VARLIKLARIN İZLENMESİ Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar PROF. DR. METİN SABAN YRD. DOÇ. DR. HAKAN VARGÜN YRD. DOÇ. DR. SERHAN GÜRKAN

UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR İşletmeler tarafından varlıkların sağlanabilmesi amacıyla katlanılan ve vadesi 1 yıldan fazla olan tüm borç ve yükümlülüklerin izlendiği ana hesap grubudur. 40 MALİ BORÇLAR 42 TİCARİ BORÇLAR 43 DİĞER BORÇLAR 44 ALINAN AVASLAR 47 BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI 48 GELECEK YILLARA AİT GELİRLER VE GİDER TAHAKKUKLARI 49 DİĞER UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR

MALİ BORÇLAR Mali borçlar hesapları, işletmelerin finansal kurum ve kuruluşlarına olan vadesi 1 yıldan fazla olan kredi borçları ile fon sağlamak amacıyla ihraç edilen sermaye piyasası araçları ile diğer mali borçlara ilişkin tutarların izlenmesi amacıyla kullanılmaktadır. 400 BANKA KREDİLERİ HESABI 405 ÇIKARILMIŞ TAHVİLLER HESABI 407 ÇIKARILMIŞ DİĞER MENKUL KIYMETLER HESABI 408 MENKUL KIYMETLER İHRAÇ FARKLARI HESABI (-) 409 DİĞER MALİ BORÇLAR HESABI

400 BANKA KREDİLERİ HS. Banka ve diğer finans kuruluşlarından alınan uzun vadeli kredilerin yer aldığı hesaptır. Bilanço tarihinden itibaren bir yıl içinde ödenecek ana para taksitleri ile vadesi bir yıla düşen tutarlar ‘303 Uzun Vadeli Kredilerin Anapara Taksit ve Faizleri Hesabı’nın alacağına aktarılmaktadır.

Örnek (i) İşletmemiz, 01.01.20X1 tarihinde Yapı Kredi Bankası Sarıyer Şubesi’nden 220.000 TL tutarında, %8 yıllık faiz oranlı 2 yıl vadeli banka kredisi için başvuruda bulunmuştur. Kredi talebi banka tarafından onaylanmış ve kredi tutarı işletmenin aynı bankadaki vadesiz hesabına aktarılmıştır.

(ii) 31.12.20X1 tarihinde banka tarafından işletmemize gönderilen dekonttan işletmenin kredi hesabına 17.600 TL faiz tahakkuk ettirildiği öğrenilmiştir. Birinci yıl sonunda ödenmesi gereken kredi anapara tutarı ise 110.000 TL’dir.

405 ÇIKARILMIŞ TAHVİLLER HS. İşletme tarafından çıkarılmış bulunduğu tahviller bu hesapta izlenir. Çıkarılmış tahviller nominal bedelleri ile bu hesaba alacak kaydedilir. Bilanço tarihinden itibaren bir yıl içinde ödenecek tahvil, anapara borç ve taksitleri bilanço dönemlerinde "304 Tahvil Anapara, Borç, Taksit ve Faizleri Hesabına" aktarılmak suretiyle bu hesaba borç kaydedilir.

Örnek (i) İşletmemiz, 01.01.20X1 tarihinde Ziraat Bankası Sarıyer Şubesi aracılığıyla 2 yıl vadeli ve yıllık %15 getirisi olan 240.000 TL nominal değerli yıl sonu faiz ödemeli tahvil ihracı gerçekleştirmiştir. Aracı banka toplam ihraç bedelinden 5.000 TL aracılık komisyonu kestiğini ve kalan tutarı işletmenin banka hesabına yatırdığını bir dekontla bildirmiştir.

(ii) 31.12.20X1 tarihinde (1. Yılsonu) tahvile ilişkin faizin tahakkuk ettirilmesi ve işletmenin banka hesabından ödenmesi halinde söz konusu işlemin günlük defter kaydı aşağıda gösterildiği gibi olacaktır.

(iii) 31.12.20X1 tarihinde tahvile ilişkin ana para ödemelerinin vadesinin 1 yılın altına düşmesi durumunda söz konusu işlemin günlük defter kaydı aşağıda gösterildiği gibi olacaktır.

407 ÇIKARILMIŞ DİĞER MENKUL KIYMETLER HS. İşletmece çıkarılmış katılma intifa senedi dışındaki vadeleri bir yıldan uzun olan diğer menkul değerler bu hesap kaleminde yer alır.

Örnek (i) İşletmemiz, 15.03.20X1 tarihinde Ata Yatırım aracılığıyla 2 yıl vadeli 85.000 TL nominal değerli Kar ve Zarar Ortaklığı Belgesi (KZOB) ihracı gerçekleştirmiştir. Aracı kurum, toplam ihraç bedelinden 425 TL aracılık komisyonu kestiğini ve kalan tutarı işletmenin banka hesabına yatırdığını bildirmiştir.

(ii) 31.12.20X1 tarihinde (1. Yılsonu) KZOB’ye ilişkin tahakkuk eden kar payı tutarı 5.300 TL olup, işletmenin banka hesabından yatırımcıya ödenmiştir.

408 MENKUL KIYMETLER İHRAÇ FARKLARI HS. (-) Nominal değerinin altında ihraç edilen tahvil, senet ve diğer menkul kıymetlerin nominal değerleri ile satış fiyatları arasındaki farkın gelecek yıllara ait olan kısmı bu hesapta izlenir. Nominal değerinin altında ihraç edilen tahvil, senet ve diğer menkul kıymetlerin nominal değeri ile satış fiyatı arasındaki fark bu hesabın borcuna kaydedilir.

Örnek (i) İşletmemiz tarafından 01.01.20X1 tarihinde 2 yıl vadeli ve nominal değeri 125.000 TL olan primli tahvil 106.250 TL’ye ihraç edilmiştir. Aracı banka toplam ihraç bedelinden 2.000 TL aracılık komisyonu kestiğini ve kalan tutarı işletmenin banka hesabına yatırdığını bildirmiştir.

(ii) Birinci yılsonunda tahvile ilişkin faizin tahakkuk ettirilmesi halinde söz konusu işlemin günlük defter kaydı aşağıda gösterildiği gibi olacaktır.

(iii) Birinci yılsonunda tahvile ilişkin vadenin 1 yılın altına inmesi halinde söz konusu işlemin günlük defter kaydı aşağıda gösterildiği gibi olacaktır.

TİCARİ BORÇLAR Ticari borçlar hesapları, işletmelerin ticari işlemleri nedeniyle ortaya çıkan vadesi 1 yıldan fazla veresiye ve senetli borçlar, verilen depozito ve teminatlar ile diğer ticari borçların izlenmesi amacıyla kullanılmaktadır. 420 SATICILAR HESABI 421 BORÇ SENETLERİ HESABI 422 BORÇ SENETLERİ REESKONTU HESABI (-) 426 ALINAN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR HESABI 429 DİĞER TİCARİ BORÇLAR HESABI

420 SATICILAR HS. İşletmenin faaliyet konusu ile ilgili her türlü mal ve hizmet alımlarından kaynaklanan ve vadelerine bir yıldan fazla süre bulunan senetsiz borçların izlendiği hesaptır.

Örnek (i) İşletmemiz, 10.01.20X1 tarihinde 50.000 TL + %10 KDV bedelle ticari mal satın almış olup, toplam fatura bedelinin 15.000 TL’sini nakden ödemiş, 28.000 TL’sini 3 ay sonra ve kalan tutarı da 15 ay sonra ödemek üzere satıcıya veresiye borçlanmıştır.

(ii) Bilanço günü itibariyle uzun vadeli veresiye borcun vadesinin 1 yılın altına inmesi halinde söz konusu işlemin günlük defter kaydı aşağıda gösterildiği gibi olacaktır.

421 BORÇ SENETLERİ HS. İşletmenin faaliyet konusu ile ilgili her türlü mal ve hizmet alımlarından kaynaklanan ve vadelerine bir yıldan fazla süre bulunan senetli borçlarının izlendiği hesaptır. Borç senetleri tutarları bu hesaba alacak, bilanço tarihinde vadeleri bir yılın altına düşen senetli borçlar ise "321 Borç Senetleri Hesabı"nın alacağına aktarılarak bu hesaba borç kaydedilir.

Örnek (i) Mobilya üretimi gerçekleştiren işletmemiz 15.02.20X1 tarihinde 35.000 TL + %10 KDV bedelle sunta satın almış olup KDV tutarını nakden ödemiş ve kalan tutar için satıcıya 15.000 TL’lik 6 ay vadeli ve 20.000 TL’lik 15 ay vadeli iki senet vermiştir.

(ii) Bilanço tarihi itibariyle uzun vadeli senetli borcun vadesinin 1 yılın altına inmesi halinde söz konusu işlemin günlük defter kaydı aşağıda gösterildiği gibi olacaktır.

422 BORÇ SENETLERİ REESKONTU HS. (-) Bilanço gününde, senetli borçların tasarruf değeriyle değerlenmesini sağlamak üzere, borç senetleri için ayrılan reeskont tutarlarının izlenmesinde kullanılır. Hesaplanan reeskont tutarları bu hesaba borç, "647 Reeskont Faiz Gelirleri Hesabı"na alacak kaydedilir. İzleyen dönemin başında ise bu hesap, "657 Reeskont Faiz Giderleri Hesabı"na aktarılarak kapatılır.

Örnek (i) İşletmemizin dönem sonu itibariyle 42.000 TL tutarında uzun vadeli senetli borcu bulunmakta olup, söz konusu senetli borcun tasarruf değeri ise 36.500 TL’dir.

(ii) İzleyen dönem başında, reeskont işleminin iptal edilmesine ilişkin günlük defter kaydı aşağıda gösterildiği gibi olacaktır.

426 ALINAN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR HS. "326 Alınan Depozito ve Teminatlar Hesabı”nda alış amaçları belirtilen depozito ve teminattan vadeleri bir yıldan fazla olan kısımları bu hesap kapsamına girer.

Örnek (i) İşletmemiz, 12.01.20X1 tarihinde aktifine kayıtlı olan bir binayı 3 yıl-lığına kiraya vermiş ve kira süresi sonunda geri vermek kaydıyla 15.000 TL’lik nakdi teminat almıştır.

(ii) Teminatın vadesinin ikinci yılın sonunda 1 yılın altına inmesi halinde söz konusu işlemin günlük defter kaydı aşağıda gösterildiği gibi olacaktır.

DİĞER BORÇLAR Diğer borçlar hesapları, işletmelerin ticari işlemleri dışında ortaya çıkan vadesi 1 yıldan fazla olan veresiye ve senetli borçların izlenmesi amacıyla kullanılmaktadır. 431 ORTAKLARA BORÇLAR HESABI 432 İŞTİRAKLERE BORÇLAR HESABI 433 BAĞLI ORTAKLIKLARA BORÇLAR HESABI 436 DİĞER ÇEŞİTLİ BORÇLAR HESABI 437 DİĞER BORÇ SENETLERİ REESKONTU HESABI (-) 438 KAMUYA OLAN ERTELENMİŞ VEYA TAKSİTLENDİRİLMİŞ BORÇLAR HESABI

431 ORTAKLARA BORÇLAR HS. İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla ortaklara borçlu bulunduğu vadeleri bir yıldan fazla süreli tutarların izlendiği hesaptır. İşletme ortaklarına borcun doğması halinde bu hesap alacaklandırılır, borcun vadesinin bir yılın altına düşmesi halinde ise bu hesap “331 Ortaklara Borçlar Hesabı”na aktarılarak borçlandırılır.

Örnek (i) İşletme, ortağı olan Öznur Şanlı’dan 20.01.20X1 tarihinde 14 ay sonra geri ödemek üzere 40.000 TL borç almıştır.

(ii) Bilanço tarihi itibariyle işletme ortağına olan borcun vadesinin 1 yılın altına inmesi durumunda söz konusu işlemin günlük defter kaydı aşağıda gösterildiği gibi olacaktır.

432 İŞTİRAKLERE BORÇLAR HS. İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla iştiraklerine vadeleri bir yıldan fazla süreli olan borçlarının izlendiği hesaptır. Borcun doğması halinde bu hesap alacaklandırılır, borcun vadesinin bir yılın altına inmesi halinde ise bu hesap "332 İştiraklere Borçlar Hesabı"na aktarılarak borçlandırılır.

Örnek (i) İşletme iştiraki olan Dilek A.Ş.’den 15.03.20X1 tarihinde bir yıl sonra geri ödenmek üzere 115.000 TL tutarında senet karşılığı borç alınmıştır.

(ii) Bilanço günü itibariyle işletmenin iştirakine olan borcun vadesinin 1 yılın altına inmesi durumunda söz konusu işlemin günlük defter kaydı aşağıda gösterildiği gibi olacaktır.

433 BAĞLI ORTAKLIKLARA BORÇLAR HS. İşletmenin sermaye taahhüdünden borçları hariç olmak üzere faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla bağlı ortaklıklara olan borçlarının izlendiği hesaptır. Bağlı ortaklıklara borçlanılması halinde bu hesap alacaklandırılır, borcun vadesinin bir yılın altına inmesi halinde ise bu hesap "333 Bağlı Ortaklıklara Borçlar Hesabı"na aktarılmak suretiyle borçlandırılır.

Örnek i) İşletme bağlı ortaklığı olan Sarp A.Ş.’den 20.02.20X1 tarihinde uzun vadeli finansman ihtiyacını karşılamak üzere 35.000 TL borç alınmıştır.

(ii) Bilanço günü itibariyle işletmenin bağlı ortaklığına olan borcun vadesinin 1 yılın altına inmesi durumunda söz konusu işlemin günlük defter kaydı aşağıda gösterildiği gibi olacaktır.

438 KAMUYA OLAN ERTELENMİŞ VEYA TAKSİTLENDİRİLMİŞ BORÇLAR HS. Kamuya olan vergi ve benzeri borçlardan vadesinde ödenmeyip ertelenmiş veya taksite bağlanmış olup bir yıldan daha uzun bir sürede ödenecek olan kısmının izlendiği hesaptır.

Örnek (i) İşletmemiz, 15.04.20X1 tarihinde vergi affı uygulamasından yararlanmış ve 24.000 TL’lik vergi borcunu 3 yılda eşit taksitler halinde ödemek amacıyla vergi dairesinde gerekli işlemleri tamamlamıştır. 1. Yıl İçinde Ödenecek Vergi = 8.000 TL 2. ve 3. Yıl İçinde Ödenecek Vergi = 16.000 TL

(ii) Bilanço günü itibariyle kamuya olan ertelenmiş veya taksitlendirilmiş borçların 2. taksiti vadesinin 1 yılın altına inmesi durumunda söz konusu işlemin günlük defter kaydı aşağıda gösterildiği gibi olacaktır.

ALINAN AVANSLAR Alınan avanslar hesapları, işletmelerin ticari işlemleri nedeniyle satış sözleşmesine dayalı olarak ve satış sözleşmesi dışındaki işlemlere dayalı olarak müşterilerinden ve diğer üçüncü kişilerden aldıkları vadesi 1 yıldan fazla olan avansların izlenmesi amacıyla kullanılmaktadır. 440 ALINAN SİPARİŞ AVANSLARI HESABI 449 ALINAN DİĞER AVANSLAR HESABI

440 ALINAN SİPARİŞ AVANSLARI HS. İşletmenin satış sözleşmesine dayanarak mal ve hizmetin tesliminden önce tahsil ettiği bir yılı aşan avansların izlendiği hesaptır. : Alıcılardan alınan avanslar için bu hesap alacakladırılır, avanslara ilişkin vadenin bir yılın altına inmesi halinde ise "340 Alınan Sipariş Avansları Hesabı"na aktarılmak suretiyle bu hesap borçlandırılır.

Örnek (i) Demir çelik üretimi gerçekleştiren işletmemiz 20.01.20X1 tarihinde 16 ay sonra teslim etmek üzere 25 ton demir siparişine karşılık müşteriden 185.000 TL sipariş avansı almıştır.

(ii) Dönem sonu itibariyle uzun vadeli alınan sipariş avansı vadesinin 1 yılın altına inmesi durumunda söz konusu işlemin günlük defter kaydı aşağıda gösterildiği gibi olacaktır.

449 ALINAN DİĞER AVANSLAR HS. Yukarıda açıklanan avanslar dışında, işletmenin aldığı her türlü uzun vadeli avansların izlendiği hesaptır.

Örnek (i) Otomobil sektöründe faaliyet gösteren işletmemiz, araç otoparkı olarak kullandığı arazisini bir başka işletmeye 1 yıl sonra satmak amacıyla 05.04.20X1 tarihinde sözleşme imzalamış ve sözleşme gereği olarak 50.000 TL avans almıştır.

BORÇ ve GİDER KARŞILIKLARI Bilanço günü itibariyle ortaya çıkan ancak tutarı işletmeler tarafından kesin olarak tespit edilemeyen veya tutarı tespit edilse dahi tahakkuk dönemi belli olmayan 1 yıldan uzun vadeli borç ve giderler için ayrılan karşılıklara ilişkin tutarların izlenmesi amacıyla kullanılmaktadır. 472 KIDEM TAZMİNATI KARŞILIĞI HESABI 479 DİĞER BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI HESABI

472 KIDEM TAZMİNATI KARŞILIĞI HS. Belirlenecek esaslar çerçevesinde ayrılacak kıdem tazminatı karşılıkları bu hesap kaleminde gösterilir. Hesaplanan kıdem tazminatı karşılık tutarları ilgili gider hesaplarına borç olarak kaydedilirken bu hesaba alacak olarak kaydedilir. İzleyen dönemde ise, ödenmesi beklenen kıdem tazminatı karşılık tutarları bu hesabın borcuna kaydedilirken "372 Kıdem Tazminatı Karşılığı Hesabı"na aktarılmaktadır.

Örnek (i) İşletmemiz, dönem sonunda genel idare bölümünde çalışan personelleri için 110.000 TL kıdem tazminatı karşılığı hesaplamıştır.

(ii) Ertesi dönem işten emeklilik nedeniyle ayrılacak olan personel için ödenecek kıdem tazminatı karşılığı 75.000 TL olarak tahmin edilmektedir.

GELECEK AYLARA AİT GELİRLER ve GİDER TAHAKKUKLARI Bir faaliyet döneminde ortaya çıkan ancak gelecek yıllarda satış hesaplarına kaydedilecek gelirler ile yine bir faaliyet döneminde ortaya çıkan ancak gelecek yıllarda gider hesaplarına kaydedilecek tutarların izlenmesi amacıyla kullanılmaktadır. 480 GELECEK YILLARA AİT GELİRLER HESABI 481 GİDER TAHAKKUKLARI HESABI

480 GELECEK YILLARA AİT GELİRLER HS. Gelecek bilanço dönemlerine ait peşin tahsil olunan gelirlerin bir yıldan uzun süreye ait kısımlarının izlendiği hesaptır. Peşin tahsil olunan gelirler bu hesabın alacağına kaydedilir. Kısa vadeli nitelik kazanan gelirler ise bu hesabın borcuna karşılık "380 Gelecek Aylara Ait Gelirler Hesabı"na aktarılır.

Örnek (i) İnşaat sektöründe faaliyet gösteren işletmemiz bir iş makinesini 01.01.20X1 tarihinde yıllık kira bedeli 24.000 TL + %10 KDV’den 2 yıllığına kiraya vermiştir. Toplam kira bedeli nakden tahsil edilmiştir.

(ii) Dönem sonu itibariyle gelecek yıllara ait gelirlerin vadesinin 1 yılın altına inmesi halinde söz konusu işlemin günlük defter kaydı aşağıda gösterildiği gibi olacaktır.

481 GİDER TAHAKKUKLARI HS. Gelecek yıllarda ödemesi yapılacak ve kesinlikle belgeye dayalı gider tahakkuklarının izlendiği hesaptır. Yapılan tahakkuklar ilgili gider ve zarar hesapları mukabili bu hesaba alacak, vadesi bir yılın altına düşenler "381 Gider Tahakkukları Hesabı"na aktarılarak bu hesaba borç kaydedilir.

Örnek Dönem sonu itibariyle 42.500 TL olan uzun vadeli gider tahakkuku vadesinin 1 yılın altına indiği tespit edilmiştir. Söz konusu işlemin günlük defter kaydı aşağıda gösterildiği gibi olacaktır.

DİĞER UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR Uzun vadeli yükümlülükler ile ilgili yukarıda açıklanan hesaplar kapsamına girmeyen 1 yıldan uzun vadeli diğer yabancı kaynaklara ilişkin tutarların izlenmesi amacıyla kullanılmaktadır. 492 GELECEK YILLARA ERTELENEN VEYA TERKİN EDİLECEK KDV HESABI 493 TESİSE KATILMA PAYLARI HESABI 499 DİĞER ÇEŞİTLİ UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR HESABI

492 GELECEK YILLARA ERTELENEN VEYA TERKİN EDİLECEK KDV HS. Bu hesap, teşvikli yatırım mallarının ithalinde ödenmesi gerektiği halde ödenmeyip, fiilen indirilmesinin mümkün olacağı tarihe kadar ertelenen KDV ile imalatçı teşebbüsler tarafından imal ettikleri mallardan ihraç edilmek kaydı ile ihracatçılara yapılan teslimler nedeniyle hesaplanan ve düzenlenen fatura ve fatura yerine geçen belgelerde mevzuat gereği ihracatçılardan tahsil edilmeyen ve tamamının indirim konusu yapılmaması nedeniyle gelecek bilanço devrelerine kadar tecil olunan katma değer vergisinin kaydedildiği ve izlendiği hesaptır.

(i) İşletmemiz 15.03.20X1 tarihinde yatırım teşvik paketinden yararlanarak 200.000 TL + % 10 KDV bedelle bir kamyon ithal etmiştir. Mevzuata uygun olarak ithalata ilişkin KDV tutarı 1 yıl ertelenmiş olup kalan tutar işletmenin banka hesabından ödenmiştir.

(ii) Dönem sonu itibariyle ertelenen KDV tutarı vadesinin 1 yılın altına inmesi halinde söz konusu işlemin günlük defter kaydı aşağıda gösterildiği gibi olacaktır.

493 TESİSE KATILMA PAYLARI HS. İşletmeye ait tesislerden yararlanmak amacıyla üçüncü kişilerin, tesis bedellerine katılma paylarının kaydedildiği ve izlendiği hesaptır. Katılma paylarının tahsilinde bu hesaba alacak, tesisin ömrü süresine göre belirlenecek itfa tutarları ise "649 Diğer Olağan Gelir ve Kârlar Hesabı"na alınarak bu hesaba borç olarak kaydedilir.

Örnek (i) İşletmemiz, katı atık biriktirme tesisinden yararlanmak isteyen bir işletmenin talebini olumlu yanıt vermiş ve işletme ile 05.04.20X1 tarihinde sözleşme yapmıştır. İşletme sözleşme gereği tesisin 15 yıllık ekonomik ömrü boyunca kullandırılmasına karşılık 180.000 TL tesise katılma payı almıştır.

(ii) Her faaliyet dönemi sonunda tesise katılma paylarının o döneme isabet eden tutarının gelir hesaplarına aktarılması gerekmektedir. Buna göre söz konusu işlemin günlük defter kaydı aşağıda gösterildiği gibi olacaktır.