DEPREMLER İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR Halk arasında zelzele olarak da bilinen deprem, yer kabuğunda beklenmedik bir anda meydana gelen sarsıntı olayına denir. Bu sarsıntın boyutu yer altındaki sismik hareketlerin büyüklüğüne göre yeryüzünde kırılma olarak kendini gösterir. Depremler oluşum şekillerine göre üçe ayrılırlar. 1. Tektonik Depremler 2. Volkanik Depremler 3. Çöküntü Depremler Genel ve en şiddetli depremler tektonik depremler iken, enerjileri düşük olan volkanik ve çöküntü depremleri bölgeseldir.
FAY ve FAY HATTI Yer kabuğunda oluşan arazi kırığına fay, fayın başladığı ve bittiği noktalar arasındaki mesafeye fay hattı denir. Fay hattı geçen, deprem oluşma ihtimalinin yüksek olduğu bölgelere deprem bölgesi denir.
ÖNCÜ VE ARTÇI DEPREMLER Çoğu zaman büyük depremler öncesinde küçük sarsıntılar meydana gelir. Ana depremden önce meydana gelen bu küçük çaplı sarsıntılara öncü deprem adı verilir. Ana depremden sonra meydana gelen, ana depremden küçük depremlere artçı depremler denir. Artçı depremlerin şiddeti ve sayısı zamanla azalır.
DEPREMİN ÖLÇÜLMESİ - BÜYÜKLÜĞÜ - ŞİDDETİ Depremin oluşumunu, deprem dalgalarının yeryüzünde ve yer içinde ne şekilde yayıldığını, bununla ilgili ölçü aletlerini, yöntemlerini ve deprem ile ilgili diğer konuları inceleyen bilim dalına sismoloji (deprem bilimi) denir. Bu alanda çalışma yapan depremleri inceleyen bilim insanlarına da sismolog (deprem bilimci) denir.
Depremin büyüklüğü, deprem sırasında yeraltında oluşan titreşimleri kaydeden sismograf (depremölçer) denilen aletle ölçülür, Richter ölçeği ile de belirlenir. Depremin büyüklüğü arttıkça açığa çıkan enerji miktarı da artar.
Yer altında meydana gelen herhangi bir depremin, yeryüzündeki bir noktada oluşturduğu yıkım, panik, korku gibi etkilerine depremin şiddeti denir. Depremin şiddeti; depremin büyüklüğüne, odak noktasının derinliğine, zemin yapısına ve yapılan dayanıklılığına bağlı olarak değişir. *Depremin büyüklüğü ile şiddeti aynı anlama gelmemektedir. Depremin büyüklüğü ölçülebilirken (sayısal olarak), depremin şiddeti ölçülemez.(depremin verdiği zararın bir ifadesi olduğundan)
TÜRKİYE VE DEPREM
Sismologların yaptığı birçok çalışmaya göre ülkemizin birçok bölgesi büyük depremlerin meydana gelebileceği fay hatlarına sahiptir Ülkemizdeki en önemli fay hatları Kuzey Anadolu Fay Hattı, Batı Anadolu Fay Hattı ve Doğu Anadolu Fay Hattı’dır. Bu zamana kadar meydana gelen birçok büyük deprem bu faylar üzerinde meydana gemiştir. Örneğin en büyük depremler arasında yer alan 17 Ağustos 1999’da meydana gelen deprem Kuzey Anadolu Fay Hattı’nda yaşanmıştır. Deprem bilimciler ülkemizi deprem bölgeleri açısından haritadaki gibi sınıflandırmışlardır. Haritadan da anlaşılacağı gibi ülkemizin büyük bir bölümü 1. dereceden deprem bölgesidir.
DEPREM ÖNCESİ YAPILMASI GEREKENLER İlk olarak bir acil durum kiti hazırlamanız ve bir de yakınlarınızla iletişime geçebilmeniz için bir plan kurmanız gerekir. Deprem çantalarında neler olması gerektiğine alttaki görselden bakarak öğrenebilirsiniz, ya da isteğinize bağlı olarak hazır deprem çantalarını sipariş edebilirsiniz. Rafların duvarlara sıkı bir şekilde bağlı olduğundan emin olunuz. Büyük ya da ağır objeleri rafların en alt kısımlarına yerleştiriniz böylece deprem esnasında bu objeler üzerinize düşmez. Cam gibi kırılabilecek objeleri dolapların en altına yerleştiriniz. Olası gaz ya da su sızıntısı için esnek boruları tercih ediniz, çünkü bunlar kırılmaya daha dayanıklıdırlar. Su ısıtıcının, buzdolabın, ocağın ve gaz bağlantısı olan cihazları duvara ve yere bağlı ve sabit olduğundan emin olunuz. Tavanda ve temelde derin çatlaklar varsa tamir ettiriniz. Bir uzmandan yapıyla ilgili strüktürel kusurların olup olmadığı konusunda bilgiler alınız. Yanabilme özelliğine sahip ürünleri kilitleri olan dolapların içerisinde tutunuz. Kaldığınız yerde güvenli yerleri belirleyin. Bunlar iç duvarlar ya da dayanıklı masalar olabilir. Bu yerleri aklınızda daima bulundurunuz. Gerekirse yakınlarınızla antrenmanlar yapabilirsiniz. Masaların altına girdiğiniz zaman tutunun. Bu “Çök, Kapan ve Tutun” tekniği olarak bilinir.