzeri, yassı küresel kitledir. Koyu kırmızı ve mor rengindedir. Düzgün, pırıldayan yüzeyde çeşitli koyu kırmızı ufak noktalar sıklıkla gözlenir.

Kitle orta sıkılıktadır. Oklüzyonla ilişkiye geçmezse ağrısızdır. Plak ve kalkulusun uzaklaştırılması ve sıkı bir plak kontroluyla engellenebilir. Hamilelik sonrası spontan gerileme olur.

Duruma Bağlı Büyüme Pubertada Büyüme Kız ve erkek adolosenlerde plağın biriktiği sahalarda görülür. Marjinal ve interproksimaldir. Belirgin bulböz interproksimal papilla ile karakterizedir. Genellikle sadece fasiyal dişeti büyür. Diğer kronik inflamatuar dişeti hastalıklarının genel karakteristiğiyle uyumludur. Puberta sonrası büyüme spontan olarak küçülür ancak plak ve kalkulus kaldırılmadıkça yok olmaz.

Duruma Bağlı Büyüme Vitamin C Yetmezliğinde Büyüme Akut vitamin C yetmezliği tek başına inflamasyona neden olmaz ancak; dişeti bağ dokusunda hemoraji, kollajen dejenerasyonu, ödeme neden olur. Bu değişimler de normal savunma sistemini inhibe ederek dişetinin plağa karşı cevabını modifiye eder ve inflamasyon abartılır.

Vitamin C yetmezliğindeki dişeti büyümesi marjinaldir. Dişeti mavimsi kırmızı, yumuşak, gevrek, düzgün parlak yüzeylidir. Spontan yada hafif provakasyonla kanama oluşur. Psödomembran formasyonlu yüzey nekrozu ortak özelliktir.

Duruma Bağlı Büyüme Plazma Hücreli Gingivitis Atipik gingivitis yada plazma cell gingivostomatitis olarak da adlandırılır Yapışık dişetine kadar uzananhafifi bir lokalize marjinal lezyondur Dişeti kırmızı, friable, bazen granulerdir. Kolay kanar. Yapışık dişetinin oral yüzünde yer alır Allerjik orijinli olduğu düşünülür.

Duruma Bağlı Büyüme Nonspesifik Duruma Bağlı Büyüme (Pyojenik Granuloma) Tümör bezeri büyümedir. Minör travmaya karşı oluşmuş abartılı cevaptır. Sistemik faktörün kesin doğası tanımlamamıştır. Lezyon küresel saplı tümör benzeri kitleden yassı geniş tabanlı bir büyümeye kadar değişkenlik gösterir. Parlak kırmızı yada mor, gevrek yada sıkı olabilir. Olguların çoğunda yüzey ülserasyonu ve purulent eksüdasyon görülür.

Duruma Bağlı Büyüme Sistemik Hastalıkların Neden Olduğu Dişeti Büyümesi (Nadir olgulardır)

Lösemi Difüz yada marjinal ve lokalize veya generalize olabilir. Marjinal dişetinin aşırı büyümesi olarak ortaya çıkar yada farklı tümör benzeri interproksimal kitledir. Mavimsi kırmızı, parlak yüzeylidir. Spontan yada hafif irritasyonla kanama eğilimi vardır. Genellikle akut lösemide görülürler.

Granülomatoz Hastalık (Wegner’s Granülomatozis) Solunum sisteminin nazal ve oral defektlerini içeren akut granülomatoz nerotizan lezyonlu nadir hastalığıdır. Granülomatöz papiller büyüme kırmızımsı mor dur ve uyarıyla kolayca kanar. Nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte immünolojik kaynaklı doku yaralanması olabilir. Sarcoidozis Etyolojisi bilinmeyen granilomatöz hastalıktır. 20-30 lu yaşlarda genellikle siyahlarda görülür. Kırmızı düzgün yüzeyli, ağrısız büyümedir.

Neoplastik Büyüme (Dişeti Tümörleri) Dişetinin Benign Tümörleri Epülis olarak adlandırılırlar. Neoplastikten çok inflamatuardırlar. Fibroma Papilloma Periferal Dev Hücreli Granüloma Santal Dev Hücreli Granüloma Lökoplak Gingival Kist Diğer benign kitleler

Neoplastik Büyüme (Dişeti Tümörleri) Dişetinin Malign Tümörleri Karsinoma Malign Melanoma Sarkom: (fibrosarkom, lenfosarkom ve retikulum hücreli sarkom nadirdir, daha çok ağızda Kaposi Sarkomu/AIDS görülür) Metastas: Dişetine metastas nadirdir. Kolon adeno karisnomu, akciğer karsinomu, pirimer hepatoslüler karsinom, renal cell karsinom, hipernefroma, kondrosarkom ve testikuler tümör olgularında nadir de olsa dişeti metastası rapor edilmiştir.

Yalancı Büyüme Altındaki Kemik Lezyonlarının Neden Olduğu (torus, eksostoz, Paget, fibröz displazi, cherubism, santral dev hüc. gran., ameloblastoma, osteoma, ostesarkom) Altıdaki Dental Dokuların Neden Olduğu (diş sürmesinin çeşitli dönemlerinde)

Dişeti Çekilmeleri

Dişeti Çekilmelerinin Sınıflaması Miller (1985a)

Sınıf I

Sınıf II

Sınıf III

Sınıf IV

Feeston

Cleft