ÇOCUK MAHKEMELERİNDE PSİKOLOJİK DANIŞMAN OLMAK Osman ZORBAZ Uzm. Psi. Dan. / Pdg. Ankara 1. Çocuk Mahkemesi osman.zorbaz@adalet.gov.tr

Giriş Psikolojik Danışma ve Rehberlik lisans mezunları 2005 yılından itibaren Çocuk Mahkemesi, Çocuk Ağır Ceza Mahkemesi ve Aile Mahkemelerinde “pedagog” kadrosunda görev yapmaktadırlar. Bu mahkemelerde; Psikolojik Danışma ve Rehberlik, Psikoloji ve Sosyal Hizmet Bölümü mezunları “birlikte” çalışmaktadır.

Çocuk mahkemeleri her il merkezinde, aile mahkemeleri ise nüfusu 100 Çocuk mahkemeleri her il merkezinde, aile mahkemeleri ise nüfusu 100.000'den büyük ilçelerde ve il merkezlerinde kurulur. Adalet Bakanlığı Faaliyet Raporu’na (2014) göre Türkiye’de 100 kurulu çocuk mahkemesi ve 18 Çocuk Ağır Ceza Mahkemesi bulunmaktadır.

Adalet Bakanlığı İç Denetim Birimi Başkanlığı’nca (2012) hazırlanan rapora göre; =>18 Çocuk Ağır Ceza Mahkemesinin 9’u, =>100 kurulu çocuk mahkemesinin ise 73’ü faaliyet göstermektedir. =>Türkiye’nin bazı illerinde ise henüz çocuk mahkemesi bulunmamaktadır.

Aynı rapora göre; Türkiye genelinde çocuk mahkemelerinde 107 sosyal çalışma görevlisi çalışmakta olup; bunların 38’i psikolog, 37’si sosyal çalışmacı ve 32’si pedagog (psikolojik danışman) kadrosunda bulunmaktadır. Çocuk Ağır Ceza mahkemelerinde ise 6 psikolog, 4 sosyal çalışmacı ve 4 pedagog (psikolojik danışman) görev ifa etmektedir.

Çocuk Mahkemeleri Çocuk mahkemeleri çocuğun kişilik ve gelişim özelliklerini dikkate alan, onun yargılama sürecinden en az düzeyde zarar görmesini amaçlayan ve suçun neden işlendiği üzerine odaklanarak altta yatan sorunları çözmeye çalışan özel bir mahkemedir.

Çocuk Mahkemelerinde Yapılan Çalışmalar Suça sürüklenen çocuklar ile yapılan çalışmalar (12-15; 15-18 Yaş) Korunma İhtiyacı Olan Çocuklarla İlgili Yapılan Çalışmalar-Tedbir Talepleri (0-18 Yaş) Mahkemeye mağdur/müşteki olarak gelen çocuklar ile yapılan çalışmalar (8-18 Yaş) – (Bilirkişilik-Sulh Ceza, Asliye Ceza ve Ağır Ceza Mah.)

Sosyal İnceleme? Suça sürüklenen çocuğun bilişsel, duygusal, gelişimsel özelliklerinin yanında, çocuğun işlediği fiil kadar içinde bulunduğu koşulların da önemli olması nedeniyle çocuğu suça iten nedenleri araştırılmasını içerir. Sosyal incelemede psikolojik danışman çocuğun yanı sıra; ebeveynleri, aile bireyleri, öğretmeni gibi çocuğun sosyal çevresi ile de görüşmeler yapar, araştırır. Bunun sonucunda Sosyal İnceleme Raporu (SİR) hazırlar.

Koruyucu ve Destekleyici Tedbir Kararları (ÇKK 5/1) a) Danışmanlık tedbiri, çocuğun bakımından sorumlu olan kimselere çocuk yetiştirme konusunda; çocuklara da eğitim ve gelişimleri ile ilgili sorunlarının çözümünde yol göstermeye, (Aile ve Sosyal Pol. Bak. / MEB) b) Eğitim tedbiri, çocuğun bir eğitim kurumuna gündüzlü veya yatılı olarak devamına; iş ve meslek edinmesi amacıyla bir meslek veya sanat edinme kursuna gitmesine veya meslek sahibi bir ustanın yanına yahut kamuya ya da özel sektöre ait işyerlerine yerleştirilmesine, (MEB / Çalışma ve Sos. Güv. Bak.)

c) Bakım tedbiri, çocuğun bakımından sorumlu olan kimsenin herhangi bir nedenle görevini yerine getirememesi hâlinde, çocuğun resmî veya özel bakım yurdu ya da koruyucu aile hizmetlerinden yararlandırılması veya bu kurumlara yerleştirilmesine, (Aile ve Sosyal Pol. Bak.) d) Sağlık tedbiri, çocuğun fiziksel ve ruhsal sağlığının korunması ve tedavisi için gerekli geçici veya sürekli tıbbî bakım ve rehabilitasyonuna, bağımlılık yapan maddeleri kullananların tedavilerinin yapılmasına, (Sağlık Bakanlığı) e) Barınma tedbiri, barınma yeri olmayan çocuklu kimselere veya hayatı tehlikede olan hamile kadınlara uygun barınma yeri sağlamaya yönelik tedbirlerdir. (Aile ve Sosyal Pol. Bak. /Belediyeler-Kadın Sığınma Evleri)

Çocuk Mahkemesi Uzmanlarının Mesleki Yeterlilikleri Çocuk Mahkemesinde çalışan bir psikolojik danışmanın meslek yeterliliklerinin yanı sıra aşağıdaki konulara ilgili olması beklenir; Gelişim Psikolojisi, Çocuk Suçluluğu, İhmal ve İstismar, Akran İlişkileri, Akran Zorbalığı, Riskli Davranışlar, Madde Bağımlılığı vb. Ekolojik Sistem Yaklaşımı Hukuk, Çocuk Ceza Hukuku (ÇKK, ÇKK Yönetmeliği, TCK, CMK, SHÇEK Kanunu vb.)

Uygulamalardaki Önemli Noktalar Kültüre duyarlılık Önyargılar / Hipotezler Motivasyonel yapı Göç olgusu Gönüllülük önemli mi? Gizlilik ve sınırlar

ÇOCUK MAHKEMESİ TEŞKİLAT ŞEMASI

Çocuk ve Aile Mahkemelerine Atanma Süreci ÖSYM tarafınca düzenlenen (çift yıllarda) KPSS 3 (Genel Kültür-Genel Yetenek) puanı (en az 70) ile ve Adalet Bakanlığınca yapılan mülakat sonrasında atama yapılır. Mülakat sonrasında başarılı olan adayların istenilen evrakları Adalet Bakanlığı PGM’ye teslim etmesinin ardından 1 ay sürecek güvenlik araştırması, arşiv soruşturması süreci başlar. Soruşturmanın olumlu sonuçlanmasının ardından göreve başlanır. (yaklaşık olarak 3 ay)

Özlük Hakları Mesai? İzin? Adli Tatil? Yüksek lisans ve doktora çalışmaları? Zorunlu görev? Tayin? Eş durumu, eğitim durumu nedeni ile tayin? Kariyer olanakları? Maaş?

Kaynakça Adalet Bakanlığı (2014). Adalet bakanlığı faaliyet raporu. http://www.adalet.gov.tr/Bakanlik/FaaliyetRaporu/pdf/rapor2014.pdf adresinden 16.08.2015 tarihinde erişildi. Adalet Bakanlığı (2012). Adalet bakanlığı iç denetim birimi başkanlığı raporu. http://www.icdenetim.adalet.gov.tr/raporlar/yayinlanan_rapor/2012-3.pdf adresinden 16.08.2015 tarihinde erişildi.

ÇOCUK MAHKEMELERİNDE PSİKOLOJİK DANIŞMAN OLMAK Osman ZORBAZ Uzm. Psik. Dan. / Pdg. Ankara 1. Çocuk Mahkemesi osman.zorbaz@adalet.gov.tr