Yenidoğanın doğum odasında ilk bakımı ve fizik muayenesi Dr. Nazan ÇALBAYRAM

Yenidoğan Dönemi: Doğum - 28. gün arası Erken Yenidoğan Dönemi: Doğum - 7. gün arası Geç Yenidoğan Dönemi: 7. gün sonu - 28. gün arası Perinatal dönem: ~22. GH’dan doğum sonrası 7. güne kadar olan zaman

Tamamlanmış 38 - 42 hafta, 259-293 gün (~ 280 gün) Normal gebelik süresi: Tamamlanmış 38 - 42 hafta, 259-293 gün (~ 280 gün) Term bebek: Normal gebelik süresinde doğmuş bebek Preterm (prematür) bebek: 38. GH tamamlanmadan doğmuş bebek Postterm (postmatür) bebek: 42. GH tamamlandıktan sonra doğmuş bebek

Yenidoğanın İlk Değerlendirmesi İlk değerlendirmede amaç; yenidoğanın resüsitasyon gereksinimini belirlemek, gestasyonel yaşını saptamak ve herhangi bir konjenital anomali veya hastalığı olmadığını saptamaktır.

Yenidoğanın ilk bakım gereksinimi Hava yollarında açıklığın sağlanması, Vücut ısısının korunması, Apgar skorunun değerlendirilmesi, Kanamanın önlenmesi (K vit uygulama) Enfeksiyonun önlenmesi(göz,göbek,sünnet bakımı) Yenidoğanda distresin erken tanımlanması Ebeveyn-yenidoğan ilişkisinin kurulması Yenidoğanın kimliğinin belirlenmesi Beslenmenin sağlanması Ebeveynlerin eğitim gereksinimlerinin sağlanması

Hava yollarının açıklığının sağlanması Doğumdan sonra yenidoğanın nefes almasını kolaylaştırmak için ağız ve burundaki sekresyonlar puar/aspiratörle temizlenir. Bu işlem sırasında mukozayı tahriş etmekten ve çok derin aspirasyonlardan kaçınılmalıdır.

Vücut ısısının düzenlenmesi, korunması ve değerlendirilmesi

Vücut ısısının korunması Yenidoğanın ısı kaybını önlemek önemlidir Baştan başlayarak tüm vücut hızla ve iyice kurulanır. Kurulama sırasında ıslanan örtü, hemen ısıtılmış diğer bir örtü ile değiştirilerek, ısı kaybı önlenmeye çalışılır. Bebek hipotermiye girerse;

Hipoterminin komplikasyonları Yenidoğanın 02 ihtiyacı artar, İlk dakikalar solunum ve dolaşımı tam gerçekleşmeyen bebek, artan O2 ihtiyacını karşılayamaz, Soğuğa bağlı olarak vazokonstrüksiyon gelişir. Vazokonstrüksiyon hipoksiye neden olur ve yenidoğanın asidoza yatkınlığı artar, Sonuçta enerji kaybı olur. Enerji için glikoz kullanımı artar ve yenidoğanda hipoglisemi gelişir.

Ne yapılmalı? Yenidoğanın vücudunu kurulama Küvöz kullanma Radyan(tepeden) ısıtıcı kullanma Aile üyelerinin bebeği kucaklarına almaları Yenidoğanın başını pamuklu bir şapka ile sarmak yararlı olacaktır.

İlk Muayene: Apgar skoru değerlendirmesi Cinsiyet Vücut ağırlığı Doğumsal görünür anomali

Apkar Skorun Değerlendirilmesi Yenidoğanın doğumdan sonraki ilk 1-5 dakika fiziksel değerlendirilmesinde kullanılan sisteme apkar skore sistemi denmektedir. Apkar skore sisteminin 5 kriteri vardır. Bu kriterler; Renk Kalp hızı, Solunum, Kas tonusu Reflekslerdir.

Belirti 0 Puan 1 Puan 2 Puan Activity Kas Tonusu Gevşek   Belirti 0 Puan 1 Puan 2 Puan Activity Kas Tonusu Gevşek Kollar ve bacaklar öne doğru bükülü Aktif hareketli Pulse Kalp Hızı Yok Dakikada 100 atımın altında Dakikada 100 atımın üstünde Grimace Uyarılara cevap Buruna kateter sokulunca yüzünü buruşturma Buruna kateter sokulunca öksürme ağlama Appearance Cilt rengi Soluk, mor Vücut pembe, kol ve bacaklar mor Tüm vücut pembe Respiration Solunum Yavaş ve düzensiz solunum, cılız sesli ağlama Düzenli soluk alıp verme, kuvvetli ağlama

Apkar skoru 0-3 puan arasında olan bebeklerde ciddi asfiksi vardır Apkar skoru 0-3 puan arasında olan bebeklerde ciddi asfiksi vardır. Bu bebeklerin acilen resusite edilmesi gerekir. Bu amaçla endotrakeal in- tubasyon, oksijen tedavisi, dış kardiyak masaj, kardiyak uyarıcıların uygulanması, metabolik asidoz ve hipoglisemi tedavisi uygulanabilir. Apkar skoru 4-6 puan arasında olan bebekler, genellikle müküs, verniks kazeoza ve mekonyum aspirasyonu olan bebeklerdir. Aspirasyonla solunum yollarının açılmasından sonra bebeğin durumu kendiliğinden düzelmeye başlar. Apkar skoru 7 ve üstü olan bebekler ise sağlıklı olarak yorumlanır.

Aspirasyon yapılması

Başı solunum yolunu açmak için hafif ekstansiyonda tutularak, varsa ağız içi ve burundaki sekresyonlar temizlenir. Bunun için steril spanç, puar veya mekanik aspiratörle aspirasyon sondası kullanılabilir. Mekanik aspiratör, sadece, amniyon sıvısı mekonyum boyalı olan deprese (solunumu olmayan veya kas tonus gevşek veya kalp atım hızı 100/dk’nın altında) bebeklerde trakeal aspirasyon yapılacağı zaman kullanılmalıdır. Mekonyumla boyalı bebek, deprese değilse trakeal aspirasyon yapılmasına gerek yoktur.

Kardiopulmoner resüsitasyon yapılması

Göbek bakımı

Bebek doğduktan sonra umblikal kord mikroorganizmalara açık bir yer olduğundan bakımı önemlidir. Göbek kesilmeden önce bebeğin kordonu karın duvarının yaklaşık 1-2 cm ilerisinden klemplenir, kesilir ve kanama kontrolü yapılır. Umblikal kordu kuru tutmak önemlidir. Kordun kuruyup,düşmesini hızlandırmak amacıyla %70’lik alkol veya batikonla günde 2- 3 kez bakım verilir.

Kord yaklaşık 7-15 günde düşer. Kord düşene kadar silme banyo, düştükten sonra normal banyo yapılmalıdır. Daha kısa sürede göbeği kurutsun diye kurutucu toz, pudra pomad önerilmez. Ebeveynlere, bebeğin alt bezlerini göbeğin altından bağlaması gerektiği söylenir. Umblikal kordun enfeksiyon belirtileri kızarıklık, akıntı, kanama, şişlik ve hassasiyettir.

Kanamanın önlenmesi

Doğumdan sonraki ilk saatler özellikle kanama yönünden takip edilmelidir. Doğumda yenidoğanın bağırsak florası henüz gelişmediği için K vitamini sentezi yapılamaz. K vitamini eksikliğinde pıhtılaşma faktörleri üretilemez. Bu nedenle kanamaya eğilim olur. Proflaksi amacıyla her yenidoğana tek doz 0.5-1.0 mg K vitamini doğum sonrası ilk 2 saat içinde I.M yolla uygulanır. Bebekte kanama yada kanamaya yatkınlık varsa doz tekrarlanır.

Enfeksiyonun önlenmesi

Yenidoğan döneminde özellikle göz, ağız, umblikal kord ve perine enfeksiyon için odak noktalardır. Aseptik çalışmaya dikkat edilmelidir, Bebeğin çevresinin olabildiğince temiz tutulması ve bakım vermeden önce ellerin yıkanması gereklidir.

Göz bakımı

Annede gonore yada klamidya gibi bir enfeksiyon varsa hem sezaryen hem de vajinal yolla doğan bebeklerin her iki gözüne enfeksiyonu engellemek için %0.5 eritromisin veya %1 tetrasiklin içeren göz pomadı uygulanır.

Kimliğin belirlenmesi

Yenidoğan ve annede bileklik olmalıdır. Bilekliklerde annenin adı, soyadı, doğum zamanı ve tarihi, annenin protokol nosu, bebeğin cinsiyeti (pembe,mavi bileklik) yazılır. Doğum öncesi yatış işlemlerinde, iki kol bandı hazırlanır ve birisi doğum sonrası bebeğin koluna dolaşımı engellemeyecek, bebeği rahatsız etmeyecek ve çıkmayacak şekilde takılır. Bebeğin ayak izi ve annenin başparmak izi alınarak dosyasına konulur. Bebeğe ait doğum kaydı formlarında, bebeğin durumu, doğumla ilgili kayıtlar,gebelik öyküsü, anne yenidoğan etkileşimi gibi bilgiler ayrıntılı doldurulur.