MULTİPL SKLEROZ ENES MELİKCAN DEMİREL

TANIM VE TARİHÇE: Merkezi sinir sisteminin kronik, bağışıklık kaynaklı (Otoimmün) enflamatuar Hastalığıdır. İlk olarak 1868 yılında Jean-Martin Charcot tarafından bildirilmiştir.

MS’İN ÖZELLİKLERİ: Sıklıkla genç yetişkinlerde ortaya çıkar (Ortalama 30 yaş). Kadınlarda erkeklere oranla 3 kat daha sık görülür. Tüm dünyada 3 milyona yakın MS sayrısı olduğu tahmin edilmektedir. Tek çekirdekli hücrelerin damarlara sızması Miyelin yitimi (Demiyelinizasyon) Aksonal yitim Gliozis (çoklu plak oluşumu) – beyinde ve omurilikte Zamanda ve mekanda yayılım Klinik çeşitli nörolojik belirti ve bulgular

MS’TE ATAK: Atak, MS lezyonundan kaynaklanan, yeni nörolojik bulguların ortaya çıkması ya da daha önce var olan bulguların artması ve bu durumun en az 24 saat sürmesidir. Bir ay içinde ortaya çıkan yeni yakınmalar aynı atağın devamı olarak kabul edilir. Ataklar, bir veya birkaç belirtiyi içerebilir.

MS’TE YALANCI ATAK: Vücut sıcaklığında artışa neden olan enfeksiyon veya diğer nedenlerle birlikte gözükebilen, daha önce yaşanmış belirtilerin tekrar ortaya çıkması veya var olanların kötüleşmesi durumudur. Yoğun stres, uykusuzluk, açlık, adet ve benzeri durumlar da yalancı atak ile ilişkili olabilir. Örneğin, gribal enfeksiyon nedeni ile ateşi çıkan MS’li bir kişide yorgunluk ve kendini kötü hissetme, bazen bulanık görme ve uyuşma şikayetleri olabilir. Bu şikayetler enfeksiyon ve ateş düzelince geçer ve bu durum yalancı atak olarak tanımlanır

HASTALIĞIN BAŞLANGICINDAKİ BELİRTİLER VE SIKLIKLARI Bir yada daha fazla uzuvda güçsüzlük %35 Optik nörit %20 Parestezi (karıncalanma) %20 Diplopi (çift görme) %10 Vertigo (baş dönmesi) %5 Mesane problemleri %5 Diğer <%5

MS’TE KÖTÜ PROGNOZ: 40 yaşından sonra MS olma Erkek cinsiyet Motor, beyincik (serebellar) ya da büzücü kaslarda (sfinkter) sorun başlangıçlı olma Pek çok bölgeyi içeren belirtiler Başlangıç ataklarının tam düzelmemesi İlk yıllarda sık atak geçirme İlk iki atak arasında kısa zaman İlk yıllarda hızla ilerleyen özürlülük Başlangıçta bilişsel sorunlar

MS KLİNİK SEYİR TİPLERİ: Progresif- Relapsing • Başlangıçtan itibaren ataklar yaşansa da sürekli bir ilerleme mevcuttur Sekonder progresif (SPMS) • Ortalama 5-6 yıllık erken dönem sonrası ikincil ilerleyici dönemdir. • Atak ve iyileşmeler ile giden bir dönemin ardından atak sayısının azaldığı, düzelmenin az olduğu, özürlülüğün giderek arttığı tablolardır. Primer progresif (PPMS) • Genellikle iyileşme kaydedilmeden, başlangıçtan itibaren hastalığın ilerlemesi ile karakterize seyir gösteren tablodur. • Seyir hızlı ya da yavaş olabilir. Ataklarla seyreden (RRMS) • Akut atakları izleyen tam ya da tama yakın düzelme dönemleri mevcuttur • Ataklar arasında hastalıkta ilerleme gözlenmez

BENİNG(İYİ HUYLU) MS: Benign MS ciddi sekel bırakmayan seyrek ataklar ile karakterize, MRG de düşük lezyon (doku bozukluğu) yükünün saptandığı geriye dönük olarak konulan bir tanıdır. Hastalığın başlangıcından 15 yıl sonra EDSS (Genişletilmiş Özürlülük Durumu Skalası) skorları ≤ 3 olan hastalar benign MS olarak kabul edilir.

TANI YÖNTEMLERİ: İlk ölçünlemeli (standardize) tanı Schumacher ve ark. 1965 Zamanda ve mekanda yayılım Başka bir hastalıkla açıklanamayan belirtilerin varlığı Poser ölçütleri 1983 Uyarılmış giziller (potansiyeller) BOS incelemesi McDonald ölçütleri 2001 MRG McDonald ölçütleri 2005 McDonald ölçütleri 2010

McDonald ölçütleri 2010’un da yenilenmesine ihtiyaç var McDonald ölçütleri 2010’un da yenilenmesine ihtiyaç var. Özellikle RİS nedeniyle

TANI YÖNTEMLERİ: Hastalığın kesin tanısı için kullanılabilecek bir laboratuvar yöntemi yoktur. Tanı olguların klinik özellikleri, hastalığın gidişi ve yardımcı laboratuvar yöntemleri kullanılarak konulur. MS’te doku bozukluklarını ve MS ilerleyişini göstermede en önemli yöntem MRG’dir

MRG:

Zaman İçinde Yayılım (Dissemination in Time) (DIT) Klinik kesin MS (KKMS) tanısı için iki kavram oldukça önemlidir. Bu kavramlar: Zaman İçinde Yayılım (Dissemination in Time) (DIT) Uzay İçinde Dağılım (Dissemination in Space) (DIS) KKMS tanısı için DIT ve DIS ölçütleri pozitif olmalıdır. DIS: Klinik veya radyoloijk olarak farklı iki bölgeye ait tutulumu ifade etmektedir. Radyolojik olarak aşağıdaki dört yerleşimden en az ikisinde tutulum olması gerekmektedir. a. Jukstakortikal b. Perikallosal c. İnfratentorial d. Medulla spinalis DIT: Klinik olarak farklı zamanda iki atak ile bu ölçüt karşılanır. Radyolojik olarak ise tekrarlayan MRG’lerde yeni lezyon varlığı veya aynı MRG’de en az bir adet konrast enhansmanı gösteren ve en az bir adet kontrast enhansmanı göstermeyen lezyon varlığı DIT ölçütlerini karşılar.

ÖZÜRLÜLÜK DEĞERLENDİRMESİ: Genişletilmiş Özürlülük Durum Ölçeği-Expanded Disability Status Scale (EDSS) EDSS kullanımı çok yaygın EDSS toplumlar arası karşılaştırma açısından daha uygun Multiple Sclerosis Functioal Composite (MSFC) Patient Determined Disease Steps (PDDS)

YORGUNLUK: Multipl Skleroz ile ilişkili yorgunluk; literatürde depresyon ya da kuvvetsizlik ile ilişkisi olmaksızın enerjide subjektif azalma hissi, günlük efor derecesi ile orantısız enerji kaybı ya da anormal fiziksel yorgunluk duyusu, tükenmişlik hissi olarak tanımlanmıştır.

Yorgunluğun patofizyolojik mekanizmasında üç ayrı kategoride ele alınabilir: MS’in otoimmun yapısı ve bozulmuş immun yanıt ile ilişkisi MSS demiyelinizasyonu ve aksonal yıkıma bağlı nöronal fonksiyon kaybı Nöroendokrin “feedback”te değişiklikler

MS’li hastalarında yorgunluğun tedavisi amacıyla B12 vitamin enjeksiyonları kullanılmamalıdır.

GÜNLÜK YAŞAM AKTİVİTELERİNE MS’İN ETKİSİ Yorgunluk Kas güçsüzlüğü Spastisite (aşırıkasılımlı) Bilişsel yeti YETERSİZLİK

Anksiyete ve Depresyon: Yaşam kalitesini olumsuz yönde etkilediğinden MS’ li hastalarda depresyonun tedavi edilmesi özel önem taşımaktadır. Toplum bazlı çalışmalarda MS hastalarında depresyon yaygınlığı %25 olarak bildirilmekte, bakım evinde kalan hastalarda ise bu oranlar daha yüksek bulunmaktadır. Genç hastalarda, fiziksel hasarı benzer olan yaşlı gruba göre depresyon gelişme oranları daha yüksek olarak bildirilmektedir.

Depresyonu değerlendirme ve kontrol için Beck Depresyon Ölçeği kullanılabilir.

Egzersiz depresif semptomları azaltmada etkilidir.

DENGE: MS’li hastalar için önemli bir sorun da dengedir.

Kısa süreli yürüme ölçümleri Uzun süreli yürüme ölçümleri Yürümenin hızının göstergesi Klinik ortamda uygulanması kolay T25FW (etkin başlangıç) 10 m YT 30 m YT Uzun süreli yürüme ölçümleri Yürüme dayanaklılığı, uzaklıkla ilgili sorunlar ve işlevsel sığanın göstergesi Klinik ortamda uygulanması daha zor 6DYT 2DYT 100 m YT

MS İZLEMİNDE EN SIK KULLANILAN ANKETLER “The Expanded Disability Status Scale (EDSS) ” (özürlülük değerlendirmesinde) “Multiple Sclerosis Functional Composite (MSFC)” (özürlülük değerlendirmesinde) “Multiple Sclerosis Impact Scale (MISIS-29)” “Multiple Sclerosis Quality of Life-54 Instrument (MSQOL-54)” (yaşam kalitesi ölçümünde) “The 12-Item Multiple Sclerosis Walking Scale (MSWS-12)” (yaşam kalitesi ölçümünde) “Multiple Sclerosis Spasticity Scale” (spastisite değerlendirmesinde) “The Fatigue Severity Scale (FSS)” (yorgunluk ölçümünde) “The Modified Fatigue Impact Scale” (yorgunluk ölçümünde) “The Modified Ashworth Scale” (spastisite değerlendirmesinde) “The Barthel Index (BI)” “The Functionel Independence Measure ”

MS EGZERSİZ:

Hafif-orta özrü bulunan MS’li kişilerde haftada 2 kez uygulanan orta-şiddetli egzersizler aerobik ve kassal uygunluğu arttırmak için etkindir. Egzersiz eğitimi mobilite ve yorgunluk belirtileri için de etkili olabilir.

MS DE EGZERSİZ GÜVENLİ BİR YÖNTEMDİR

MS’li bir bireyle çalışırken en önemli nokta, yorgunluk sınırında çalıştırmak olmalıdır!!!

MS’de Hareket ve Egzersize Yönelik Oyun Konsolu İle Çalışma Yararlı olduğu yönünde çalışmalar var.

MULTİPL SKLEROZ’DA SOLUNUM EGZERSİZLERİ VE ETKİLERİ

MULTİPL SKLEROZ’DA SOLUNUM EGZERSİZLERİ VE ETKİLERİ solunum fonksiyonları -yorgunluk -solunum kas kuvveti üzerine olumlu sonuçları olmuştur.

KAYNAKÇA: - McDonald W, Compston A, Edan G, et al. Recommended diagnostic criteria for multiple sclerosis: guidelines from the international panel on the diagnosis of multiple sclerosis. Arch Neurol 2001;50:121–127. - Bourdette D, Yadav V, Shinto L. Multiple sclerosis. In: Oken BS, ed. Complementary therapies in neurology: an evidence- based approach. New York: Parthenon Publishing, 2004;291–302 -Veterans Administration Multiple Sclerosis Study Group. Isoniazid in treatment of multiple sclerosis. Report on Vet- erans Administration cooperative study. JAMA 1957;163:168-72. -https://www.google.com.tr/search?q=multiple+sklerozda+denge&ie=&oe= -http://www.bodytr.com/2011/05/multiple-skleroz-multiple-sclerosis-multiple-skleroz-ve-egzersiz.html -read:http://www.bodytr.com/2011/05/multiple-skleroz-multiple-sclerosis-multiple-skleroz-ve-egzersiz.html -http://www.izmirmsdernegi.org/ms-mulitpl-skleroz-ve-denge -http://msarastirmalaridernegi.com/s1.php?id=54