Para Politikası Yönetimi

Özet Bu bölümde para politikası yönetimi açısından hedefler ve amaçların ne olduğu ve bu hedeflere ne şekilde ulaşılabileceği açıklanmaktadır.

Amaçlar Yüksek istihdam düzeyi İktisadi büyüme Fiyat istikrarı Faiz oranı istikrarı Finansal piyasaların istikrarı Döviz piyasalarının istikrarı

Amaçlar Yüksek İstihdam İstihdamın düşük olması, işsizlik, ailelerin mali durumunun bozulması, yoksulluk demektir. İşsizlik, üretimin azalması, kaynakların atıl kalması, ekonomik büyümenin daralması, işsiz insanların benlik saygısının düşmesi anlamına gelir. Yüksek istihdam, üretim, büyüme, kalkınma, daha yüksek refah düzeyini temsil eder.

Amaçlar Yüksek istihdam “Tam istihdam”, işsizlik oranının “0” olması anlamına gelmez. Ekonomilerde, “friksiyonel” ve “yapısal işsizlik” her zaman bir miktar vardır. Bu ikisinin toplamına “doğal işsizlik” denir. Ekonomi tam isithdam düzeyindeyken sadece “doğal işsizlik” olduğu kabul edilir. Emek arz ve talebi eşitken, “tam istihdam” düzeyi söz konusu iken de doğal işsizlik vardır. Tartışma konusu olan bunun oranının ne ölçüde olmasının makul kabul edilebileceğidir.

Amaçlar İktisadi Büyüme Üretimin artması için firmaların yatırım yapmaları gerekir. Daha fazla yatırım daha fazla istihdam anlamına gelmektedir. Tasarruf düzeyi arttıkça finansal piyasalarda biriken fon miktarı artacak ve yatırım için gerekli ortam yaratılmış olacaktır. Bu nedenle, vergi düzeyini düşürmek, hanehalklarını tasarruf etmeye teşvik etmek önemlidir.

Amaçlar Fiyat İstikrarı Para politikasının en önemli amaçlarından biridir. Yüksek enflasyon düzeyinini sosyal ve ekonomik maliyetleri büyüktür. Enflasyon belirsizlik yaratır, ekonomik büyümeyi yavaşlatır. Tüketiciler, işletmeler ve hükümetler için karar vermek zorlaşır. Yüksek oranda artan fiyatlar, toplumsal huzursuzluk yaratır (gelir ve ücretlerin adil olmayan dağılımı).

Amaçlar Faiz İstikrarı Faiz oranlarının sık değişmesi belirsizlik yaratır. İşletmelerin yatırım ve borçlanma kararları, tüketicilerin satın alma ve borçlanma kararları faiz oranlarından doğrudan etkilenir. Yüksek faiz oranları istenen bir durum değildir. İstikrarlı bir faiz oranı ekonomik kararların sağlıklı alınmasında son derece önemlidir.

Amaçlar Finansal Piyasaların İstikrarı Fon akışının tasarruf sahiplerinden, ödünç almak isteyenlere istikrarlı akışının sağlanması, ekonomik büyüme ve yatırımlar için gereklidir. Faiz oranlarının istikrarsız olması ve fazlaca yükselmesi finansal istikrarı zedeler, tahviller ve uzun vadeli kağıtların değerini çok düşürür. Finansal kurumların zarar etmesi finansal panik yaratır.

Amaçlar Döviz Piyasalarında İstikrar Uluslar arası ticaret ve sermaye hareketliliğinin artması, döviz kurlarının istikrarını daha önemli kılmaya başlamıştır. Aşırı değerlenen bir para birimi, uluslar arası ticarette rekabet gücününü yitirilmesine neden olabilir. Aşırı değer kaybeden bir para birimi ise enflasyonu körükler. Dengeli bir döviz kuru düzeyi de oldukça önemlidir.

Amaçlar Arasında Çatışma Fiyat istikrarı, faiz istikrarı ve yüksek istihdam amacıyla çelişebilir. Fiyat istikrarını sağlamaya çalışırken, sıkı bir para politikası faiz oranlarını yükseltebilir, istihdamı düşürebilir. Faiz oranlarındaki yükselmeyi engellemek için gevşek bir para politikası uygulaması ekonomiyi ısıtabilir, enflasyonu yükseltebilir.

Merkez Bankası Stratejisi Merkez Bankası Araçları Açık Piyasa İşlemleri Reeskont Politikası Zorunlu rezerv Oranı rrrtr5g6wg

Merkez Bankası Stratejisi İşlem Hedefler Rezerv Büyüklükleri Borçlanılmış-Borçlanılmamış Parasal Taban Kısa Dönemli Faiz Oranları (iff) rrrtr5g6wg

Merkez Bankası Stratejisi Ara Hedefler Parasal Büyüklükler (M1, M2, M3) Kısa ve Uzun Dönemli Faiz Oranları rrrtr5g6wg

Merkez Bankası Stratejisi Amaçlar Yüksek İstihdam Düzeyi İktisadi Büyüme Fiyat İstikrarı Faiz Oranı İstikrarı Finansal Piyasaların İstikrarı Döviz Piyasalarının İstikrarı rrrtr5g6wg

Hedef Seçimi Genel olarak bakıldığında Merkez Bankası amaçlarına ulaşmak için iki tür hedef değişken seçebilir. Faiz oranları (kısa veya uzun vadeli) Büyüklükler (parasal veya rezerv) Unutulmaması gereken merkez bankasının aynı anda her iki hedef değişken türünü birarada seçemeyeceğidir. Ya faiz oranı hedefleyecek ya da bir büyüklük hedefleyecektir.

Hedef Seçimi Parasal Büyüklük hedeflenirse, faiz oranı kontrolü kaybolur. Çünkü merkez bankası kendine bir parasal büyüklük hedefi seçebilir. Para arzını bu hedefe ulşacak şekilde yönlendirebilir ve kontrol edebilir ancak para talebi (üzerinde doğrudan tam bir etkisi ve kontrolü yoktur). Para talebi eğrisi, büyümeden, fiyat düzeyinden, tahvil-para tutma tercihinden etkilenir.

Hedef Seçimi Denge faiz oranı i* para arzı ve para talebi eğrilerinin kesiştiği noktada oluşur. Md eğrisi dalgalandıkça denge faiz oranı da değişir (i’, i’’). Merkez Bankası Ancak para talebi ile ilgili tahmininde başarılı olursa i* düzeyini belirleyebilir. Bu düşük bir ihtimal olduğundan hem parasal bir büyüklük hem de faiz oranı hedef olarak seçilemez.

Para Arzı Hedefleme

Hedef Seçimi Faiz oranı hedeflenirse, merkez bankasının parasal büyüklükler üzerindeki kontrolü kaybolur. Belirli bir faiz oranı hedefi için merkez bankası para arzını değiştirmek zorundadır. Çünkü para talebi üzerinde etkili değildir. Para talebi eğrisi kayarsa denge faiz oranı (i*) değişir ve hedefi tutturabilmek için merkez bankası para arzını değiştirmek zorunda kalır.

Hedef Seçimi Bu da bir açık piyasa işlemi yapılması anlamına gelir. Para talebi azaldığında Md sola kayar ve denge faiz oranı düşer i’ olur. Merkez bankası tahvil satar, para arzı azalır Ms sola kayar ve yeniden hedeflenen faiz oranı i* olur. Para talebi arttığında Md sağa kayar ve denge faiz oranı yükselir i’’ olur. Merkez bankası tahvil alırsa, para arzı artar Ms sağa kayar ve yeniden hedeflenen faiz oranı i* olur.

Faiz Oranı Hedefleme

Ara Hedeflerin Seçiminde Kriterler Ölçülebilirlik Çabuk ve doğru ölçülebilir olma. Parasal büyüklükler ile ilgili değişmeler 2 haftada bir, Faiz oranları ile ilgili değişmeler anında, GSMH ile ilgili veriler 3 ayda bir elde edilebilir. Faiz oranları, parasal büyüklüklere göre daha doğru ölçülebilir, daha çabuk ölçülebilir ve daha az revize edilir.

Ara Hedeflerin Seçiminde Kriterler Ölçülebilirlik Ancak bu fazi oranı “nominal” olandır. Oysa önemli olan “reel” faiz oranıdır. İr= i - ∏e ∏e Beklenen enflasyon oranını ölçmek de güçtür. Parasal büyüklükler ve faiz oranlarını ölçmenin kendine güçlükleri vardır. Hangisinin seçilmesi gerektiği konusu net değildir

Ara Hedeflerin Seçiminde Kriterler Kontrol edilebilirlik Merkez Bankası’nın kontrol edebildiği ara hedefler faiz oranları ve parasal büyüklüklerdir. Merkez Bankası faiz oranlarını tahvil alıp-satmak (açık piyasa işlemleri) yoluyla saptayabilir. Parasal büyüklükler üzerindeki etkisi tam değil. Para arzını etkileyebilir ancak tam kontrolü yok çünkü diğer oyuncular (mevduat sahipleri, bankalar) da etkili. Faiz oranları, parasal büyüklüklere göre üstün ancak reel faiz oranını tahmin etmek güç.

Ara Hedeflerin Seçiminde Kriterler Amaç üzerinde öngörülebilir etki Bir hedef değişken seçilirken, asıl amaç üzerinde ne ölçüde etkili olduğu en önemli faktördür. Faiz oranları veya parasal büyüklükler asıl amaçlar (istihdam, büyüme, fiyat düzeyi, vb.) üzerinde ne ölçüde etkilidir? Eğer bu sorunun cevabı biliniyorsa hedef değişken buna göre seçilir.