Gelişimi Etkileyen Faktörler

Bu bölüm; Baran, G., 2011. Çocuk Gelişimine Giriş. Çocuk Gelişimi (Edit: N. Aral ve G. Baran),17-51, İstanbul: Ya-Pa Yayınları. kaynağından aynen alınmıştır.

Gelişimi etkileyen faktörler; Doğum öncesi faktörler Doğum anı faktörler Doğum sonrası faktörler olarak ele alınabilir.

Doğum Öncesi Faktörler Annenin beslenmesi, Annenin ruh sağlığı, Annenin aldığı ilaçlar, alkol, sigara kullanımı, anne ile baba arasındaki kan uyuşmazlığı, Annenin geçirdiği kazalar ve Annenin çalışma ritmi bebeği etkileyebilir.  4 4

Doğum Öncesi Faktörler Hamilelikte, özellikle ilk üç ayda Annenin geçirdiği kızamıkçık gibi hastalıklar organ gelişimini etkiler, Annenin kullandığı ilaçlar organ eksikliklerine ya da işlev bozukluklarına neden olmaktadır.

Doğum Sırası Faktörler   Doğum sırasında; Bebeğin oksijensiz kalması, Vakum ve forseps gibi araçların doğru şekilde kullanılmaması ve Bebeğin başının çok fazla basınçla karşılaşması, Kordon dolanması gibi durumlar özellikle beyin gelişimini olmak üzere bebeğin gelişimini etkileyen ve sınırlandıran durumlardır

Doğum Sonrası Etmenler  Doğum sonrasında; Beslenme Geçirilen hastalıklar ve kazalar Aile ortamı Arkadaşlar Kitle iletişim araçları Zaman

Beslenme Beslenmenin çocukların özellikle fiziksel gelişimleri üzerinde önemli bir etkisi vardır. Çocukluk çağında enerji ve besin öğelerine olan gereksinimin karşılanamaması beslenme yetersizliği ve dengesizliğine bağlı olan çeşitli sağlık sorunlarına yol açmaktadır.

Beslenme Proteinli besinler kemiklerin uzaması ve iskeletin olgunlaşması için gereklidir. Bu nedenle özellikle büyümenin hızlı olduğu ilk altı yaştaki ve ergenlik dönemindeki çocukların dengeli beslenmesine özen gösterilmelidir.

Geçirilen Hastalıklar ve Kazalar Düzenli ve yeterli beslenen çocukların hastalıklara yakalanma oranı daha az olsa da, özellikle çocukluk yıllarında geçirilen hastalıklar ve kazalar, gelişimi yavaşlatabilir veya engelleyebilir. Çocuğu uzun süre yatağa bağlı tutan hastalıklar bazen geçici, bazen de sürekli olarak fiziksel büyümeyi engelleyebilir.

Geçirilen Hastalıklar ve Kazalar Okul yıllarında gelişen vücutları ve artan dirençleri nedeniyle hastalıklara karşı okul öncesi yıllara göre daha dayanıklıdırlar. Fakat okul ortamında hastalıkların çocuktan çocuğa yayılması çok hızlı olduğundan grip gibi bulaşıcı hastalıklara sıkça yakalanırlar.

Geçirilen Hastalıklar ve Kazalar Çocukları hastalıklardan korumak için, aşılar zamanında yapılmalı, çocukların sağlığı izlenmeli, hastalık belirtileri görüldüğünde hemen doktora başvurulmalı, yiyecek ve içeceklerin sağlık koşullarına uygun olması sağlanmalı, hasta çocukların sağlıklı çocuklarla ilişki kurmaları engellenmelidir.

Geçirilen Hastalıklar ve Kazalar Ev ve trafik kazaları da büyüme ve gelişmeyi olumsuz etkilemektedir. Örneğin; küçük bir dikkatsizlik sonucunda oluşan yanıklar bazı organların işlevlerini azaltabilmekte ya da durdurabilmektedir. Trafik kazalarında da bedenin bazı kısımlarının kaybına kadar varabilen hasarlar olmaktadır.

Aile Ortamı Ailenin çocuk üzerindeki etkileri tüm yaşamı boyunca devam etmektedir. Çocuğun ebeveynlerinden beklediği bakım, koruma ve iletişim ihtiyacı bebeklik dönemi ile birlikte sona ermemektedir. Çocukluk yılları boyunca ebeveyn, çocuğun fiziksel ve psikolojik gelişimi için vazgeçilmez bir kaynaktır.

Aile Ortamı Anne-babalar kendi yetiştirilme tarzları ve içinde bulundukları toplumsal koşulların bir sonucu olarak çocuklarına farklı tutumlarla yaklaşırlar. Anne-babalar aşırı kısıtlayıcı ve baskıcı, aşırı hoşgörülü veya demokratik tutumlar sergileyebilirler ya da içinde bulundukları o anki koşullara göre değişen tutumlar (tutarsız tutum) gösterebilirler.

Aile Ortamı Aşırı otoriter, aşırı hoşgörülü ya da tutarsız olmak çocuğu olumsuz yönde etkileyerek, kişilik ve duygusal gelişimde sorunlara neden olabilir. Saldırganlık eğilimi, bağımlılık, utangaçlık, aşırı kuralcılık gibi kişilik özelliklerine neden olabilir.

Aile Ortamı Demokratik anne-babalar ise tutarlı ve güven vericidir. Çocuktan beklentilerini açıkça belirtir, çocuklarıyla demokratik bir ilişki kurarlar. Bu tutuma sahip anne-babaların çocuklarının daha bağımsız, kendine güvenen, dostluk kurabilen, işbirliği yapabilen, başarıya güdülenmiş bireyler oldukları gözlenmiştir

Arkadaşlar Çocuklar üç yaşından sonra akranlarıyla bir arada olma ihtiyacı içindedir. Çocuklar okula ve diğer çocuklarla ilişki kurmaya başladıktan sonra yalnız veya bir-iki arkadaşla oynamak yerine, birçok arkadaşla bir arada olmak isterler. Okul döneminin en büyük özelliği akranlarla ilişkilerin artmasıdır.

Arkadaşlar Arkadaşlarla kurulan ilişkiler çocukların paylaşma, işbirliği kurma, sırasını bekleme gibi çeşitli sosyal beceriler geliştirmelerine yardımcı olur. Arkadaşlar sosyal becerilerin kazanılmasında en etkili unsurlardır. Çocuklar arkadaşlarıyla oynarken yaşama ilişkin pek çok şey öğrenirler.

Kitle İletişim Araçları Televizyon, radyo, gazete, internet gibi kitle iletişim araçları çocukların gelişimleri üzerinde etkili olmaktadır. Bu araçlar içinde çocuklar özellikle televizyon ve internetin etkilerine daha çok maruz kalmaktadırlar. Televizyonda yer alan şiddet görüntüleri çocukta korku, saldırganlık gibi problemlere neden olabilmektedir.

Kitle İletişim Araçları Çocuklar okul öncesi dönemde henüz gerçekle gerçek olmayanı tam olarak ayırt edemediği için, yeterince anlayıp doğru olarak değerlendiremediği bazı ses ve görüntüler, ölüm-kavga gibi şiddet sahneleri çocuğun korkmasına neden olabilmektedir.

Kitle İletişim Araçları Çocuğun şiddete yönelmesindeki en önemli etken, bu eylemi yapanlarla kendi özdeşleştirmesidir. Televizyondaki şiddet sahneleri daha çok filmin karakterleri, özellikle de iyi adamlar tarafından uygulandığında ve saldırı başarılı bir şekilde amacına ulaştığında çocuklar üzerinde daha fazla etkili olmaktadır. 

Zaman Kalıtım ve çevre dışında gelişimi belirleyici önemli öğelerden biri de zamandır. Bazı davranışların ortaya çıkmasında organizmanın karşılaştığı, belirli zaman dilimleri içindeki uyarıcıların niteliği ve miktarı gelişimi destekler ya da engelleyebilir. Örneğin; gebeliğin ilk üç ayı doğum öncesi gelişim açısından büyük önem taşır. 23 23