İNSAN HAKLARININ TARİHSEL SÜRECİ Prof. Dr. Ayten DEMİR A.Ü. Sağ. Bil. Fak. Hemşirelik Böl.

İnsan Hakları Tarihsel gelişim süreci; İnsan haklarının doğuşu Sağlık hakkı Hasta hakları 2

İNSAN HAKLARININ TARİHSEL SÜRECİNDE BİRİNCİ AŞAMA M.Ö. 600’de en parlak dönemini yaşayan eski yunan uygarlığı Ortaçağ 1215 Magna Carta Fermanın İngiltere’de yayımlanması, 16 yy. başlarında derebeylerinekarşı başlayan ayaklanmalar… 13-18 yy arasında 100 bin insanın katliamıyla sonuçlanan cadı/büyücü avı Derebeylik düzeninin çökmesi Rönesans ve Reform 15-17 yy. insan gücüne dayalı fabrikalar kuruldu ve endüstrileşme hızlandı Yeniçağda Amerika kıtasının keşfi, matbaanın doğuşu “İnsan Hakları Bildirgesi” yayımlandı. 3

İNSAN HAKLARININ TARİHSEL SÜRECİNDE BİRİNCİ AŞAMA 18 yy. aydınlanma çağı ve burjuvazinin Doğuşu Böylece Ortaçağda başlayan okullaşma, Avrupa’daki insan haklarının gelişiminden etkilenen Amerika’da “Virginia Haklar Bildirgesi-1776” yayımlandı. 7

İNSAN HAKLARININ TARİHSEL SÜRECİNDE İKİNCİ AŞAMA Sanayi devrimi sonrası kötü yaşam ve çalışma koşulları 1834 İngilterede çocuk işçiliğin artması I. ve II. Dünya savaşları 11

İNSAN HAKLARININ TARİHSEL SÜRECİNDE İKİNCİ AŞAMA Temel insan hakları en somut anlatımını Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nun 1948 New York’ta onayladığı “İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi”nde buldu. 12

İNSAN HAKLARININ TARİHSEL SÜRECİNDE ÜÇÜNCÜ AŞAMA Hiroşima ve Çernobil Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Üçüncü Temel Belge: Helsinki Sonuç Bildirgesi; Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı-1975- Helsinki. 14

İNSAN HAKLARININ TARİHSEL SÜRECİNDE ÜÇÜNCÜ AŞAMA Endüstrileşme ve sanayi devrimi… Aristotoles ve Batlamyus öğretilerinin yıkılması, Matbaanın doğuşu Bilimin altın çağı

HASTA HAKLARININ TARİHSEL SÜRECİ Doç. Dr. Ayten DEMİR A.Ü. Sağ. Bil. Fak. Hemşirelik Böl. aytendemir@ankara.edu.tr

HAK KAVRAMI Hak; “Adalet” Adaletin; «hukukun gerektirdiği veya birine ayırdığı şey, kazanç”

İNSAN HAKKI İnsan hakkı insanın doğuştan getirdiği, sadece insan olduğu için sahip olması gereken ve sonrasında yurttaşı olduğu devlet tarafından korunup geliştirilmesi gereken yetki, menfaat ve olanaklar…

HASTA HAKKI Hasta hakkı; Temel insan haklarından biri olan yaşam hakkına dayalı olan sağlık hakkı; sağlığın korunması, geliştirilmesi ve hastalıkların iyileştirilmesi bağlamında, sağlık hizmetinden yararlanması gereken kişilerin, T.C. Anayasası, uluslararası antlaşmalar, kanunlar, yönetmelikler ve etik ilkeler bağlamında, yasal olarak teminat altına alınan hak ve menfaatlerdir.

Temel Belge “İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi”-1948

Lizbon Bildirgesi Bilgilendirilme, Hekim seçme Tedaviyi ret etme, Hasta mahremiyetini korunma, Onurlu şekilde ölme, Ruhsal yönden teselli edilme.

Bali Bildirgesi Bali bildirgesi tüm dünyayı kapsayan hasta hakları hedeflerini direktif eder...

Bali Bildirgesi Kaliteli tıbbi bakım hakkı, Bilinci kapalı hastalarla ve yasal ehliyeti olmayan hastalarla ilgili hekimin sorumlulukları, Hastalara yasaların izin verdiği ölçüde ve tıbbi etik kuralları doğrultusunda yapılabilecek müdahalelere yer verilmektedir.

DSÖ’ye üye Avrupa devletlerinde Hasta haklarını geliştirmeyi amaçlar. Amsterdam Bildirgesi (Avrupa Hasta Haklarının Geliştirilmesi Bildirgesi) DSÖ’ye üye Avrupa devletlerinde Hasta haklarını geliştirmeyi amaçlar.

Amsterdam Bildirgesi (Avrupa Hasta Haklarının Geliştirilmesi Amsterdam Bildirgesinde yer alan ana kavramlar; Sağlık hizmetlerinde insan hakları ve değerleri Hastaların bilgilendirilmesi Bilgilendirilmiş onam Özel hayat ve mahremiyet Hastaların bakım ve tedavi sürecine aktif katılımının sağlanması Şikayette bulunma hakkı

İnsan Hakları ve Biyotıp Sözleşmesi (Biyoloji ve Tıbbın Uygulanması Bakımından İnsan Hakları ve İnsan Haysiyetinin Korunması Sözleşmesi) Tıp ve biyoloji alanındaki yeniliklere karşı insan haklarını korumaktır.

İnsan Hakları ve Biyotıp Sözleşmesi Bu sözleşme, biyoloji ve tıp alanında meydana gelen yenilikler ve etik kaygılar göz önünde bulundurularak ortaya çıkarılan ve hukuki yönden bağlayıcılk sağlayacak bir sözleşmedir.

Hasta Hakları Avrupa Statüsü Hasta hakları konusunda sağlık sistemleri arasında uyumun sağlanması, Herkesin haksızlığa maruz kalmadan, sağlık hizmeti alması amaçlanmaktadır.

Hasta Hakları Avrupa Statüsü Avrupa Birliği’ne üye olan ülkelerin ulusal sağlık sistemleri arasında ortaya çıkan farklılıkları engellemeye çalışmakta ve hasta haklarına ilişkin düzenlemelerin çeşitliliğini ortaya koymaktadır.

Hasta Hakları Avrupa Statüsü Rıza (onay) hakkı. Özgür seçim hakkı. Özel ve gizlilik hakkı. Hastaların vaktine saygı.

Hasta Hakları Avrupa Statüsü Kalite standartları hakkı. Güvenlik hakkı. Yenilik hakkı. Gereksiz ağrı/acı ve sıkıntıdan sakınma hakkı.

Hasta Hakları Avrupa Statüsü Kişisel tedavi hakkı. Şikayet hakkı. Tazminat hakkı.

Hasta Hakları Avrupa Statüsü Genel ilgi faaliyetlerinde bulunma hakkı. Savunma faaliyetlerinde bulunma hakkı. Sağlık alanında politika oluşmasına katılım hakkı.

TEŞEKKÜRLER