MAKRO İKTİSAT II BÖLÜM 12 MAL VE PARA PİYASALARINDA DENGE:IS-LM MODELİ YRD. DOÇ. DR. OKTAY KIZILKAYA

MAL VE PARA PİYASALARINDA DENGE:IS-LM MODELİ FAİZ HADDİ VE PLANLANAN YATIRIM Planlanan toplam harcamayı oluşturan unsurlardan biri olan planlanan yatırımı etkileyen en önemli unsur, faiz haddidir. Planlanan yatırım faiz haddi ile ters yönlü bir ilişkiye sahiptir. IP = IP (Planlanan Yatırım); Faiz Haddi  IP, Faiz Haddi IP,

MAL VE PARA PİYASALARINDA DENGE:IS-LM MODELİ FAİZ HADDİ VE PLANLANAN YATIRIM Bir firma portföyündeki bir yatırım projesini değerlendirirken, o projenin beklenen reel getirisi ile beklenen reel faiz haddini karşılaştırır. Dolayısıyla planlanan yatırım ile faiz haddi arasındaki ters yönlü ilişkiyi, IP planlanan yatırımın beklenen yatırımın beklenen faiz haddinin ters yönlü bir fonksiyonudur şeklinde ifade etmek gerekir. IP=IP(re), IP=(i-πe) (re=i-πe) IP, (re=i-πe) IP

MAL VE PARA PİYASALARINDA DENGE:IS-LM MODELİ FAİZ HADDİ VE PLANLANAN YATIRIM IS-LM modeli, P genel fiyat düzeyinin sabit olduğu-değişmediği varsayımı üzerine inşa edilmiştir. Genel fiyat düzeyinin değişmediği ortamda, beklenen enflasyon haddi sıfıra ve dolayısıyla da beklenen faiz haddi nominal faiz haddine eşittir. re=i-πe, π=πe=0, πe=i Bu eşitlik dahilinde IS-LM modelinde planlanan yatırımın nominal faiz haddinin ters yönlü bir fonksiyonu olduğu söylenebilir. IP=IP(i), i IP, i IP

MAL VE PARA PİYASALARINDA DENGE:IS-LM MODELİ FAİZ HADDİ VE PLANLANAN YATIRIM Faiz haddi ile planlanan yatırım arasında ters yönlü ilişki olmasının nedeni, faiz haddi düşünce yatırımın maliyetlerinin düşmesi ve dolayısıyla da yatırımın karlılığının artmasıdır. Bu husus firmanın yatırım projeleri üzerinden açıklanacaktır.

MAL VE PARA PİYASALARINDA DENGE:IS-LM MODELİ FAİZ HADDİ VE PLANLANAN YATIRIM (1) Proje (2) Projenin Değeri (Milyon TL) (3) Yatırılan 1 Milyon TL’nin Getirisi (4) Yatırılan 1 Milyon TL’nin Maliyeti %5 %10 (5) Yatırılan 1 Milyon TL’den Elde Edilen Kar A 1 250 (%25) 50 100 200 150 B 4 220 (%22) 170 120 C 10 160 (%16) 110 60 D 130 (%13) 80 30 E 5 110 (%11) 60 10 F 15 90 (%9) 40 -10 G 60 (%6) 10 -40 H 20 40 (%4) -10 -60

MAL VE PARA PİYASALARINDA DENGE:IS-LM MODELİ FAİZ HADDİ VE PLANLANAN YATIRIM i Şekildeki yatırım talep grafiğinin eğimi, yatırımın faize duyarlılığını; yani faiz haddindeki %1’lik değişmenin yatırımda kaç birimlik değişmeye yol açtığını gösterir. Yatırım faize ne kadar duyarlı olursa, yatırım grafiği o kadar yatık olur ve faiz haddindeki bir artış sonucu yatırım talebinde meydana gelecek azalma o kadar büyük olur. IP A i1 B i2 IP1 IP2 IP0

MAL VE PARA PİYASALARINDA DENGE:IS-LM MODELİ FAİZ HADDİ VE PLANLANAN YATIRIM i Yatırım-talep doğrusunun yatay ekseni kestiği nokta, faiz haddi sıfır iken yapılmak istenen yatırım büyüklüğünü-faiz haddi dışındaki unsurlar tarafından belirlenen yatırım büyüklüğünü temsil eder ve otonom yatırım olarak adlandırılır (I0). IP A i1 B i2 IP1 IP2 IP0

MAL VE PARA PİYASALARINDA DENGE:IS-LM MODELİ FAİZ HADDİ VE PLANLANAN YATIRIM i I0 otonom yatırım büyüklüğünü belirleyen önemli unsur bekleyişlerdir. Daha önce açıklandığı gibi firmalar bir yatırım projesini, o projesinin kendilerine faiz haddinden yüksek getiri sağlayacağına inandıkları zaman gerçekleştirirler. IP2 IP1 IP3 I02 I01 I03 IP

MAL VE PARA PİYASALARINDA DENGE:IS-LM MODELİ FAİZ HADDİ VE PLANLANAN YATIRIM Firmaların bir yatırım projesinden elde etmeyi umdukları kazanç, proje gerçekleşince üretilecek malların satışından her yıl elde edilmesi beklenen satış hasılatı ile proje gerçekleşince firmanın üretim sürecinde maruz kalacağı emek maliyeti ve hammadde giderleri gibi kalemlerden oluşan beklenen işletme masrafları arasındaki farka eşittir. i IP2 IP1 IP3 I02 I01 I03 IP

MAL VE PARA PİYASALARINDA DENGE:IS-LM MODELİ FAİZ HADDİ VE PLANLANAN YATIRIM Firmaların bekleyişlerinin daha olumlu olması firmaların subjektif olarak geleceğe daha güvenle bakmaları, beklenen satış hasılatı konusunda daha iyimser olmalarına ve böylece daha yüksek bir getiri elde edeceklerine inanmalarına yol açar. Bu da firmaların her alternatif faiz haddinde daha fazla yatırım yapmalarına yol açar. i IP2 IP1 IP3 I02 I01 I03 IP

MAL VE PARA PİYASALARINDA DENGE:IS-LM MODELİ FAİZ HADDİ, PLANLANAN HARCAMA VE MAL PİYASASINDA DENGE : IS EĞRİSİ Planlanan yatırımın (IP) faiz haddinin (i) ters yönlü bir fonksiyonu olduğu (iIP, iIP) bir ekonomide, her farklı faiz haddinde farklı bir planlanan yatırım ve buna bağlı olarak farklı bir planlanan toplam harcama (AE=C+IP(i)+G) ve dolayısıyla da mal piyasasında dengenin (AE=Y) sağlandığı farklı bir hasıla düzeyi vardır.

MAL VE PARA PİYASALARINDA DENGE:IS-LM MODELİ FAİZ HADDİ, PLANLANAN HARCAMA VE MAL PİYASASINDA DENGE : IS EĞRİSİ (a) AE=C+I(i2)+G IS Eğrisinin Türetilmesi AE E2 AE=C+I(i1)+G E2(E1) noktasında faiz haddi i2(i1) iken mal piyasasında denge hasıla düzeyi Y2(Y1)’dir. Farklı faiz hadlerinde farklı denge hasıla düzeylerinin geometrik yerini gösteren negatif eğimli eğri IS eğrisi olarak adlandırılır. E1 Y1 Y2 Y (b) E1 i1 E2 i2 IS Y1 Y2 Y

MAL VE PARA PİYASALARINDA DENGE:IS-LM MODELİ FAİZ HADDİ, PLANLANAN HARCAMA VE MAL PİYASASINDA DENGE : IS EĞRİSİ (a) AE=C+I(i2)+G IS Eğrisinin Türetilmesi AE E2 Faiz haddi (i), planlanan yatırım (IP), planlanan toplam harcama (AE) ve denge hasıla düzeyi (Y) arasındaki ilişkiyi yansıtan IS eğrisini aşağıda gösterilen süreçle anlamak gerekmektedir. iIPAE=(C+IP+G)Y iIPAE=(C+IP+G)Y AE=C+I(i1)+G E1 Y1 Y2 Y (b) E1 i1 E2 i2 IS Y1 Y2 Y

MAL VE PARA PİYASALARINDA DENGE:IS-LM MODELİ FAİZ HADDİ, PLANLANAN HARCAMA VE MAL PİYASASINDA DENGE : IS EĞRİSİ (a) AE=C+I(i2)+G IS Eğrisinin Türetilmesi AE E2 AE=C+I(i1)+G IS eğrisi aslında değeri para piyasasında belirlenen faiz haddi değişince denge hasıla düzeyinin değiştiğini, mal ve para piyasaları arasında para piyasasından mal piyasasına doğru bir etkileşim olduğunu belirtir. IS eğrisi değeri para piyasasında belirlenen faiz haddi bilinmeden denge hasıla düzeyinin bilinemeyeceğini gösterir. E1 Y1 Y2 Y (b) E1 i1 E2 i2 IS Y1 Y2 Y

MAL VE PARA PİYASALARINDA DENGE:IS-LM MODELİ FAİZ HADDİ, PLANLANAN HARCAMA VE MAL PİYASASINDA DENGE : IS EĞRİSİ IS eğrisinin konumunu belirleyen unsur, hasıladan ve faiz haddinden bağımsız harcama demek olan A0 otonom harcamadır, A0=C0+I0+G0+cTR0-cT0. A0 otonom harcama artınca veya azalınca, IS eğrisi sırasıyla sağa veya sola doğru paralel biçimde kayar.

MAL VE PARA PİYASALARINDA DENGE:IS-LM MODELİ FAİZ HADDİ, PLANLANAN HARCAMA VE MAL PİYASASINDA DENGE : IS EĞRİSİ (a) AE=C+I(i2)+G02 IS Eğrisinin Konumu: Hükümet Alımlarının Artması AE E2 AE=C+I(i1)+G01 IS eğrisinin konumuna ilişkin olarak; hükümet alımlarının (G0), otonom tüketimin (C0) ve otonom yatırımın (I0) artması (azalması), IS eğrisini sağa (sola) kaydırır. E1 ΔY = kE ΔA(ΔG0) Y1 Y2 Y (b) E1 E2 ΔY = kE ΔA(ΔG0) i2 IS1 IS2 Y1 Y2 Y

MAL VE PARA PİYASALARINDA DENGE:IS-LM MODELİ FAİZ HADDİ, PLANLANAN HARCAMA VE MAL PİYASASINDA DENGE : IS EĞRİSİ (a) AE=C+I(i2)+G02 IS Eğrisinin Konumu: Transfer Harcamaları ve Vergiler AE E2 AE=C+I(i1)+G01 Transfer harcamaları artınca veya vergiler azalınca harcanabilir kişisel gelir artar. Harcanabilir gelirde ortaya çıkan artış kişilerin daha fazla harcama yapmalarına ve buna bağlı olarak planlanan toplam harcamanın-hasılanın artmasına yol açar. E1 ΔY = kE ΔA(ΔG0) Y1 Y2 Y (b) E1 E2 ΔY = kE ΔA(ΔG0) i2 IS1 IS2 Y1 Y2 Y

MAL VE PARA PİYASALARINDA DENGE:IS-LM MODELİ FAİZ HADDİ, PLANLANAN HARCAMA VE MAL PİYASASINDA DENGE : IS EĞRİSİ (a) AE=C+I(i2)+G02 IS Eğrisinin Konumu: Transfer Harcamaları ve Vergiler AE E2 AE=C+I(i1)+G01 Hasılada meydana gelen artış, transfer ödemelerindeki artışla transfer ödemeleri çarpanının çarpımına (ΔY=ΔTRxckE) veya vergilerdeki azalmayla vergi çarpanının çarpımına (ΔY=ΔTx-ckE) eşittir. Transfer harcamaları artınca veya vergiler azalınca IS eğrisi ΔY=ΔTR(ΔT)xckE kadar sağa kayar. E1 ΔY = kE ΔA(ΔG0) Y1 Y2 Y (b) E1 E2 ΔY = kE ΔA(ΔG0) i2 IS1 IS2 Y1 Y2 Y

MAL VE PARA PİYASALARINDA DENGE:IS-LM MODELİ PARA TALEBİ, PARA ARZI VE DENGE FAİZ HADDİ Kişiler geçmişte yaptıkları tasarruflardan oluşan mali servetlerinin bir kısmını cüzdanlarında nakit olarak ve bankalarda tasarruf olarak tutarlar. Kişilerin mali servetlerinin bir kısmını nakit ve vadesiz mevduat olarak tutmaları para talebi olarak nitelendirilir. Hicks tarafından geliştirilen IS-LM modelinde, kişilerin mali servetlerini para ve tahvil olarak tuttukları, tahvilin getirisinin paranın getirisinden yüksek olduğu kabul edilir.

MAL VE PARA PİYASALARINDA DENGE:IS-LM MODELİ PARA TALEBİ, PARA ARZI VE DENGE FAİZ HADDİ Kişilerin para talep etmelerinin belirli bir fırsat maliyeti vardır. Bu fırsat maliyeti diğer varlık olan tahvilin faiz getirisidir. Kişiler para talep edince, talep ettikleri parayla tahvil alsalar elde edecekleri faiz gelirinden vazgeçmiş olurlar. Para talebinin fırsat maliyetini temsil eden faiz yükselince, kişiler para talebi konusunda daha iktisadi davranarak para talebini azaltırlar. Dolayısıyla para talebi ile faiz haddi ters yönlü değişmektedir.

MAL VE PARA PİYASALARINDA DENGE:IS-LM MODELİ FAİZ HADDİ VE PLANLANAN YATIRIM i (a) (b) i L=L(i) L=L(P) E E G i1 i1 F H i2 i2 L2 L L1 Para Talebi L11 L21 L21 L22 L L i i (d) (c) L=L(Y) L=L(I, PxY) E G i1 F H i2 L2 L2 L1 L1 L11 L21 L21 L22 L L

MAL VE PARA PİYASALARINDA DENGE:IS-LM MODELİ PARA TALEBİ, PARA ARZI VE DENGE FAİZ HADDİ Para talebine yönelik açıklamalar genel fiyat düzeyinin sabit olduğu varsayımı üzerine inşa edilen IS-LM modeli açısından değerlendirilirse, IS-LM modelinde para talebi faiz haddi ile ters yönlü, reel hasıla ile aynı yönlü değişir: Faiz haddi yükselince (düşünce) para talebi azalırken (artarken), hasıla artınca (azalınca) para talebi artar (azalır).

MAL VE PARA PİYASALARINDA DENGE:IS-LM MODELİ PARA TALEBİ, PARA ARZI VE DENGE FAİZ HADDİ Para piyasasının bir tarafında para talebi, diğer tarafında merkez bankası ve bankalar tarafından yaratılan para arzı vardır. IS-LM modelinde merkez bankasının para arzını istediği düzeyde belirlediği varsayılır. Para arz eğrisi dikey eksene paraleldir yani para arzı faiz haddinden bağımsızdır, faiz haddinden etkilenmez.

MAL VE PARA PİYASALARINDA DENGE:IS-LM MODELİ PARA TALEBİ, PARA ARZI VE DENGE FAİZ HADDİ Merkez bankası açık piyasa işlemleriyle tahvil satın aldığında, gerekli karşılık oranı veya iskonto haddini düşürdüğünde, nominal para arzı şekilde olduğu gibi sağa kayarak yer değiştirir. i (a) i (b) Para Arzı i1 E i1 E i2 J i2 J M1/P1 M/P M1/P1 M2/P1 M/P

MAL VE PARA PİYASALARINDA DENGE:IS-LM MODELİ PARA TALEBİ, PARA ARZI VE DENGE FAİZ HADDİ Para Piyasasında Denge: Denge Faiz Haddi i Para piyasasında dengeyi sağlayan i1 denge faiz haddinin tahvil faiz haddinin tahvil piyasası açısından anlamı ve ekonominin para piyasasındaki denge dışı bir durumdan denge durumuna nasıl geldiği, kişilerin mali servetlerini tahvil ve para gibi iki varlık biçiminde tuttukları hesaba katarak açıklanır. i2 E2 M1/MP1 > L (BD>BS) E1 M1/MP1 = L (BD=BS) i1 E3 L> M1/MP1 (BD>BS) i3 L L2 M1/P1 L3 L, M/P

MAL VE PARA PİYASALARINDA DENGE:IS-LM MODELİ PARA TALEBİ, PARA ARZI VE DENGE FAİZ HADDİ Para Piyasasında Denge: Denge Faiz Haddi i Kişiler mali servetlerini para ve tahvil gibi iki varlık biçiminde tuttukları için, reel mali servet reel para talebi (L) ve tahvil talebinin (BD) toplamına eşittir: Reel Mali Servet= L + BD i2 E2 M1/MP1 > L (BD>BS) E1 M1/MP1 = L (BD=BS) i1 E3 L> M1/MP1 (BD>BS) i3 L L2 M1/P1 L3 L, M/P

MAL VE PARA PİYASALARINDA DENGE:IS-LM MODELİ PARA TALEBİ, PARA ARZI VE DENGE FAİZ HADDİ Para Piyasasında Denge: Denge Faiz Haddi Arz açısından bakıldığında ise, reel mali servet, reel para arzı (M/P) ve reel tahvil arzının (BS) toplamına eşittir: Reel Tahvil Arzı= BS + M/P i i2 E2 M1/MP1 > L (BD>BS) E1 M1/MP1 = L (BD=BS) i1 E3 L> M1/MP1 (BD>BS) i3 L L2 M1/P1 L3 L, M/P

MAL VE PARA PİYASALARINDA DENGE:IS-LM MODELİ PARA TALEBİ, PARA ARZI VE DENGE FAİZ HADDİ Şekilde i1 faiz düzeyinde reel para arzının reel para talebine eşit olması (para piyasasında denge) reel tahvil arzının reel tahvil talebine eşit olmasını içerir: L+BD=(M/P)+BS, BD-BS=(M/P)-L, L=(M/P) iken BD=BS Para Piyasasında Denge: Denge Faiz Haddi i i2 E2 M1/MP1 > L (BD>BS) E1 M1/MP1 = L (BD=BS) i1 E3 L> M1/MP1 (BD>BS) i3 L L2 M1/P1 L3 L, M/P

MAL VE PARA PİYASALARINDA DENGE:IS-LM MODELİ HASILA, PARA TALEBİ VE FAİZ HADDİ: LM EĞRİSİ Keynesyen modelde faiz haddi, para arzı ile hasılanın (reel gelir) pozitif bir fonksiyonu, faiz haddinin ise negatif bir fonksiyonu olan para talebi tarafından para piyasasında belirlenir. LM Eğrisi i (a) i (b) LM E2 i2 i2 E2 E3 i1 i1 E1 E1 L2(Y2) L1(Y1) M/P L Y1 Y2 Y

MAL VE PARA PİYASALARINDA DENGE:IS-LM MODELİ HASILA, PARA TALEBİ VE FAİZ HADDİ: LM EĞRİSİ Şekilde (a) para piyasasında dengeyi sağlayan faiz haddi, Y1 hasıla düzeyi için i1’dir. (a)’da hasılanın Y1’den Y2’ye yükselmesi ve buna bağlı olarak para talebinin artması sonucu, L para talep eğrisi L2Y2’ye gelir ve denge faiz haddi i1’den i2’ye yükselir. LM Eğrisi i (a) i (b) LM E2 i2 i2 E2 E3 i1 i1 E1 E1 L2(Y2) L1(Y1) M/P L Y1 Y2 Y

MAL VE PARA PİYASALARINDA DENGE:IS-LM MODELİ HASILA, PARA TALEBİ VE FAİZ HADDİ: LM EĞRİSİ LM Eğrisi i (a) i (b) (a)’da hasıla-para talebi- para arzı-faiz haddi arasında kurulan ilişki (b)’de faiz haddi ile hasıla arasındaki ilişki biçiminde gösterilmiştir. LM E2 i2 i2 E2 E3 i1 i1 E1 E1 L2(Y2) L1(Y1) M/P L Y1 Y2 Y

MAL VE PARA PİYASALARINDA DENGE:IS-LM MODELİ HASILA, PARA TALEBİ VE FAİZ HADDİ: LM EĞRİSİ (b)’deki E1 noktası, hasıla düzeyi Y1 iken para piyasasında dengenin i1 düzeyinde olduğunu gösterir. (b)’deki E2 noktası da, hasıla düzeyi Y2 iken denge faiz düzeyinin i2 olduğunu gösterir. LM Eğrisi i (a) i (b) LM E2 i2 i2 E2 E3 i1 i1 E1 E1 L2(Y2) L1(Y1) M/P L Y1 Y2 Y

MAL VE PARA PİYASALARINDA DENGE:IS-LM MODELİ HASILA, PARA TALEBİ VE FAİZ HADDİ: LM EĞRİSİ (b)’de yer alan ve para arzını para talebine eşit kılan alternatif faiz haddi- hasıla düzeylerinin geometrik yerlerini temsil eden pozitif eğimli eğri LM eğrisi olarak adlandırılır. L likiditeyi, M’de para arzını temsil eder. LM Eğrisi i (a) i (b) LM E2 i2 i2 E2 E3 i1 i1 E1 E1 L2(Y2) L1(Y1) M/P L Y1 Y2 Y

MAL VE PARA PİYASALARINDA DENGE:IS-LM MODELİ HASILA, PARA TALEBİ VE FAİZ HADDİ: LM EĞRİSİ LM Eğrisi i (a) i (b) LM eğrisi Y ile I arasındaki pozitif yönlü ilişkiyi gösterir. LM’yi şu şekilde açıklamak da mümkündür. YL, M/P Ver,i; YL, M/P verii LM E2 i2 i2 E2 E3 i1 i1 E1 E1 L2(Y2) L1(Y1) M/P L Y1 Y2 Y

MAL VE PARA PİYASALARINDA DENGE:IS-LM MODELİ HASILA, PARA TALEBİ VE FAİZ HADDİ: LM EĞRİSİ Hasıla düzeyi mal piyasasında planlanan toplam harcama tarafından belirlenir. Dolayısıyla LM eğrisi aslında değeri mal piyasasında belirlenen hasıla düzeyi değişince denge faiz haddinin değiştiğini, mal ve para piyasaları arasında mal piyasasından para piyasasına doğru bir etkileşim olduğunu gösterir. LM eğrisi değeri mal piyasasında belirlenen hasıla düzeyi bilinmeden denge faiz haddinin belirlenemeyeceğini gösterir.

MAL VE PARA PİYASALARINDA DENGE:IS-LM MODELİ HASILA, PARA TALEBİ VE FAİZ HADDİ: LM EĞRİSİ i (a) i (b) (a)’daki E1 noktası, reel para arzı (M1/P1) ve reel para talebi L(Y1) iken söz konusu denge faiz haddini (i1); E2 noktası ise, reel para arzı (M2/P) ve reel para talebi yine L(Y1) iken söz konusu olan denge faiz haddini (i2) temsil eder. LM Eğrisinin Konumu LM1(M1) E1 E3 E1 LM2(M2) i1 i1 E2 i2 i2 E2 L1(Y1) M1/P M2/P L Y1 Y

MAL VE PARA PİYASALARINDA DENGE:IS-LM MODELİ HASILA, PARA TALEBİ VE FAİZ HADDİ: LM EĞRİSİ Mal ve Para Piyasalarında Eşanlı Denge i Mal piyasasında dengeyi (AE=Y) sağlayan alternatif faiz haddi-hasıla düzeyi bileşimlerinin geometrik yerini gösterenIS eğrisi ile, para piyasasında dengeyi (L=M/P) sağlayan alternatif faiz haddi-hasıla düzeyini gösteren LM eğrisi beraber gösterilmiştir. E noktasında mal ve para piyasalarında eşanlı denge sağlanmıştır. LM E i1 IS Y1 Y

MAL VE PARA PİYASALARINDA DENGE:IS-LM MODELİ EŞANLI DENGENİN DEĞİŞMESİ: PARA POLİTİKASI i Eşanlı Dengenin Değişmesi: Genişletici Para Politikası Eşanlı denge, merkez bankasının M para arzını arttırması (azalması) ve buna bağlı olarak LM eğrisinin aşağıya (yukarıya) doğru kayması sonucu değişir. Merkez bankası para arzını M1’den M2’ye yükseltiği ve böylece sabit fiyat düzeyi üzeründen reel para arzının (M1/P)’den (M2/P)’ye yükselmesi sonucu LM eğrisinin aşağıya doğru kayarak LM(M1) konumundan LM(M2) konumuna geldiği kabul edilmiştir. LM(M1) E1 i1 LM(M2) E2 i2 IS Y1 Y2 Y

MAL VE PARA PİYASALARINDA DENGE:IS-LM MODELİ EŞANLI DENGENİN DEĞİŞMESİ: PARA POLİTİKASI i Eşanlı Dengenin Değişmesi: Genişletici Para Politikası Genişletici para politikası, faiz haddinin i1’den i2’ye düşmesine hasılanın ise Y1’den Y2’ye yükselmesine neden olmuştur. LM(M1) E1 i1 LM(M2) E2 i2 IS Y1 Y2 Y Y

MAL VE PARA PİYASALARINDA DENGE:IS-LM MODELİ EŞANLI DENGENİN DEĞİŞMESİ: PARA POLİTİKASI i Eşanlı Dengenin Değişmesi: Genişletici Para Politikası Mal ve para piyasalarında eşanlı dengeninbaşlangıçta E1 noktasında sağlandığı şekilde merkez bankasının nominal para arzı (M) üzerinden reel para arzını (M/P) arttırınca, para piyasasında para arz fazlası ortaya çıkar ve kişilerin bu para arz fazlasıyla tahvil almak istemeleri sonucu tahvil fiyatı tükselir ve böylece faiz haddi düşer. Faiz haddi düşünce de, planlanan yatırım üzerinden planlanan toplam harcama ve hasıla artar. LM(M1) E1 i1 LM(M2) E2 i2 IS Y1 Y2 Y

MAL VE PARA PİYASALARINDA DENGE:IS-LM MODELİ EŞANLI DENGENİN DEĞİŞMESİ: PARA POLİTİKASI i Eşanlı Dengenin Değişmesi: Daraltıcı Para Politikası Daralltıcı para politikasının mal- para piyasalarında eşanlı denge üzerindeki etkisi şu şekilde ifade edilir; LM(M2) E2 i2 LM(M1) MM/PL>M/PSBPBİIPAEY E1 i1 IS Y2 Y1 Y

MAL VE PARA PİYASALARINDA DENGE:IS-LM MODELİ EŞANLI DENGENİN DEĞİŞMESİ: MALİYE POLİTİKASI Mal ve para piyasalarında eşanlı denge, A0 otonom harcama değişince değişir. Dolayısıyla da otonom harcamayı etkileyen unsurlardan hükümet alımları (G0) ve/veya transfer ödemeleri ve/veya vergiler değişince-maliye politikası izlenince, mal ve para piyasalarında eşanlı dengenin sağladığı hasıl faiz haddi bileşimi değişir. i Eşanlı Dengenin Değişmesi: Genişletici Maliye Politikası LM E2 i2 E1 E3 kEΔG i1 IS(G02) IS(G01) Y1 Y2 Y3 Y

MAL VE PARA PİYASALARINDA DENGE:IS-LM MODELİ EŞANLI DENGENİN DEĞİŞMESİ: MALİYE POLİTİKASI i Eşanlı Dengenin Değişmesi: Genişletici Maliye Politikası IS(G01) konumundan IS(G02) konumuna gelmiş ve kısaca maliye politikası diye nitelendirilen bu uygulama, mal ve para piyasalarında eşanlı dengenin sağlandığı noktanın E1’den E2’ye kaymasına yol açar. LM E2 i2 E1 E3 kEΔG i1 IS(G02) IS(G01) Y1 Y2 Y3 Y

MAL VE PARA PİYASALARINDA DENGE:IS-LM MODELİ EŞANLI DENGENİN DEĞİŞMESİ: MALİYE POLİTİKASI i Eşanlı Dengenin Değişmesi: Genişletici Maliye Politikası IS-LM modelinde hükümet alımlarındaki artış sonucu özel yatırım harcamaları azalır. Özel yatırımlarda hükümet alımlarının neden olduğu azalmaya Dışlama Etkisi denir. LM E2 i2 E1 E3 kEΔG i1 IS(G02) IS(G01) Y1 Y2 Y3 Y

MAL VE PARA PİYASALARINDA DENGE:IS-LM MODELİ FAİZ HADDİ VE PLANLANAN YATIRIM i Destekleyici Para Politikası LM1 Genişletici maliye politikalasının neden olduğu yatırımlardaki daraltıcı etkiyi engellemek mümkündür. Genişletici maliye politikalarının para politikalarıyla desteklemek suretiyle, genişletici maliye politikasının hasıla düzeyi üzerindeki olumlu etkisi sonucu para talebinde ortaya çıkan artışı para arzı arzını arttırarak karşılamak ve böylece faiz haddinin artmasını- yatırımın azalmasını engellemek mümkündür. E2 LM2 i2 E1 B E3 i1 IS(G02) IS(G01) Y1 Y2 Y3 Y

Dinlediğiniz için teşekkürler….