SEVİYE: 11. SINIF 1. ÜNİTE KAZANIMLAR: Mantık ve Doğru Düşünme arasındaki ilişkiyi değerlendirir. Akıl ilkelerinin önemini değerlendirir. ÖĞRENME – ÖĞRETME YÖNTEM VE TEKNİKLERİ: Anlatım Soru-Cevap Karşılaştırma Örneklendirme

İnsan, aklın sınırlarını zorlamadıkça hiçbir şeye erişemez. MANTIĞA GİRİŞ İnsan, aklın sınırlarını zorlamadıkça hiçbir şeye erişemez. Albert Einstein

DOĞRU DÜŞÜNME NEDİR? Düşünme, semboller arasında bağ kurma işlemidir. Doğru düşünme, akıl ilke ve kurallarına uygun şekilde gerçekleştirilen düşünmedir. İşte bu düşüncelerin belli kurala ve uygulamalara göre oluşturulması ise "MANTIK" ile mümkündür.

NEDİR BU MANTIK? Mantık, bilinenler yoluyla bilinmeyenlere ulaşmanın yollarını gösteren kurallar bütününe verilen addır. Bir başka ifadeyle ; "Doğru düşünmenin ilke ve kurallarını araştıran disiplindir."

Mantığı günlük hayatımızda sıkça kullanırız.

Bilgi Doğrusu Mantık Doğrusu Doğru düşünmenin kurallarını araştıran mantık, "doğrunun" kendisini ikiye ayırır: Bilgi Doğrusu Mantık Doğrusu

Adıyaman Güneydoğu Anadolu Bölgesi'ndedir. 2+2=4 Bilgi doğrusu yargıların içeriği ile ilgili iken mantık doğrusu akıl yürütmenin biçimi ile ilgilidir. Bilgi Doğrusu Mantık Doğrusu Adıyaman Güneydoğu Anadolu Bölgesi'ndedir. 2+2=4 Farabi Türk-İslam filozofudur. Bütün canlılar solunum yapar. Kalem canlıdır. O halde kalem de solunum yapar.

Kedi Nerede? Hoca bir gün evine iki kilo et götürmüş. Hanımına eti akşama pişirmesini tembih etmiş. Hanımı da eti pişirip komşularıyla bir güzel, afiyetle yemiş. Akşam et yeme ümidiyle eve gelen Hoca’ya da: ─ Efendi sorma etin başına gelenleri. Bizim kedi senin getirdiğin eti kapıp kaçtı. Arkasından koştum ama yetişemedim. Anlayacağın hain kedi senin eti yedi. Hoca hemen oracıkta duran cılız kediyi tutmuş ve tartmış. Kedi iki kilo gelmiş. Hanımına: ─ Hatun, bu kedi ise benim et nerede, bu et ise bizim kedi nerede?

A)TEMEL KAVRAMLAR Akıl yürütme Önerme Öncül Sonuç Geçerlilik Geçersizlik Tutarlılık Tutarsızlık

Akıl Yürütme Zihnin, birbirleriyle ilişkili önermelerden yeni bir önerme çıkarması işlevidir. Yani en az iki önermeden hareketle bir sonuca ulaşma işlemidir.

Önerme: Doğru veya yanlış yargı bildiren ifadelerdir. Van kedisinin bir gözü mavi bir gözü yeşildir.

Öncül: Akıl yürütmede sonuca kaynak olan kanıtlayan durumundaki önerme ya da önermeler. Bütün meyveler vitaminlidir. (Öncül) Elma bir meyvedir. (Öncül) O halde elma da vitaminlidir.

Sonuç Akıl yürütmede öncüllerden elde edilen önerme. Örnek: Bütün meyveler vitaminlidir. Elma bir meyvedir. O halde elma da vitaminlidir. (Sonuç)

Geçerlilik Öncül adı verilen önermelerin doğru olması durumunda sonucun da zorunlu ve kesin olarak doğru olması. Örnek: Bütün öğrenciler insandır. Hasan öğrencidir. O halde Hasan insandır.

Geçersizlik Sonucun öncüllerden zorunlu ve kesin olarak çıkarılamaması. Örnek: Ali hızlı koşarsa derse yetişebilir. Ali hızlı koşmuyor. O halde Ali derse yetişebilir.

Tutarlılık Akıl yürütmenin, akıl ilkelerine ve mantık kurallarına uygun olarak yapılması. Örnek: Kitap okumak faydalıdır. Zamanımı kitap okuyarak değerlendiririm.

Tutarsızlık Akıl yürütmenin, akıl ilkelerine ve mantık kurallarına uygun olarak yapılmaması. Örnek: Kitap okumak faydalıdır. Zamanımı uyuyarak değerlendiririm.

B. AKIL İLKELERİ/ DOĞRU DÜŞÜNME İLKELERİ Özdeşlik İlkesi Çelişmezlik İlkesi Üçüncü Halin İmkansızlığı İlkesi Yeter-Sebep İlkesi

Özdeşlik İlkesi Özdeşliğe göre bir şey ne ise odur. Özdeşlik, benzerlik ya da eşitlik değildir. Çünkü benzerlik ve eşitlik iki ayrı şey arasındaki ilişkidir. Oysa özdeşlik bir şeyin kendisiyle aynı olmasıdır. "Köpek köpektir."

Bir şey, her yönüyle kendisine benzeyebilir Bir şey, her yönüyle kendisine benzeyebilir. Bu durum, her şeyin kendi kendisiyle özdeş olduğunu gösterir. İkizler bile özdeş olamazlar.

Klonlanan ilk koyun Dolly

Çelişmezlik İlkesi Çelişmezlik, bir şeyin aynı zamanda hem kendisi hem de bir başkası olmamasıdır. Çünkü, özdeşlik ilkesi gereği her şey kendisine özdeştir. Yani "A, A olmayan değildir." -Çay sıvıdır. -Çay sıvı değildir. Bu iki önermeden biri mutlaka yanlıştır.

Bir şey aynı anda hem etken hem edilgen olamaz; hem çizen, hem çizilen olamaz.

Üçüncü Halin İmkansızlığı Üçüncü halin olanaksızlığı, "Bir şey ya kendisidir ya da kendisi olmayandır, üçüncü bir hal düşünülemez." olarak ifade edilir. Yani "A ile A olmayan arasında üçüncü bir hal düşünülemez."

Günlük yaşamda her zaman yol ayrımlarıyla karşılaşırız Günlük yaşamda her zaman yol ayrımlarıyla karşılaşırız. Ya birini ya da diğerini tercih ederiz. Çoğu zaman önümüzde tek seçenek olur.

Yeter Sebep İlkesi Yeter sebep ilkesi, ilk defa W. Leibniz (1647-1716) tarafından akıl yürütme ilkesi sayılmıştır. Bu ilkeye göre var olan her şeyin bir varoluş sebebi vardır. Evrende hiçbir şey kendiliğinden gerçekleşmez. O nedenli yeterli bir sebep olmadıkça herhangi bir şeyin var olmayacağını dile getiren ilkedir.

Newton'un, yerçekimini görseldeki gibi bulduğu söylenmektedir.