DOĞAL BİTKİ ÖRTÜSÜ YERYÜZÜNDE BAŞLICA İKLİM TİPLERİ ve

İKLİM: Geniş bir sahada, uzun yıllar (40,50 yıl) boyunca devam eden atmosfer olaylarının ortalamasına iklim denir.

Hava Durumu: Dar bir sahada, kısa süre içerisinde görülen atmosfer olaylarına denir.

İklim ve Hava Durumunun karşılaştırılması; İklim = Geniş alanlar H.D. = Dar sahaları İklim = Uzun süreli H.D.= Günlük olayları İklimde=Değişkenlik az H.D. = Değişkenlik fazla İklim = Kurak, yağışlı, soğuk. H.D. = Güneşli, rüzgarlı, yağmurlu.

ATMOSFER

A T M O S F E R

İKLİMİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER Enlem Yükseklik Denizler ve Denizellik Yeryüzü Şekilleri Rüzgarlar Bakı

Enlem-Sıcaklık İlişkisi

Güneş ışınlarının atmosferde aldığı yol Kuzey Kutbu Ekvator Atmosfer Güney Kutbu Güneş ışınlarının atmosferde aldığı yol kutuplarda (c), ekvatordan (a) daha uzun olduğundan, atmosfer tarafından daha fazla emilir ve geri gönderilir. a b c

Enlem etkisi ile; Ekvator civarı çok sıcak, Kutuplar civarı çok soğuk, Türkiye’de güney kesimler sıcak, Kuzey kesimler soğuk olur. NOT: Enlem etkisinin temel sebebi dünyanın şeklidir.

Yeryüzünün değişik bölgelerinde hava olaylarının , kara ve denizlerin dağılışlarının, yeryüzü şekillerinin güneşe dönük olma durumlarının etkisi ile beliren çok sayıda iklim tipi vardır.

Yeryüzünde sayılamayacak kadar iklim tipleri vardır. Bu sayısız iklim tiplerinin ortak özellikleri belirlenerek ANA İKLİM TİPLERİ oluşturulmuştur. Bu ana iklim gruplarına  MAKROKLİMA iklim tipleri denilmektedir. Bu gruplandırma da sıcaklık, yağış ve basınç gibi iklim özellikleri dikkate alınmıştır.

(MAKROKLİMA İKLİMLER) DÜNYA İKLİMLERİ (MAKROKLİMA İKLİMLER) Ekvatorla İklim Savan İklimi Çöl İklimi Muson İklimi Akdeniz İklimi Step İklimi Karasal İklim Kutup İklimi Sıcaklık 0 derecenin altına düşmez. Sıcaklık 0 derecenin altına ara sıra ya da sık sık düşer. Genelde 0 derecenin altında.

DÜNYA YILLIK ORTALAMA SICAKLIK (İZOTERM) HARİTASI

Türkiye Akdeniz iklim kuşağı içerisinde yer almaktadır. Büyük iklim kuşakları içerisinde yer alan bu iklimlerin özelliklerinden farklılık gösteren küçük iklim gruplarına MİKRO KLİMA iklim tipleri denir. Örneğin Türkiye Akdeniz iklim kuşağı içerisinde yer almaktadır. Ancak yerel şartlara bağlı olarak Karasal ve Karadeniz iklim tipleri görülmektedir.

İKLİM KUŞAKLARI

SICAK İKLİM TİPLERİ  Ekvatoral Savan Muson Çöl

a) Sıcaklık ortalaması 25 C nin üzerindedir. A) EKVATORAL İKLİM  ( Tropikal İklim )  a) Sıcaklık ortalaması 25 C nin üzerindedir.        b) yıllık ve günlük sıcaklık farkı oldukça azdır. ( 1 - 2 C) Nedeni ; Güneş ışınlarının bütün yıl    dike yakın açıyla düşmesi ve nemliliğin fazla olmasıdır. c) Düzenli bir yağış rejimi vardır. En fazla yağış Güneş ışınlarının Ekvatora dik açıyla geldiği tarihlerde (mart/eylül) görülür. Buharlaşma arttığı için yağış da artar. d) yağışlar oluşum bakımından konveksiyonel yağışlara örnektir. e) Bitki örtüsü bütün yıl yeşil kalabilen sık ve uzun boylu ağaçlardır        f) Yağışların fazla olması  ve yüksek sıcaklık nedeni ile kimyasal çözülme yaygındır.             g) Topraklar fazla yıkandığı için verimi düşüktür ve kırmızı renkli laterit topraklar görülür.

Görüldüğü yerler: 10 kuzey - 10 güney enlemleri arasında etkilidir. Özellikle Amazon ve Kongo havzalarında, Malezya, Filipinler ve Papau Yeni Gine'de  etkilidir

Amazon havzası Kongo havzası Endonezya, Filipinler

a) Bu iklim bölgesinde güneş ışınları yılda iki kez dik açıyla düşer. B)SAVAN İKLİMİ (Yazı yağışlı tropikal iklim) a) Bu iklim bölgesinde güneş ışınları yılda iki kez dik açıyla düşer.               b) Güneş ışınlarının dik geldiği yaz dönemi , yağışlı  kışlar kuraktır. c) sıcaklık ortalaması bütün yıl 20 C nin üzerindedir. Sıcaklık farkı ekvatoral iklime göre fazladır.     d) Yıllık yağış miktarı 1000 mm-1200mm  arasındadır.  e) Bitki örtüsü savanlardır. Savanlar uzun süre yeşil kalabilen  gür ve uzun boylu yüksek ot topluluklarıdır. Savan bitki örtüsü içinde yer altı sularının yüzeye çıktığı yerlerde ve akarsu boylarında görülür. 

Görüldüğü yerler : Ekvatoral iklim ile çöl iklimi arasında görülür. 10 - 20 kuzen enlemleri arasında görülür Afrika kıtasında Sudan ve Zambiya Güney Amerika'da Kolombiya , Venezüella ve Brezilya , ayrıca Ekvatoral kuşağın yüksek kesimlerinde görülür.

Kolombiya, Venezüella Doğu Afrika Güney Brezilya

c) Sıcaklık ortalaması bütün yıl boyunca 10 C nin üstündedir. C) MUSON İKLİMİ a) Muson rüzgarlarının etkisi ile  oluşan iklim tipidir.                        b)Muson rüzgarlarından dolayı yaz mevsimi yağışlı , kış mevsimi kuraktır. Bu yönüyle savan iklimi ile benzerlik   gösterir.   c) Sıcaklık ortalaması bütün yıl boyunca 10 C nin üstündedir. d) Yıllık yağış miktarı 1000 - 1500 mm civarındadır. e) Muson yağışlarından önce hava çok ısınmaktadır.Yağışlar başlayınca hava birden bire serinler.      f) bitki örtüsü  kışın yaprağını döken geniş yapraklı muson ormanlarıdır. Yağışların azaldığı yerlerde yer yer savanlar görülmektedir. 

Hindistan Çay Bahçeleri MUSON İKLİMİ Hindistan Çay Bahçeleri

Asya'da Çin Hindi , Güney Çin , Japonya, Görüldüğü yerler Muson rüzgarlarının etkili olduğu Güney ve Güneydoğu Asya'da etkilidir. Asya'da Çin Hindi  , Güney Çin , Japonya, Afrika'da Gine körfezi kıyıları ve Doğu Afrika kıyıları Amerika'da Meksika körfezi kıyılarında görülmektedir

Hindistan, Çin, Bangladeş. Japonya Kuzey Avustralya

Çöl iklimleri görüldüğü yerleri göre gruplandırılmaktadır. ÇÖL İKLİMİ Yağış miktarlarının 150 mm 'nin altında olan bölgelerde çöl iklimi görülür. Çöl iklimleri görüldüğü yerleri göre gruplandırılmaktadır.

ÇÖL İKLİMİ

Kuzey Afrika (Büyük Sahra) Meksika GOBİ, Taklamakan Arabistan Orta Avustralya (Büyük Kum, Viktorya Çölleri) Güney Batı Afrika Orta Şili

I) SICAK ÇÖLLER : ( Tropikal ) Dönenceler çevresinde görülür.       Görüldüğü yerler : Afrika'nın kuzeyi  Arabistan Yarımadası ve Basra körfezi çevresi.                     Özellikleri :   Mutlak ve bağıl nem düşüktür. Bu nedenle günlük sıcaklık farkı oldukça fazladır.                 Belirli bir yağış mevsimi yoktur. Bazı yıllar hiç yağış yağmayabilir.                  Mekanik çözülmenin en fazla olduğu iklimdir. Cılız ot ve çalılıklarla kaktüs çöl ikliminin doğal bitki örtüsüdür.

II) Karasal çöller : Ilıman kuşak kara içlerinde etrafı dağlarla çevrili çukur alanlarda görülür. Buralarda çöl ikliminin görülmesinin nedeni yağışların azlığıdır. Görüldüğü yerler Kızılkum(Özbekistan) , Karakum ( Türkmenistan ), Gobi ( Moğolistan ) , Arizona ( ABD ) çölleridir.

III) Soğuk Çöller : Kutuplarda görülür. Çöl denmesinin nedeni yağışların azlığıdır. Yağışların az olmasının nedeni sıcaklığın düşük olmasıdır. Sıcaklık düşük olduğu için buharlaşma ile atmosfere karışan nem oranı azdır. Dolayısı ile yağış miktarı da azdır. Zemin buzlarla kaplı olduğu için bitki örtüsü yoktur

2) ILIMAN İKLİM TİPLERİ Akdeniz Okyanusal Karasal

ORTA KUŞAK ENLEMLERİNDE DÖRT MEVSİM GÖRÜLÜR

HANGİ ÜLKELERDE DÖRT MEVSİM GÖRÜLÜR?

Yazlar sıcak ve kurak kışlar ılık ve yağışlıdır. A) AKDENİZ İKLİMİ Yazlar sıcak ve kurak kışlar ılık ve yağışlıdır. kar yağışı ve don olayları ender görülür         En sıcak ay ortalaması 28-29 C en soğuk ayın ortalaması 8- 10 C dir. Yıllık ortalama sıcaklık 18 C‘ dir    en fazla yağış kışın en az yağış yazın düşer. kışın görülen yağışlar cepheseldir       ortalama 600 - 1000 mm arasındadır. Bitki örtüsü maki adı verilen bodur bitki topluluğudur. Maki ; mersin, defne, koca yemiş, zeytin, zakkum ve keçi boynuzu .... vb bitkilerden oluşmaktadır.

MAKİ BİTKİ ÖRTÜSÜ AKDENİZ İKLİMİ

Akdeniz'e kıyısı olan ülkeler Libya , Mısır ve Lübnan hariç , Görüldüğü yerler Akdeniz'e kıyısı olan ülkeler Libya , Mısır ve Lübnan hariç , buralarda görülmemesinin nedeni yer şekillerinin engebesiz olması ve çöl ikliminin kıyılarda görülmesi

Güney Afrika Cumhuriyeti (KAP) Güney Kaliforniya Güney Avrupa Güney Afrika Cumhuriyeti (KAP) Orta Şili Güney Batı Avustralya

Batı rüzgarları ve sıcak su akıntılarının etkisi ile oluşmuştur. B) ILIMAN OKYANUS İKLİMİ Batı rüzgarları ve sıcak su akıntılarının etkisi ile oluşmuştur. Yazlar serin kışlar ılıktır.   Her mevsim yağışlıdır.   En sıcak ay ortalaması 24 - 25 C , en soğuk ay ortalaması 5-6 C civarındadır.  Günlük ve yıllık sıcaklık farkı azdır. Nemlilik fazla olduğu için Yıllık yağış miktarı 1500 mm civarındadır. En fazla  yağış sonbahar aylarında en az yağış ise ilkbahar aylarında görülmektedir.

Görüldüğü yerler Batı rüzgarlarının sebebiyle Ilıman kuşak karalarının batısında görülür     Batı Avrupa Amerika kıtasının batısı Yurdumuzda Doğu Karadeniz kıyılarında görülen iklim Ilıman Okyanus iklimine benzemektedir.

Bazı günler –40 °C ye kadar sıcaklığın düştüğü de görülür C) KARASAL İKLİM Genel olarak, 30° - 65° enlemleri arasında, karaların deniz etkisinden uzak iç kısımlarında ve kıtaların doğu kıyılarında görülmektedir.  Karasal iklim, Sibirya, Kanada ve Doğu Avrupa’da geniş bir yayılış sahasına sahiptir. Bazı günler –40 °C ye kadar sıcaklığın düştüğü de görülür Yıllık sıcaklık ortalaması 0–10 °C dır. En sıcak ay ortalaması 20 °C civarındadır. Kışlar çok soğuk geçer ve uzun sürer. Yazlar ise sıcaktır. Yıllık sıcaklık ortalaması 0 – 10°C arasında değişir. Kar ortalama 80–90 gün toprak üstünde kalır. Denizden uzaklaşıldıkça ve kutba doğru gidildikçe sıcaklıklar çok düşer. 

KARASAL İKLİMİ

iğne yapraklı ormanlar

Kuzey Doğu Anadolu (Erzurum-Kars) Kuzey Asya (Sibirya) Kuzey Kanada

D. STEP İKLİMİ (YARIKURAK İKLİM) Step iklimi, bir geçiş iklimi özelliği gösterir. Üç gruba ayrılır; a.Tropikal Step İklimi: Savan ikliminden çöl iklimine geçiş alanlarında görülür. b.Subtropikal Step İklimi:Çöl ikliminden Akdeniz iklimine geçiş alanlarında görülür. c.Orta Kuşak Step İklimi: 30° - 50° önlemlerindeki çöller etrafında ve Akdeniz ikliminden karasal iklime geçiş alanlarında görülür. Step iklimlerinde yıllık ortalama sıcaklık 10° - 12°C, sıcaklık farkı ise 15 - 30°C’dir.   Yıllık yağış miktarı 300 - 500 mm’dir. Tabi bitki örtüsü step (bozkır)’tir. İnsanlar tarafından ağaç kesilerek, yakılarak ormanların ortadan kaldırılması sonucunda oluşan bozkırlara antropojen bozkır denir.

STEP(BOZKIR) İKLİMİ

C. SOĞUK İKLİMLER Tundra iklimi Kutup İklimi

En sıcak ay ortalaması 10 °C yi geçmez. 1. Tundra İklimi (Kutup altı İklimi)  En sıcak ay ortalaması 10 °C yi geçmez. Kışın sıcaklık –30, -40 °C'lere kadar iner. Toprak yılın büyük bir kesiminde donmuş haldedir.  Kışlar çok soğuktur. Sadece yazın sıcaklığın artması ile toprağın üst kısmındaki buzlar erir ve bataklıklar oluşur. Yıllık yağış miktarı 200–250 mm civarındadır.  Bitki örtüsü yosun ot ve cılız çalılıklardan oluşan Tundra bitki örtüsüdür. Düşük sıcaklıklara dayanabilen otlar çalılar ve yosunlardan oluşur.

Görüldüğü yerler: Sibirya, İskandinavya Yarımadasının kuzeyinde , Kanada'nın kuzeyinde , Grönland adasının kıyı kesimlerinde görülmektedir

Sıcaklık yıl boyunca 0 C nin altındadır Zemin buzlarla kaplıdır KUTUP İKLİMİ Sıcaklık yıl boyunca 0 C nin altındadır  Zemin buzlarla kaplıdır    Doğal bitki örtüsü yoktur   Güneşlenmenin süresi uzun olmasına rağmen sıcaklık fazla yükselmez (güneş ışınlarının yıl boyunca eğik açı ile gelir)  Sıcaklık düşük olduğundan buharlaşma ile atmosfere karışan nem miktarı azdır. Yağış da azdır. Bu sebeple kutuplara soğuk çöl de denilmektedir

Kuzey Kanada Grönland Antartika