ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME Dr. Ümit ÇELEN

Doğru-Yanlış Testleri Bir kısmı doğru, bir kısmı yanlış olan önermelerden (karar bildiren cümlelerden) oluşur. Öğrencilerden bu cümleleri sınıflaması beklenir. Genellikle sınıflama iki kategorilidir (D/Y). Örnek: Aşağıdaki cümlelerde, verilen bilginin doğru olması durumunda cümlenin başında verilen bölüme D, yanlış olması durumunda ise Y harfi koyunuz. ( __ ) Madde sayısını artırmak testin güvenilirliğini azaltır. ( __ ) 40 maddeli çoktan seçmeli test 40 maddeli doğru-yanlış testinden daha güvenilirdir.

Zayıf Yanları Şans hatası karışması olasılığı çok yüksektir. Teşhis yönü zayıftır. Yanlış maddeye yanlış demek doğrusunu bilmek anlamına gelmez. Yanlış önermeler sunuyor olmak, yanlış öğrenmelere neden olabilir. Sadece olgusal bilgiler ölçülebilir.

Güçlü Yanları Cevaplandırmak kolaydır, az zaman alır. Puanlanması basit ve objektiftir. Soruları hazırlamak kolaydır. Çok sayıda soru sorulabilir.

D-Y Maddesi Hazırlarken Her maddede tek ve belirli bir yargı olmalıdır. Örnek: ( __ ) Atatürk 1938’de ölmüş ve aynı yıl Anıtkabir’e gömülmüştür. Madde kesinlikle doğru veya yanlış olmalıdır. ( __ ) Ölçme araçlarında aranılan özellikler geçerlilik ve güvenilirliktir.

“çoğu zaman”, “birkaç”, “bazı” gibi sıfatlar kullanılmamalıdır. Örnek: ( __ ) Ölçme aracının çok sayıda sorudan oluşmasının bazı avantajları vardır. Maddedeki yanlış önemsiz bir ayrıntıda veya aldatıcı bir noktada olmamalıdır. ( __ ) Fransız İhtilâli 1798 yılında olmuştur. ( __ ) İstiklal marşımızın bestecisi Zeki Güngör’dür.

-me, ma ekleriyle olumsuz yapılmış ifadelerden kaçınılmalıdır -me, ma ekleriyle olumsuz yapılmış ifadelerden kaçınılmalıdır. Çift olumsuzluk hiç kullanılmamalıdır. Örnek: ( __ ) İshal olmuş bir hastaya fazla su verilmemelidir. ( __ ) Puanlamanın objektif yapılmasının güvenilirliği artırmayacağı söylenemez. Maddede gereksiz ipucu bulunmamalıdır. Doğru ifade daha uzun olur. Daima, asla, bütün, hiçbir, yalnızca gibi sözcükler yanlışlığın ipucudur. Genellikle, bazı, birkaç gibi sözcükler doğruluğun ipucudur.

Kanılar ve görüşler bir kaynağa dayandırılmalıdır. Örnek: ( __ ) Dürüstlük en önemli erdemdir. Maddenin ifadesi kısa, anlatımı yalın olmalıdır. Cümleler kitaplardan aynen alınmamalıdır. Doğru ve yanlışların sayısı yaklaşık eşit olmalıdır. Yanıtlar bir örüntü göstermemelidir. Şans başarısını giderme çabaları ???

Çoktan Seçmeli Testler Bir problem durumu ve en az 3 seçenekten oluşan madde türü. Madde kökü Seçenekler Çeldiriciler Anahtar yanıt

Genel Özellikleri Maddeyi yanıtlamak az süre aldığından çok sayıda soru sorulmasına imkan tanır (Kapsam geçerliliği, güvenilirlik) Madde ile bilişsel alanın her basamağına ilişkin davranışları ölçebilir ancak üst düzeye çıkıldıkça madde yazmak güçleşir. Puanlanması kolay ve objektiftir. Bazı özellikleri ölçmek için kullanılamaz: düşündüklerini sözlü veya yazılı olarak ifade etme gücü, yaratıcılık. Hazırlanması zordur, zaman alır, uzmanlık gerektirir. Şans başarısı söz konusudur. Okuma hızı ve okuduğunu anlama gücü puanlara karışabilir.

Çoktan Seçmeli Test Maddesi Türleri 1- DOĞRU YANITA GÖRE a) Tek doğru yanıtı olan maddeler

1- DOĞRU YANITA GÖRE b) En doğru yanıtı bulduran maddeler

1- DOĞRU YANITA GÖRE c) Bileşik yanıt vermeyi gerektiren maddeler

1- DOĞRU YANITA GÖRE d) Doğru yanıtı gizlenen maddeler “Yaprak Dökümü” adlı romanın yazarının ad ve soyadının ilk harfleri nedir? Y.K.K. S.F.A. R.N.G. H.Z.U. H.S.T.

a) Kökü soru kipinde olan maddeler 2- MADDE KÖKÜNE GÖRE a) Kökü soru kipinde olan maddeler OLUMLU

a) Kökü soru kipinde olan maddeler 2- MADDE KÖKÜNE GÖRE a) Kökü soru kipinde olan maddeler OLUMSUZ

2- MADDE KÖKÜNE GÖRE b) Kökü eksik cümle tipinde olan maddeler Bir ölçme aracının tutarlı ve kararlı ölçümler yapması o aracın _________ yüksek olduğunu gösterir. Yukarıdaki cümlede bırakılan boşluğa aşağıdaki seçeneklerden hangisi getirilmelidir? geçerliliğinin objektifliğinin güvenilirliğinin kullanışlılığının teşhis gücünün

3- MADDELERİN GRUPLANIŞINA GÖRE Ortak köklü maddeler Ortak seçenekli maddeler

Çoktan Seçmeli Madde Hazırlarken Her madde öğrenme ürünü olan ve dersin hedefleri/kazanımlarıyla doğrudan ilgili bulunan bir davranışı ölçmelidir. Madde kökünde, daha seçenekleri okumadan fark edilen tek ve temel bir fikir bulunmalıdır.

Örnek:

Örnek:

Madde kökünde yoruma açık sözcükler ve belirsizlikler bulunmamalıdır. Örnek: Senenin en kısa gecesi hangi aydadır? Ocak Mart Haziran Eylül Aralık

Madde kökü yalın, açık ve basit bir dille ifade edilmelidir Madde kökü yalın, açık ve basit bir dille ifade edilmelidir. Soruyu yanıtlamak için gerekli olmayan bilgilere yer verilmemelidir. Örnek: Testlerin birçok özellikleri vardır. Geçerlilik ve güvenilirlik bu özelliklerden ikisidir. Geçerlilik türlerinden birisi olan kapsam geçerliliğini sağlamak için aşağıdakilerden hangisine dikkat etmek gerekir? Madde sayısına Öğretimin kalitesine Testin güvenilirliğine Ölçülecek davranışlara Öğrencilerin yeteneklerine

Madde kökü maddenin büyük kısmını oluşturmalı, seçenekler tekrarlardan kurtarılmalıdır. Örnek: Bir testin objektifliği, testin hangi özelliğiyle ilgilidir. Ölçülecek olanı belirleme yöntemiyle ilgilidir. Test içeriğini belirleme yöntemiyle ilgilidir. Öğrencinin başarısını yansıtmasıyla ilgilidir. Cevapların puanlanmasıyla ilgilidir. Problemi sunma biçimiyle ilgilidir.

Yanıtlama bir yazara, kaynağa veya otoriteye bağlı olarak yapılacaksa bu durum madde kökünde belirtilmelidir. Örnek: Tönnles’in sınıflamasına göre aşağıdakilerden hangisi bir örgüt olamaz? Köy Aile Kavim Arkadaş grubu Öğretmenler derneği

Örnek: değildir? söylenemez? yapılmamalıdır? Çoktan Seçmeli Testlerde madde kökü olumsuz ise olumsuzluk veren kelimeye dikkat çekilmelidir. Örnek: değildir? söylenemez? yapılmamalıdır?

Gereksiz ipucu vermekten kaçınılmalıdır: a) Seçeneklerin hepsi ifade, konu ve gramer bakımından kökle tutarlı olmalıdır. Örnek: “Altın leğene kan kusmak” deyimi, aşağıdaki durumların hangisiyle ilgilidir? Değerli bir malı kötü kullanma Önce sağlık, sonra varlık Varlık içinde acı çekme Parayı pulu küçümseme Çok hasta olma

Gereksiz ipucu vermekten kaçınılmalıdır: b) Seçeneklerin hepsi ifade, konu ve gramer bakımından homojen bir grup oluşturmalıdır. Örnek: Aşağıdakilerden hangisi değerlendirme sürecinde yapılması gereken işlemlerden biri değildir? Ölçme Çeldirici Karar verme Karşılaştırma Ölçüt belirleme

Gereksiz ipucu vermekten kaçınılmalıdır: c) Seçeneklerde “daima, asla, her, bütün, hiçbir, genellikle, bazen, bazı” gibi ifadeler kullanılmamalıdır. Örnek: Aşağıdaki özelliklerden hangisine halk şiirinde rastlanmaz? Saz ve söz ilişkisi bulunması Nazım biriminin beyit olması* Doğa öğelerine yer verilmesi Halkın konuştuğu dilin kullanılması Genellikle yarım kafiye kullanılması

Gereksiz ipucu vermekten kaçınılmalıdır: d) Seçeneklerde birbirinin zıttı ifadeler kullanılmamalıdır. Örnek: Aşağıdakilerden hangisi çoktan seçmeli testlerin özelliklerinden değildir? Şans başarısı vardır Şans başarısı yoktur Hazırlanması zordur Uygulanması kolaydır Objektif puanlanabilir

Gereksiz ipucu vermekten kaçınılmalıdır: d) Seçeneklerde eş anlamlı ve zıt anlamlı ifadelere yer verilmemelidir. Örnek 2: Bir başarı testinde aranılacak en önemli özellik aşağıdakilerden hangisidir? Tutarlılık Kararlılık Geçerlilik Güvenilirlik Kullanışlılık

Gereksiz ipucu vermekten kaçınılmalıdır: e) Doğru yanıttaki ifade ile kökteki ifade benzerlikleri ipucu oluşturur. Örnek: Elde edilen ölçümlerin birbirine oranlanabildiği ölçek türü aşağıdakilerden hangisidir? Sıralama Sınıflama Eşit oranlı Eşit farklı Eşit aralıklı

Gereksiz ipucu vermekten kaçınılmalıdır: f) Seçenekler eşit uzunlukta yazılmaya çalışılmalıdır. Doğru yanıt en uzun olursa ipucu oluşturur. g) Doğru yanıtlar bir örüntü göstermemelidir. Örnek: A-B-C-D-E-A-B-C-D-E-A-B-C-D-E h) Doğru yanıtlar seçeneklere eşit dağıtılmalıdır. ı) Aynı seçenek üst üste ikiden fazla tekrarlanmamalıdır.

Seçeneklerin binişmemesine, birbirini içermemesine dikkat edilmelidir. Örnek: Hangi yaşam dönemindeki “parmak emme” davranışı en büyük psikolojik travmayı gösterir. Çocukluk çağı Okul öncesi çağ Ergenlik öncesi çağ* Ergenlik çağı Ergenlik sonrası çağ 0-2 3-4 5-12 13-20 21 ve üstü

“Hepsi” ve “hiçbiri” ifadelerini seçenek olarak kullanırken dikkat edilmelidir. Örnek 1: Bir radyoya sınavla sunucu alınacaktır. Bu sınav için hangi türün kullanılması en uygun olur? Çoktan seçmeli Kısa yanıtlı Sözlü* Yazılı Hepsi Bir seçeneğin yanlış olduğunu tespit edersek, hepsinin doğru olamayacağı belli olur. Madde hemen 3 seçeneğe iner.

Örnek 2: Aşağıdakilerden hangisi bir geçerlilik türü değildir? “Hepsi” ve “hiçbiri” ifadelerini seçenek olarak kullanırken dikkat edilmelidir. Örnek 2: Aşağıdakilerden hangisi bir geçerlilik türü değildir? Test-tekrar test KR-20 KR-21 Cronbach alfa Hepsi* İki seçeneğin geçerlilik türü olmadığı bilindiğinde hepsi otomatikman doğru yanıt olmaktadır.

“Hepsi” ve “hiçbiri” ifadelerini seçenek olarak kullanırken dikkat edilmelidir. Örnek 3: Aşağıdakilerden hangisi sözlü sınavların özelliklerinden değildir? Güvenilirdir Geçerlidir Kullanışlıdır Objektiftir Hiçbirisi* İki seçeneğin doğru olmadığı bilindiğinde hiçbirisi otomatikman doğru yanıt olmaktadır.

“Hepsi” ve “hiçbiri” ifadelerini seçenek olarak kullanırken dikkat edilmelidir. Örnek 4: Aşağıdakilerden hangisi ölçme araçlarında bulunması istenilen özelliklerdendir? Güvenilirlik Geçerlilik Kullanışlılık Hepsi Hiçbirisi İki seçeneğin doğru olmadığı bilindiğinde hiçbirisi otomatikman doğru yanıt olmaktadır.

Seçenekler (büyüklük, kronoloji, uzunluk vb Seçenekler (büyüklük, kronoloji, uzunluk vb. ölçütlere göre) sıralanmalıdır. Örnek: Aşağıda testlere ait yordama geçerliliği katsayıları verilmiştir. Bu testlerden hangisi en yüksek yordayıcı değere sahiptir? 0.30 0.90 -0.95 0.00 -0.50 -0.95 -0.50 0.00 0.30 0.90

Seçenekler büyük harfle belirtilmelidir. Maddenin yazılış biçimi ve seçeneklerin dizilişi önemlidir. Seçenek sayısı 4’ten az olursa şans başarısı çok yükselir. Maddenin tamamı aynı sayfada olmalıdır. Testteki tüm maddelerin aynı sayıda seçenekli olmasında yarar vardır.

Çoktan Seçmeli Maddelerin Puanlanması 0-1 Puanlama: 1 Puan: doğru yanıtlar 0 Puan: Yanlış, boş, birden fazla seçim Ağırlıklı Puanlama: Güçlük düzeyine göre Ölçülen davranış düzeyine göre Seçenekleri ağırlıklandırma Şans Başarısı İçin Düzeltme: Yanlış Sayısı Düzeltilmiş Puan = Doğru Sayısı – Seçenek Sayısı - 1

SORU ÖRNEKLERİ

2003 Okul öğrenmelerinin ölçülmesinde öğretmenler, “tamamlama” veya “boşluk doldurma” tipi sorular hazırlarken genellikle, kitaptaki bir ifadeyi aynen almakta, bu ifadenin içinden bir sözcüğü ya da sözcük grubunu çıkarmakta ve öğrenciden çıkarılan bu sözcüğü ya da sözcük grubunu bulmasını istemektedir. Bu tür soruları kullanmanın en önemli sakıncası aşağıdakilerden hangisidir? Öğrencileri ezbere yöneltmesi Kopya çekmeyi kolaylaştırması Puanlamanın çok zaman alması Kesin bir yanıt bulmanın zor olması Öğrenme farklarını gösterme gücünün az olması

2003 Okul öğrenmelerinin ölçülmesinde genellikle kağıt-kalem testleri kullanılır. Aşağıdakilerden hangisi bu testlerin sonuçlarına karışabilen hata kaynaklarından biri değildir? A) Puanlamayı yapan kişinin yansızlık derecesi B) Ölçme yönteminin, ölçülen davranışlara uygunluğu C) Öğrencilerin yoklanacak davranışları öğrenme düzeyleri D) Ölçme aracının ölçülecek davranışları kapsama derecesi E) Öğrencilerin testteki soruları yanıtlamaya isteklilik dereceleri

2003 Bir lise öğretmeni, daha önce kullandığı dört seçenekli sorularını, seçenek sayısı artırarak beş seçeneğe çıkarmıştır. Öğretmen, bu değişikliği aşağıdakilerden hangisini gerçekleştirmek amacıyla yapmış olabilir? A) Soruları güçleştirmek B) Şans başarısını azaltmak C) Puanlamayı kolaylaştırmak D) Testin kapsamını zenginleştirmek E) Çeldiricilerin aynı derecede çalışmasını sağlamak

2001 Bir Türkçe öğretmeni öğrencilerin yazı yazarken yazım kurallarına ne derece uyduklarını saptamak istemektedir. Öğretmenin, bu amaçla yapacağı sınavda aşağıdaki soru tiplerinin hangisinden yararlanması en uygun olur? A) Eşleştirme B) Doğru-yanlış C) Yazılı yoklama D) Çoktan seçmeli E) Boşluk doldurma

2001 Bir öğretmen boşluk doldurma tipinde sorulardan oluşan bir sınav hazırlamıştır. Bu soruları yazarken, ders kitabından cümleler seçmiş ve her cümleden bir ya da birkaç sözcüğü çıkararak soruları oluşturmuştur. Öğretmenin kullandığı bu yöntemin en önemli sakıncası aşağıdakilerden hangisidir? Sınavın kapsam geçerliğini düşürmesi Öğrencilerin öğrenme güdülerini zayıflatması Puanlamadan kaynaklanabilecek hataları artırması Sınavdaki soruların önceden tahmin edilmesini kolaylaştırması Öğrencileri hatırlama düzeyinde öğrenmelerle yetinmeye yöneltmesi

2001 Bir matematik öğretmeni derste problem çözme becerilerine yönelik etkinliklere ağırlık verdiği halde uyguladığı sınavı daha çok dört işlem yapabilme becerisini ölçen sorulardan oluşturmuştur. Öğretmen bu yaklaşımıyla aşağıdakilerden hangisini tehlikeye atmıştır? A) Testin objektifliğini B) Sınavın kullanışlılığını C) Puanlayıcı güvenirliğini D) Testin kapsam geçerliğini E) Maddelerin ayırt etme gücünü

2001 Bir öğretmen çoktan seçmeli bir test için soru yazarken; öğrencilerin sıklıkla düştükleri hataları çeldirici olarak kullanmaktadır. Bu durum, öğretmene en çok hangi konuda yardımcı olur? A) Puanlamayı kolaylaştırma B) Testin kullanışlılığını artırma C) Yanlış öğrenmeleri belirleme D) Puanların güvenirliğini yükseltme E) Sorunun anlaşılmasını kolaylaştırma