İŞİTME YETERSİZLİKLERİ

İşitme yetersizliği olan birey; işitme duyarlılığının kısmen veya tamamen kaybından dolayı konuşmayı edinmede, dili kullanma ve iletişimde yaşadığı güçlükler nedeniyle özel eğitim ve destek eğitim hizmetine ihtiyacı olan bireydir. İşitme iletişimin temel ögelerinden biri. İşitmedeki bir hasar çevreden işitme yoluyla bilgi alınmasını ve iletişim becerilerini etkileyecektir.

İŞİTME KAYBININ TİPLERİ İletimsel işitme kaybı: İletimsel işitme kaybı dış kulak veya orta kulaktaki herhangi bir sorun olduğunda sesin iç kulağa iletilmesinin engellenmesiyle oluşur. İletimsel işitme kayıpları sıklıkla ameliyat, ilaç tedavisi, ses yükselticiler ile iyileştirilebilir. 2. Duyusal-sinirsel işitme kaybı: Duyusal-işitsel işitme kaybına iç kulakta salyangozda veya beyne giden işitme sinirlerindeki bir sorun neden olur. Sonuç olarak, iç kulağa ve beyne seslerin tamamı gitmez. 3. Karışık tip işitme kaybı: Karışık işitme kaybı hem iletimsel hem de duyusal-sinirsel işitme kaybını içerir. 4. Merkezi işitsel işlev bozukluğu: Merkezi işitsel işlev bozukluğu beyindeki işitme merkezinin hasar görmesi sonucu oluşur. Bu tip bozukluk olan kişilerde sesleri algılama, sesler arasında ayırım yapma ve dil gelişiminde problemler olabilir.

Sesler, yükseklik veya frekans (çok düşükten çok yükseğe) ve şiddet veya gürültü (çok kısıktan çok yükseğe) terimleriyle tanımlanır. Sesin şiddeti desibel (dB) ile ölçülür. 0-120 dB arasındaki dB düzeyleri kişinin farklı frekansları ne kadar duyabildiğini test etmek için kullanılır. Sıfır kayıp olmadığını gösterir ve sayılar arttıkça işitme kaybı derecesi de artar. Frekans (sesin tizliği) Hertz (Hz) ile ölçülür. Normal kulak 20-20.000 Hz. Arasındaki sesleri işitir, konuşma sesleri 250-4000 Hz. arasındadır. Tanılama, değerlendirmede odyometre aracı kullanılır.

İŞİTME KAYBININ DERECELERİ (0-15 dB) Normal – İletişime etkisi yoktur. (16–25 dB) Çok Hafif – Gürültülü ortamda kısık sesleri anlamada zorluk (26-40 dB) Hafif-Sessiz ortamda bile kısık sesleri anlamakta zorluk çekme (41-55 dB) Orta-Karşılıklı konuşmalarda sadece yakın mesafeden anlayabilme (56-70 dB) Orta-ağır Anlaşılır bir şekilde sadece yüksek sesle konuşulanı anlama (71-90 dB) Ağır-yüksek sesle konuşulduğunda dahi duyamama ve bazı kelimeleri ayırtedememe. (91 dB ve yukarısı) Çok ağır-karşılıklı konuşmalar duyulmaz. Belki bazı yüksek sesler duyulabilir. Konuşma anlaşılır değildir. Belki de hiç geliştirilemez.

İşitme güçlüğünün nedenleri Kalıtımsal Nedenler Doğum Öncesi Nedenler Doğumdan önce ve sonra virüs, bakteri ve diğer toksinlere maruz kalma işitme kaybıyla sonuçlanabilir. Doğum esnasında oksijen azlığı gibi birçok olumsuz durum işitme mekanizmasına özellikle kulak zarına zarar verebilir. Doğuştan işitme kaybının esas sebebi, hamilelik döneminde ve doğumdan hemen sonraki dönemde oluşan enfeksiyonlardır. Doğum Sonrası Nedenler Menenjit Orta kulak iltihabı Konuşma Sonrası Nedenler Kafa travması Ses

Konuşmanın anlaşılabilirliğini etkileyen faktörler Kaybın başlangıç yaşı İşitme kaybının şiddeti İşitme kaybının belirlenme yaşı Eğitime başlama yaşı Diğer engel durumlarının olması İşitme kaybı tipleri

Ağır derecede işitme kaybıyla doğan çocuklarda dil gelişimi gecikir. İŞİTME YETERSİZLİĞİ OLAN ÖĞRENCİLERİN ÖZELLİKLERİ Konuşma ve Dil Özellikleri Ağır derecede işitme kaybıyla doğan çocuklarda dil gelişimi gecikir. Bu durum, alınan görsel ve işitsek girdi miktarı ile işitme kaybı derecesine bağlı olarak çeşitlenir. Bir çok konuşma seslerini duymayabilirler. Konuşma geriliği ile birlikte eklemleme problemleri de görülür.

İŞİTME YETERSİZLİĞİ OLAN ÖĞRENCİLERİN ÖZELLİKLERİ Akademik Başarı İşitme kaybı olan öğrencilerin akademik başarıları, aileye, öğretmene, çevreye ve kendi kişisel özelliklerine göre değişir. Bir çoğunda okuma ve yazma alanlarında özel eğitime ihtiyaç vardır. Ağır derecede işitme kaybı olan öğrenciler akademik olarak hala en az uygun hizmet gören grubun içindedirler.

İŞİTME YETERSİZLİĞİ OLAN ÖĞRENCİLERİN ÖZELLİKLERİ Sosyal ve Duygusal Gelişim Konuşma dili kazanma güçlüğünden dolayı iletişim engelleri, bireydeki sağırlık önyargısı ile birleşir. 1. Aile-çocuk etkileşimi, 2. akran ve öğretmen tutumları, 3. sosyal olmanın farkındalığı ve 4. kendini soyutlama (yalnızlık hissi) Öğrencinin sosyal ve duygusal gelişimini etkileyen dört önemli faktördür.

İletişim Yöntemleri Sözel İletişim Yöntemi İşaret Dili İle İletişim Yöntemi Tüm ve Eş Zamanlı İletişim Yöntemi

Sınıf içi düzenleme ile ilgili öneriler: Öğrenci konuşan kişiye olabildiğince yakın olmalı. Harici sesler olmamalı. Görsel yardımlar kullanılmalı. Çok alçak bir sesiniz yoksa bağırarak konuşulmamalı, doğru artikülasyon önemli. Konuşmaya başlamadan önce dikkatleri çekilmeli. Dudak, ağız hareketleri abartılmamalı. Konuşurken ağız kapatılmamalı. Sınıfa sırtınızı dönmeyin. Öğrencinin ağzınızı görmesi sağlanmalı. Konuşurken sınıfta dolaşılmamalı. Yavaş konuşulmalı. Verilen bilgi tekrarlanmalı. Göz seviyesinde konuşulmalı. Not tutma için yardımcı, çevirmen kullanımı.

Bireyselleştirilmiş Öğretim İşitme Yetersizliği Olan Öğrenciler için Yapılabilecek Yardımlar İşitme yetersizliği olan birçok öğrenci, çeşitli yardımlar kullanılarak genel eğitim sınıflarında desteklenebilir. Aşağıda belirtilen çalışma stratejilerinin bütün öğrencilere yardımcı olacağı düşünülmektedir. Ortam • Öğrencileri dinleyecekleri ve katılımlarını sağlayacakları en iyi yere oturtun. • Yarım dairesel oturma düzeni kullanın. • Tavan, duvar ve zemini kaplayarak yankı ve gürültüyü azaltın. • İşaret verici sınıf görevleri için zil ile birlikte ışıldayan ışık kullanın. • Güvenlik alarmları (yangın, fırtına, deprem vb) için ışıldayan ışık kullanın. Girdi • Öğrencinin dudak okuyabileceği yerde durun. • Konuşurken öğrencinin yüzüne bakın. • Bir eğitsel çevirmen kullanın. • İşitme yetersizliği olan öğrencilerin öğretmenleri ile işbirliği yapın. • Öğretmenin notlarının bir kopyasını temin edin. • Görsel materyaller (gerçek nesne, resimler, grafikler, fotoğraflar, kartlar ve videolar vb) ile dersi destekleyin. Öğretim veya etkinlikler ile birden çok duyuyu harekete geçmeyi sağlayın. • Bir not tutucu kullanın.

• Görevleri tamamlaması için daha çok zaman sağlayın. • Televizyon programları ve filmlerde altyazı kullanın. • Üzerine alacağı görev ve sorumlulukları açık yönergeler ile gösterin. • Yönergeleri öğrenciye tekrar ettirerek anlayıp anlamadığını kontrol edin. • Görevler ve projelerin son tamamlanma tarihini tahtaya yazın. Sık sık hatırlatın. • Görevlerin aralığını kısaltın ve uygulama için ek fırsatlar sağlayın. • Düzenli olma becerileri öğretin ve bu becerileri genellemesi için öğrenciye yardım edin. Çıktı • Görevleri tamamlaması için daha çok zaman sağlayın. • Öğrencilerin model almalarını, rol oynamalarını, küçük oyunlar geliştirmelerini sağlayın ve bilgiyi anlayıp kullanmalarını sağlamak için sanatsal projeler oluşturun. • Sözlü sunuma alternatif oluşturmak için cevapları yazılı veya çizerek verin. • Öğrencinin bilgisayar/ yazı işlemcisi kullanmasına izin verin. Sosyal • İşaret dilini işitme yetersizliği olmayan öğrencilere öğretin. • İşitme kaybı ve işitme yetersizliği olan kişilerle ilgili kitaplar sağlayın. • İşitme yetersizliği olan yetişkin kişilerin öykülerini anlatmaları için okula davet edin. • İşitme yetersizliği olan ve olmayan öğrencilerin birlikte çalışmalarını sağlamak için etkinlikler düzenleyin. Belirli sosyal beceriler (konuşmaya başlama, iltifatta bulunma, eleştirilere cevap verme gibi) ile ilgili doğrudan eğitim verin.

• Sık sık süreci takip edin ve düzenli olarak geri bildirim verin. • Davranışsal • Sınıf panolarına veya öğrencinin sırasına koyulacak olan bir kağıt parçasına beklenti içerisinde olunan genel kural ve davranışları yazın. • Sık sık süreci takip edin ve düzenli olarak geri bildirim verin. • Öğrencinin ailesi ile ev-okul işbirliğini geliştirin. Bu sayede öğrenci okulda belirli davranışlar gösterdiğinde aile ile birlikte belirlenmiş olan pekiştirici alsın. Düzeltici geri bildirim (Çalışmanı bitirdiğinde başkalarını rahatsız etmeni değil, bir kitap alıp okumanı tercih ederim) kullanın. • Betimleyici övgülerin sıklığını artırın (Sen son on beş dakikadır yerinde oturdun ve gerçekten dikkatini derse verdin). • Ayrılmış bir çalışma alanı oluşturulmasıyla dikkatini dağıtacak şeylerin sayısını sınırlayın. • Öğrenciye kızgınlığını kontrol etme yollarını öğretin.

Değerlendirme • Öğrencinin durumuna uygun test maddelerini kullanın ve öğrenci işaret dili ile de cevap verebilsin • İşitme yetersizliği olan öğrencilerin öğretmenleri veya uzmanlar ile birlikte alınması kararlaştırılmış olan testleri kullanın. • Sınavları tamamlamak için fazladan zaman verin. • Öğrencinin özelliklerine uygun olarak gerekirse test maddelerinde kullanılan sözcüklerde değişiklik yapın. • Daha yaygın şekilde kullanılan kısa testleri verin. • Testlerin yerine görevler ve projeler verin. • Cevap formları üzerinde çizgisel işaretler (yön belirten ok, durma işareti gibi) kullanın. • Testlerin alternatif formlarını verin (eşleştirme, çok seçenekli soru, boşluk doldurma soruları, doğru-yanlış soruları, kısa cevaplı sorular ve açıklamaya dayalı sorular gibi). Not Verme • Not verme için bir ölçüt olarak bireyselleştirilmiş eğitim programında yer alan ölçülebilir yıllık amaçlar ve kısa dönemli amaçları kullanın. • Betimsel yorumlar yazın ve öğrenci performansıyla ilgili örnekler verin. • Ders ile ilgili geliştirilmiş olan bir kontrol listesi kullanın ve yeterlilik derecesine göre değerlendirin.