KARASU ÇAYI’NDA DAĞILIM GÖSTEREN MOLLUSCA TÜRLERİ Eylem AYDEMİR ÇİL1, Murat ÖZBEK2, Öztekin YARDIM1 1) Sinop Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi Temel Bilimler Bölümü, 57000, Akliman , Sinop 2) Ege Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi Temel Bilimler Bölümü, 35100, Bornova, İzmir E-mail: eylem.aydemir@gmail.com BULGULAR Karasu Çayı’nda Mollusca filumuna ait toplam 11 tür tespit edilmiştir. Phylum: MOLLUSCA Genus: Gyraulus Gyraulus albus (O. F. Müller, 1774) Genus: Bithynia Bithynia tentaculata (Linnaeus, 1758) Genus: Potamopyrgus Potamopyrgus jenkinsi Smith, 1889 Genus: Radix Radix peregraMüller, 1774 Genus: Succinea Succinea putris (Linnaeus, 1758) 55 Genus: Anodonta Anadonta cygnea (Linnaeus, 1758) Genus: Unio Unio pictorum (Linnaeus, 1758) Genus: Mytilus Mytilus galloprovincialis Lamarck, 1819 Genus: Donacilla Donacilla cornea (Poli, 1791) Genus: Chamelea Chamelea gallina (Linnaeus, 1758) Genus: Pisidium Pisidium casertanum (Poli, 1791) İstasyonlarda toplam 859 birey bulunmuştur. En fazla birey sayısına sahip türler Pisidium casertanum (% 40,7) ve Unio pictorum (% 12,31) dur. CCA analizi aylara göre yapılmıştır. Analizde; türlerle suyun sıcaklığı, çözünmüş oksijen seviyesi ve pH değerleri ilişkilendirilmiştir. Buna göre; Anadonta cygnea’nın DO ile, Bithynia tentaculata’nın sıcaklık ile negatif korelasyon içinde olduğu, Pisidium casertanum’un bu faktörlerden doğrudan etkilenmediği, Donacilla cornea türü için ÇO değerinin, Chamelea gallina türü için T ºC değerinin, Unio pictorum ve Potamopyrgus jenkinsi türleri için pH değerinin pozitif yönde belirleyici olduğu sonucuna varılmıştır. Şekil 1. Araştırma istasyonları GİRİŞ Karasu Çayı, Türkiye’nin kuzeyinde, Sinop İlinin Erfelek İlçesi sınırları içerisinde kalmaktadır. Boyabat ilçesinin Gündüzlü çamlık ormanından doğan, Erfelek Çayı İlçe merkezinin kuzeyinden geçerek Sinop il merkezinin Akliman mevkiinde Karadeniz’e dökülen çayın uzunluğu yaklaşık 80 km’dir (DSİ, 2006).   Çalışmanın yapıldığı Karasu Çayı Sinop ilinin en önemli içme suyu kaynağıdır. Karasu Çayı’nın geçtiği vadi üzerinde Sinop’a içme suyu sağlayan Erfelek barajı bulunmaktadır. Karasu Çayı’nda bulunan Mollusca türlerinin ortamdaki dağılımları ve yayılışları bu metodla ilk kez ayrıntılı değerlendirilip, karşılaştırılmıştır. İncelenen örneklerle mevcut mollusca faunasının tespit edilmesi hedeflenmiştir. Şekil 3. CCA analizi sonuçları UPGMA analizi ile istasyonların bulundurdukları türlere göre benzerlikleri karşılaştırılmıştır. Karasu Çayı’nın denize döküldüğü yerde bulunan A1 ve A2 istasyonun benzerlik gösterdiği, kayaçlı yapıda olan A10 istasyonu ile dibi taşlı-çakılı olan A3 istasyonunun diğer istasyonlardan farklılık gösterdiği, dibi kayalık yapıda olan A7 istasyonu ile A8 istasyonunun benzediği, dibi taşlık olan A5 ve A9 istasyonlarının benzediği, dibi sığ ve çamur olan A4 ve A6 istasyonlarının türlere göre benzerlik gösterdiği görülmüştür. MATERYAL-METOT Bu çalışma Karasu Çayı’nda Şubat 2013-Ocak 2014 tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir. Bentik örnekler, çayın önceden belirlenen 10 istasyonunun her birinden 2,5 m’lik bir alanda 5 dakika sürede el kepçesiyle alınmıştır. Çayda daha fazla türe ulaşabilmek ve kantitatif analizler için örneklemeler 3 tekrar olarak yapılmıştır. Alınan materyaller su dışında bir küvete boşaltıldıktan sonra küçük bir kürek yardımıyla 500-1000 ml’lik plastik kavanozlara transfer edilmiştir. Kavanozlara %96’lık formaldehit eklenerek muhafazası sağlanmıştır. Alınan örnekler laboratuarda 0,5 ve 1 mm göz açıklığına sahip 2’li elek sisteminden geçirilerek hem örneklerin formaldehitden arındırılması hem de materyalin büyüklüklerine göre sınıflandırılmasında kolaylık sağlanmıştır. 1 mm göz açıklığına sahip elek üzerinde kalan materyal küvetlere aktarılarak ışık kaynağı yardımıyla çıplak gözle içerisindeki organizmalar toplanmıştır. 0,5 mm göz açıklığına sahip elek üzerinde kalan materyaller ise stereo-mikroskop altında incelenerek organizmalar gruplandırılmıştır. İçerisinde %75’lik etil-alkol bulunan cam tüplere konarak fikse edilmiştir. (Kırgız, 1984; Özbek, 2012; Özbek ve ark., 2013). Şekil 2. Türlerin mevsimlere göre dağılımları KAYNAKLAR DSİ, 2006. Sinop Erfelek Karasu Projesi Revize Planlama Raporu, SAMSUN KIRGIZ, T., 1984. Seyhan Baraj Gölü bentik hayvansal organizmaları ve bunların nitel ve nicel dağılımları. Doğa Türk Zooloji Derg. 12: 231-245. ÖKTENER, A., 2004. Sinop ve Bafra’da Bazı Tatlısulardaki Mollusca türleri üzerine bir ön araştırma, G.Ü. Fen Bilimleri Dergisi, 17(2): 21-30 (2004) ÖZBEK, M. 2012. A new freshwater amphipod species, Gammarus obruki sp. nov., from Turkey (Amphipoda:Gammaridae). Turkish Journal of Zoology 36(5): 567-575. ÖZBEK, M., KÜLKÖYLÜOĞLU, O., YURGA, L. 2013. Gammarus baysali sp. nov., a new freshwater amphipod species from Turkey (Amphipoda: Gammaridae). Turk. J. Zool., 37, 157-162. Şekil 5. UPGMA analizi sonuçları SONUÇ Sinop Karasu Çayı’nda tespit edilen mollusca türlerinden Succinea putris (Öktener, 2004) türü hariç diğer 10 tür çaydan ilk kez bildirilmiştir. Bu sistemin, Fiziko-kimyasal ve çevresel koşullarının türlerin ekolojilerine uygun olduğu ve Mollusca türleri dışında birçok omurgasız canlıya da ev sahipliği yaptığı gözlenmiştir. TEŞEKKÜRLER SÜF-1901-12-12 nolu proje ile çalışmanın bir kısmında desteklerini aldığımız Sinop Üniversitesi BAP Koordinasyon Birimine teşekkürlerimizi sunarız.