DÖNEN VARLIK HESAPLARININ İŞLEYİŞİ

GİRİŞ Ana başlıklar: HAZIR DEĞERLER MENKUL KIYMETLER - TİCARİ ALACAKLAR

HAZIR DEĞERLER Bu grup işletmelerin kasa veya bankadaki nakit mevcutlarını ve istenildiğinde, değer kaybına uğramadan paraya çevrilebilecek varlıkları kapsamaktadır. 10 HAZIR DEĞERLER 100-KASA 101-ALINAN ÇEKLER 102-BANKALAR 103-VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ(-) 108-DiĞER HAZIR DEGERLER

KASA HESABI İşletmenin elinde bulunan ulusal ve yabancı paraların TL. karşılığının izlenmesi için kullanılır. Kasa Hesabına aşağıdaki gibi yardımcı hesaplar açılabilir. 100. Kasa 100.01. Merkez Kasa 100.01.01. TL. Kasası 100.01.02. USD Kasası 100.02. İrtibat Bürosu Kasası 100.02.01. irtibat Bürosu TL Kasası

KASA HESABININ İŞLEYİŞİ Kasadan çıkan para kasaya giren paradan fazla olamayacağı için Kasa hesabı her zaman borç bakiyesi verir Yabancı paraların kasa hesabına girişi maliyet bedeli üzerinden kayıt edilir. Çıkışlarının ise defter değerinden(=maliyet değeri) kaydı yapılır. Defter değerinden fazla bir miktara satılırsa aradaki fark "646 Kambiyo Karları" hesabının alacağına yazılır. Defter değerinin altındaki satışlarda da "656 Kambiyo Zararları" hesabının borcuna yazılır.

ÖRNEK 1- X Bankasından 10.000 TL çekilmiştir. 2- 30.000 TL' lik ticari mal peşin olarak satın alınmıştır.

ÖRNEK 3- 20.000 TL' lik ticari mal satılarak, karşılığında 13.000 Amerikan Doları alınmıştır. 4- Maliyeti 25.000 TL olan Amerikan Doları 35.000TL'ye satılmıştır.

ÖRNEK 5- Maliyeti 55.000 TL olan EURO 50.000 TL'ye satılmıştır. Alıcılar borçlarına karşılık 25.000 TL ödemişlerdir. 7. 30.000 TL peşin olarak ticari mal satılmıştır.

KASA SAYIM NOKSANLIKLARI Kasa hesabının defter kayıtları ile fiili kasanın(mevcut para) her zaman eşit olması gerekmektedir. Kasa noksanlığı söz konusu ise "100 Kasa hesabının" alacağına, "197 Sayım ve Tesellüm Noksanlıkları" hesabının borcuna kayıt yapılır. Örnek 1- X İşletmesinin 15.12.2012 tarihinde yapılan kasa sayım sonucunda kasada 500.000 TL olduğu "100 Kasa" Hesabında ise 550.000 TL olduğu tespit edilmiştir. 2- Yapılan incelemede 50.000 noksanlığının; 20.000TL ‘nin Bankaya yatırılan paranın kayıt işleminin yapılmadığından kaynaklandığı anlaşılmıştır. 30.000TL’lik noksanlığın sebebi bulunamamıştır.

ÖRNEK

KASA SAYIM FAZLALIKLARI Kasa fazlalığı olması halinde de "100 Kasa" hesabının borcuna, "397 Sayım ve Tesellüm Fazlalıkları" hesabının alacağına yazılır. Örnek 1- Y İşletmesinin 15.5.2012 tarihinde yapılan sayım sonunda kasada 500.000 TL olduğu "100 Kasa" Hesabında ise 400.000TL olduğu tespit edilmiştir. 2- 16.05.2009 tarihinde yapılan incelemede alıcı A nın borcuna karşılık işletmeye 80.000TL ödediği fakat kayıtlara yansımadığı anlaşılmıştır. Geri kalan fazlalığın nedeni ise bulunamamıştır.

ÖRNEK

101 ALINAN ÇEKLER Gerçek ve tüzel kişiler tarafından işletmeye verilmiş olup, henüz tahsil veya ciro edilmemiş olan çeklerin izlenmesini sağlar. 101. Alınan Çekler 101.01 Portföydeki çekler 101.02 Tahsildeki çekler 101.03 Teminattaki çekler 101.04 Karşılıksız çekler

ÖRNEK 1- 2.000.000 TL' lik ticari mal satılarak, karşılığında çek alınmıştır. 2- 150.000TL' lik çek ciro edilerek satıcılara olan borç ödenmiştir. 3- Vadesi gelen çeklerden 250.000TL' lik kısmı tahsil edilmiştir. 4- Tahsil edilmek üzere 350.000TL' lik çek bankaya verilmiştir. 5- Tahsile verilen çeklerden 150.000TL' lik kısmı banka tarafından tahsil edilerek işletme hesabına aktarılmıştır. 6- İşletme 400.000TL çeki teminata vermiştir. 7- İşletmenin çek portföyündeki 200.000TL' lik çekin karşılığı çıkmamıştır

ÖRNEK 1- 2.000.000 TL' lik ticari mal satılarak, karşılığında çek alınmıştır. 2- 150.000TL' lik çek ciro edilerek satıcılara olan borç ödenmiştir. 3- Vadesi gelen çeklerden 250.000TL' lik kısmı tahsil edilmiştir.

ÖRNEK 4- Tahsil edilmek üzere 350.000TL' lik çek bankaya verilmiştir. 5- Tahsile verilen çeklerden 150.000TL' lik kısmı banka tarafından tahsil edilerek işletme hesabına aktarılmıştır.

ÖRNEK 6- İşletme 400.000TL çeki teminata vermiştir. 7- İşletmenin çek portföyündeki 200.000TL' lik çekin karşılığı çıkmamıştır

102 BANKALAR İşletmece yurtiçi ve yurtdışı banka ve benzeri finans kurumlarına yatırılan ve çekilen paraların izlenmesini kapsar. 102 Bankalar 102.01 TL Mevduat Hesabı 102.01.01 A Bankası 102.01.02 B Bankası 102.02 USD Hesabı 102.02.01 A Bankası 102.02.02 B Bankası 102.04 Yurtdışı Bankalar

1- İşletme A bankasındaki hesabına 100.000 TL yatırmıştır. 102 BANKALAR 1- İşletme A bankasındaki hesabına 100.000 TL yatırmıştır. 2- İşletme A bankasındaki hesabından B bankasına 50.000 TL EFT yapmıştır. 3- İşletme A bankasından 100.000 TL çekmiştir. 1. Virman: Virman bir kişinin veya kurumun aynı bankadaki iki farklı hesabı arasındaki para transferi işlemidir. Örneğin A Bankası’nda iki farklı TL hesabınız olsun. Bu hesaplar arasından yapacağınız transfer işlemi virman şeklinde nitelendirilmektedir. 2. Havale: Havale iki farklı kişiye ya da kuruma ait hesaplar arasında gerçekleştirilen para transferi işlemidir. Örneğin A Bankası’nda hesapları bulunan X ve Y kişlerinin birbirlerine para göndermesi havale olarak nitelendirilmektedir. 3. EFT: EFT kelimesi Elektronik Fon Transferi teriminin kısaltılmış halidir. EFT iki farklı bankada bulunan iki hesap arasındaki para transferidir. Bu transfer türünde hesabın kime ait olduğu önemli değildir. Hesap sahibi aynı kişi de olsa farklı bankalarda bulunan hesaplar arası transfer EFT’dir. EFT işlemlerinde iki farklı Banka arasında iletişimi sağlayan Merkez Bankası’dır. Havale ve virmanda saat sınırlaması olmamasına karşın EFT işlemi belirli saatler içerisinde gerçekleştirilebilmektedir.  

ÖRNEK

103 VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ (-) İşletmenin üçüncü kişilere bankalardan çekte veya ödeme emri ile yapacağı ödemeler bu hesapta izlenir. Bu hesap pasif karakterli aktif bir hesaptır. "102 Bankalar Hesabını" düzenleyici bir hesaptır. Alacak bakiyesi verir. Örnek 1-işletme 15.03.2012 tarihinde satın aldığı mal karşılığında 25.04.2012 tarihli X Bankasının 500.000TL'lik ve 30.04.2012 tarihli Y bankasının 300.000TL 'lik çek keşide etmiştir (düzenlemiştir). 2-işletmenin 25.04.2012 vadeli, 500.000TL tutarlı çekin ödendiği bankadan gelen hesap özetinden anlaşılmıştır.

ÖRNEK: VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ (-)

11 MENKUL KIYMETLER İşletmelerin faiz geliri yada kar payı sağlamak veya fiyat değişmelerinden yararlanarak kar elde etmek amacı ile geçici bir süre elde tutulmak üzere alınan hisse senedi, tahvil, hazine bonosu, finansman bonosu, yatırım fonu katılma belgesi, kar-zarar ortaklığı belgesi, gelir ortaklığı senedi gibi varlıkları gösterir. 11 MENKUL KIYMETLER 110- HİSSE SENETLERİ 111- ÖZEL KESİM TAHVİL, SENET VE BONOLARI 112- KAMU KESİMİ TAHVİL, SENET VE BONOLARI 118- DİĞER MENKUL KIYMETLER 119- MENKUL KIYMETLER DEGER DÜŞÜKLÜGÜ KARŞILIĞI(-)

ÖRNEK: MENKUL KIYMETLER 1-işletme 20.04.2012 tarihinde nominal değerleri toplamı 20.000TL olan hisse senetlerini 500.000TL'ye peşin olarak satın almıştır. 2-işletme 30.06.2012 tarihinde nominal değerleri toplamı 10.000TL, alış değeri 250.000TL olan hisse senetlerini 400.000TL'ye peşin olarak satmıştır.

ÖRNEK: 119 MENKUL KIYMETLER DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ 1-işletmenin dönem içerisinde aldığı hisse senetlerinin toplam alış değeri 800.000TL dir. Dönem sonunda bu hisse senetlerinin borsa rayici ise 750.000TL dir. Değer düşüklüğü için karşılık ayrılması uygun görülmüştür. 2. Daha sonra söz konusu hisse senetleri 850000 TL den satılmıştır. Görüldüğü gibi son kayıtta daha önce 654 KARŞILIK GİD.HS yazılan zararı kapatacak şekilde 644 KONUSU KAL.KAR.HS na kar yazılır.

12 TİCARİ ALACAKLAR Alacaklar, üçüncü kişilere karşı iddia edilen her türlü hakları kapsar. Kredili mal ve hizmet satışından doğan alacaklar ile işletmenin diğer tüm alacaklarının kısa vadeli olanların izlendiği hesap grubudur. 120- ALICILAR 121- ALACAK SENETLERİ 122- ALACAK SENETLERİ REESKONTU (-) 126- VERİLEN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR 127- DIGER TİCARİ ALACAKLAR 128- ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR 129- ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞILIĞI (-)

 120 ALICILAR Bu hesap, işletmenin faaliyet konusunu oluşturan mal ve hizmet satışlarından kaynaklanan senetsiz alacaklarının izlenmesi için kullanılır. Örnek: 1- 400.000TL' lik mal kredili olarak satılmıştır. 2- Alıcı A borcuna karşılık işletmeye 200.000TL' lik çek vermiştir.

 121 ALACAK SENETLERİ Bu hesap, işletmenin 1 yıl vadeli faaliyet konusunu oluşturan mal ve hizmet satışlarından kaynaklanan senede bağlanmış alacaklarını kapsar. 121 ALACAK SENETLERİ 121.01 Portföydeki Senetler 121.02 Tahsildeki Senetler 121.03 Teminattaki Senetler 121.04 Protestolu Senetler 121.05 Yenilenen Senetler 121.06 Hatır Senetleri

ÖRNEK: ALACAK SENETLERİ 1- 15.02.2012 tarihinde, 900.000 TL ticari mal satılmıştır. Karşılığında 25.03.2012 vadeli 500.000 TL' lik ve 30.07.2012 vadeli 400.000TL bir senet alınmıştır. 2- işletme veznesinde vadeli 500.000TL alacak senedi tahsil edilmiştir. 3- işletmenin satıcılara olan borcuna karşılık 30.07.2012 vadeli senet ciro edilmiştir.

ÖRNEK: ALACAK SENETLERİ

ÖRNEK: ALACAK SENETLERİ 1-X işletmesinin elinde bulunan senetlerden 500.000 TL senedin vadesi dolmuş ancak borçlusu senet bedelini ödemeyeceğini söylemiş ve yerine 3 ay vadeli 550.000 TL nominal tutarlı yeni bir senet vermiştir. 2-işletme paraya olan ihtiyacı nedeniyle Y firmasına başvurmuş ve kendisinden hatıra dayanan 800.000 TL' lik nominal değerli ve 3 ay vadeli bir senet almıştır.

ÖRNEK: ALACAK SENETLERİ 1- X işletmesi 15.2.2012 tarihinde, 30.5.2012 vadeli, nominal tutan 500.000TL olan senedini nakit ihtiyacı olduğu için Y bankasında kırdırmıştır. Banka iskonto tutarını düştükten sonra işletmeye 400.000TL ödemiştir.

ÖRNEK: ALACAK SENETLERİ Senedin vadesinde ödenip ödenmediği takip edilmek için (senet borçlusu tarafından ödenmezse işletmede müteselsil sorumlu olur) nazım hesaplarda izlemek gerekir. Senet borçlusu tarafından ödendiğinde ters kayıtla nazım hesaplar kapatılır

ALACAK SENETLERİNİN REESKONT İŞLEMİ Alacak senetlerinin bilanço günündeki peşin değerinin hesaplanarak yapılan kayıtla senetlerin bilançoda peşin değeri üzerinden yer almasının sağlanmasına yönelik işleme alacak senetlerinin reeskontu işlemi denir. Örnek: İşletmenin alacak senetleri hesabının dönem sonu kalanı 50.000 Tldir. Bu senetlerin bilanço günü itibarıyla peşin değeri 49.932 TL olarak hesaplanmıştır.

ÖRNEK Reeskont tutarının hesaplanması: Vadeye kalan gün=5 Faiz oranı=%10 Tutarı=50.000 TL Peşin değer=50.000/(1+5*(%10/365))=49.932 TL Reeskont tutarı=68 TL Alacak senetleri reeskontu hesabında devreden tutar, izleyen yılda gelir yazılarak bu hesap kapatılır. Böylece önceki yıl sonunda gelirden düşülen tutar, yeni yılda gelir yazılması yoluyla ilgili bulunduğu döneme aktarılmış olur.

ÖRNEK İşletme 17 Aralık 2013 günü 50.000 TL lik ticari mal satıyor. Müşteri, %18 oranındaki KDV yi çekle ödüyor. Mal bedeli için de 45 gün vadeli bir senet veriyor.Dönem sonu envanterinde işletmede bulunan senede uygulanacak reeskont oranı %20 olarak belirleniyor.

ÖRNEK

ÖRNEK 2013 yılının gelir tablosuna yansıma Satış Geliri-Faiz Gideri=50.000-835=49.165 şeklinde olur.

126 VERİLEN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR İşletmece üçüncü kişilere karşı bir işin yapılmasının üstlenilmesi veya bir sözleşmenin ya da diğer işlemlerin karşılığı olarak geri alınmak üzere verilen depozito ve teminat niteliğindeki değerlerin izlendiği hesaptır. İhalelere girerken verilen teminatlar bu hesapta izlenir. Örnek: 15.02.2009 tarihinde, işletme bölge bayisi olmak için yetkili firmaya 500.000 TL 'teminat vermiştir. 25.02.2009 tarihinde İşletme, bölge bayiliği veren firma ile sözleşme şartlarında anlaşılamamıştır. Verilen depozito işletmeye geri iade edilmiştir

128. ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR Ödeme süresi geçmiş bu nedenle vadesi bir kaç defa uzatılmış veya protesto edilmiş, yazı ile birden fazla istenmiş ya da icra safhasına aktarılmış senetli ve senetsiz alacakları kapsar. 129 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞILIĞI (-) "128- Şüpheli Ticari Alacaklar" için ayrılacak karşılıkların için icra safhasına gelmiş senetli ve senetsiz alacaklar için karşılık ayrıldığında izlendiği hesaptır. Hesaplanan karşılık tutarı bu hesaba alacak, "654- Karşılık Giderleri" hesabına borç kaydedilir. Şüpheli alacağın tahsiline bağlı olarak, tahmin olunan zararın kısmen ya da tamamen gerçekleşmemesi halinde, gerçekleşmeyen kısım "644- Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabı" alacağına devredilerek bu hesaba borç kaydedilir.

ÖRNEK Bir müşteriden olan 48.000 TL lik alacak şüpheli hale geliyor. Müşteriden teminat olarak alınmış olan 30.000 TL lik tahviline 2.200 TL faiz işlemiştir. Bu yüzden 48.000-32.200=15.800 TL lik kısım için karşılık ayrılır.

ÖRNEK