ÇOCUK SAĞLIĞINI İYİLEŞTİRMEYE YÖNELİK UYGULAMALAR VE HİZMETLER Doç. Dr. Ender DURUALP

Dünya Sağlık Örgütü tarafından yıllar içinde belirlenen sağlık hedeflerine acilen ulaşabilmek, dünya sağlığını yükseltmek ve eşitsizliklere son vermek amacıyla Bin Yıl Bildirgesi ortaya konulmuştur. Bebek ve çocuk ölümlerinin azaltılması, sağlıkla ilgili Binyıl Kalkınma Hedefleri’ne ulaşılmasını gerektirmektedir. E. Durualp

1. Mutlak yoksulluk ve açlığı ortadan kaldırmak (Türkiye için 2015 yılına kadar hedef binde 1’dir). 2. Herkesin temel eğitim almasını sağlamak (Türkiye için 2015 yılına kadar hedef yüzde 100’dür). 3. Kadınların konumunu güçlendirmek ve cinsiyet eşitliğini sağlamak 4. Çocuk ölümlerini azaltmak (Türkiye için 2015 yılına kadar hedef - 5 yaş altındaki çocuk ölüm hızı için binde 20.7, bebek ölüm hızı için binde 17.5’dir). 5. Anne sağlığını iyileştirmek 6.HIV/AIDS, sıtma ve diğer salgın hastalıklarla mücadele etmek 7. Çevresel sürdürülebilirliğin sağlanması 8. Kalkınma için küresel ortaklıklar geliştirmek E. Durualp

Bebek - Çocuk Sağlığını İyileştirme Çabaları G (Growth monitoring- Büyümenin izlenmesi) O (ORS - Oral rehidrasyon sıvısı-AŞTE) B (Breast feeding - Anne sütü) I (Immunization-İmmünizasyon-Aşılama) F (Female education - Kadının eğitimi) F (Food suplementation- Gıda desteği) F (Family planning - Aile planlaması) E. Durualp

Sağlık Bakanlığının Yürüttüğü Çocuk Sağlığı Programları Genişletilmiş bağışıklama programı Polio eradikasyon programı Neonatal tetanoz eliminasyon programı Anne sütünün teşviki ve “Bebek Dostu Hastaneler” programı Büyüme ve gelişmenin izlenmesi programı İshalli hastalıkların kontrolü programı E. Durualp

Sağlık Bakanlığının Yürüttüğü Çocuk Sağlığı Programları Akut solunum yolları enfeksiyonlarının kontrolü programı Fenilketonüri-Hipotirodi-Biyotinidaz tarama programı İyot yetersizliği hastalıkları ve tuzun iyotlanma programı Ağız-diş sağlığını iyileştirmede florür kullanımı programı E. Durualp

Sağlık Bakanlığının Yürüttüğü Çocuk Sağlığı Programları Genetik hastalıklardan korunma programı Neonatal resüsitasyon programı Çocukluk çağı hastalıklarına entegre yaklaşım Yenidoğan işitme taraması E. Durualp

Ülkemizde önlenebilir nedenlerle meydana gelen anne ölümlerinin engellenmesi amacıyla Sağlık Bakanlığı tarafından evlilik ve gebelik öncesi danışma programı, aile planlaması programı, doğum öncesi bakım programı, gebelere demir destek ve tetanoz aşısı programı, acil obstetrik ve yenidoğan bakım programı, doğum ve sezaryan programı, doğum sonu bakım programı, anne ölümlerini izleme programı, ergen sağlığı ve gençlik programı ve üreme sağlığı hizmet içi eğitimleri yürütülmektedir . E. Durualp

Türkiye’de her yıl doğan 1000 çocuğun 13’ü bir ayını, 17’si bir yaşını ve 24’ü beş yaşını doldurmadan ölmektedir. Bebek ölümleri Doğu ve Güney Anadolu’da, eğitimsiz anne bebeklerinde, kırsal yerleşim yerlerinde, anne yaşının 20 den küçük, 40tan büyük olması durumunda, düşük doğum ağırlıklı bebeklerde, doğum aralığı iki yıldan kısa olduğunda ve dörtten sonraki çocuklarda artmaktadır. E. Durualp

Dört yaş altındaki çocuklarda halen beslenme sorunları bir sağlık sorunu olarak devam etmektedir. Okul çağı çocuklarda şişmanlık, sigara, alkol ve madde kullanımı, şiddet içeren davranışı olma ve şiddete maruz kalma önemli sağlık sorunları arasında olmasına karşılık sistematik olarak bir okul sağlığı hizmeti sunulmamaktadır. E. Durualp

Korunmaya muhtaç tanımı kapsamındaki çocuk sayısı beş yüz binin üzerindedir. Yuvalardaki çocukların koruma altına alınmasının ilk nedeni %71,6 ile “ekonomik ve sosyal yoksunluk” iken yetiştirme yurtlarında bu yüzde %68,1’dir. Kurumlarda olan çocukların sağlık sorunlarına yönelik yapılan çalışmalar sınırlı olup, hijyen ve ruh sağlığı sorunları ön plana çıkmaktadır. E. Durualp

Türkiye’de 6-17 yaş nüfusu 16. 204 Türkiye’de 6-17 yaş nüfusu 16.204.000 olup, çocukların %5,9’u ekonomik işlerde çalışırken, %43,1’i ev işlerinde çalışmaktadır. Türkiye genelinde ekonomik işlerde çalışan 6-17 yaş grubundaki çocukların çalışma nedenlerinde %38,4 ile ilk sırayı “hanehalkı gelirine katkıda bulunmak”, ikinci sırayı %19,8 ile “hanehalkının ekonomik faaliyetine yardımcı olmak”, üçüncü sırayı %15,9 ile “ailesi istediği için çalışmak” almaktadır. E. Durualp

Sosyal çevresinde var olan sorunlar nedeniyle çocuklar suça sürüklenmektedirler. Suça sürüklenen çocuklar tutuklanma, yargılanma ve korunma altına alınma ile ilgili süreçte idari sorunlar yaşamaktadırlar. Türkiye Engelliler Araştırması (2002) sonuçlarına göre engel nedenleri arasında doğuştan engellilik yaklaşık %34’dür. Ülkemizde her 5 evlilikten biri akraba evliliğidir ve bu evliliklerin %70’i birinci derece akrabalarla yapılmaktadır. Engellilerin sağlık hizmetlerine ulaşabilirliği de oldukça düşüktür. E. Durualp

Ülkemizde yapılan pek çok çalışmanın gözden geçirildiği bir yayın taramasında, çocukların %15–75’inin fiziksel istismara, yaklaşık olarak %20’sinin de cinsel istismara uğradığı belirtilmektedir. Türkiye’de de son yıllarda çocuklara yönelik ticari cinsel sömürünün görünürlüğünde bir artış olduğu, fuhuşa itilen çocuk ve ergenlerle daha fazla karşılaşıldığı, çocuk pornografisi içeren materyallerin edinilmesi ve izlenmesi konusun da hızlı bir artış eğilimi olduğu düşünülmektedir. E. Durualp

Erken yaşta evlilik ve akraba evliliklerin önlenmesi, Riskli gebeliklerin önlenmesi, doğum öncesi bakım, doğum ve sonrasında sağlık hizmetinin nitelik ve niceliğinin yükseltilmesi, Enfeksiyon hastalıkları tanı ve tedavi ölçütlerinin standardize edilerek yaygın olarak kullanımın sağlanması, Çocukluk dönemi şişmanlık, sigara, alkol ve madde kullanımı, şiddetin ve yaralanmaların önlenmesi konusunda ile ilgili eylem planının ivedikle uygulamaya başlaması, Çocuklara yönelik şiddet uygulamalarının sağlık kuruluşlarında akla gelip soruşturulması ve bildiriminin yapılması, E. Durualp

Korunma altına alınan çocukların sağlık sistemi içinde koruyucu ve geliştirici hizmetlerden yararlanımlarının artırılması, Öncelikle riskli işlerde çalışan çocukların çalışma yaşamından çekilmesi için eylem planının ivedilikle uygulanmaya başlanması, Sokakta yaşayan/çalışan çocuklara sunulan hizmet modeli yoluyla tüm çocuklara ulaşılması, Suça sürüklenen çocukların rehabilitasyonlarına yönelik çalışmaların hızlandırılması ve çocukların sağlık sistemi içinde koruyucu ve geliştirici hizmetlerden yararlanımlarının artırılması, Engelli çocukların sağlık hizmetlerine ulaşılabilirliğinin artırılması gerekir. E. Durualp

Kaynaklar Çavuşoğlu, H. (2015). Çocuk Sağlığı Hemşireliği Cilt I-II. (12. Baskı). Ankara: Sistem Ofset Basımevi. Durualp, E. (2016). Anne Çocuk sağlığı ve İlk Yardım. İçinde Öğretmenlik Alan Bilgisi Okul Öncesi Öğretmenliği. (2. Baskı). (Ed: N. Aral, Ü. Deniz ve A. Kan), 107-158, Ankara: Kısayol Yayıncılık. Törüner, E.K. ve Büyükgönenç, L. (2012). Çocuk Sağlığı Temel Hemşirelik Yaklaşımları. Ankara: Göktuğ Yayıncılık. Erdem, Y. (2015). Çocuk Hastalıkları. Ankara: Vize Yayıncılık. Deniz, Ü. ve Önder, Ö.R. (2015). Anne Çocuk Sağlığı ve İlk Yardım. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık. E. Durualp