Sağlık Turizminde Markalaşma ve Türkiye’nin Hizmet İhracatındaki Yeri T.C. EKONOMİ BAKANLIĞI Sağlık Turizminde Markalaşma ve Türkiye’nin Hizmet İhracatındaki Yeri Özge DUMLUPINAR SERBEST BÖLGELER, YURTDIŞI YATIRIM VE HİZMETLER GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

Sunum Planı Dünyada Hizmet Ticareti Ülkemizde Hizmet Ticareti ve Sağlık Turizminin Gelişimi Döviz Kazandırıcı Hizmet Sektörleri Markalaşma Destekleri

Sunum Planı Dünyada Hizmet Ticareti Ülkemizde Hizmet Ticareti ve Sağlık Turizminin Gelişimi Döviz Kazandırıcı Hizmet Sektörleri Markalaşma Destekleri

KÜRESEL HİZMET İHRACATI (2014) 4,9 trilyon $ 150 milyar $ 2023 FRANSA 263 milyar $ ALMANYA 267 milyar $ İNGİLTERE 329 milyar $ ÇİN 222 milyar $ HİNDİSTAN 154 milyar $ ABD 686 milyar $ Hizmet ihracatının gelişim sürecine baktığımızda, sektörün hem ülkemizde hem de dünyada çarpıcı biçimde ilerleme kaydettiğini görmekteyiz. DTÖ verileri uyarınca, 2014 yılında mal ihracatı yalnızca %0,7 oranında artarak 18.95 trilyon Dolar düzeyinde gerçekleşirken hizmet ihracatı bir önceki yıla nazaran %4 oranındaki artışla 4.85 trilyon Dolara ulaşmış ve dünya ihracatının yaklaşık %20’sini teşkil etmiştir. İhracatın bölgelerarası dağılımı incelendiğinde, Bağımsız Devletler Topluluğu hariç tüm bölgelerde, bir önceki yıla nazaran hizmet ihracatında %1 ila %6 arasında artışın söz konusu olduğu tespit edilmektedir. En fazla ihracatın gerçekleştiği sektörleri incelediğimizde ise, hizmet sektörleri içinde bir önceki yıla nazaran %5’in üzerinde artış kaydederek önemli bir atılım gerçekleştiren sektörler turizm, sigorta ve mali hizmetler, bilişim hizmetleri ve diğer iş hizmetleri olarak belirlenirken ulaşım, iletişim ve görsel-işitsel hizmetler nispeten düşük gelişim düzeyi sergilemişlerdir. İnşaat sektöründe ise %3 oranında daralma yaşandığı görülmektedir. Bu çerçevede, Cumhuriyetimizin 100 üncü yıldönümü olan 2023 yılında 150 milyar Dolar hizmet ihracatı hedefimize ulaşılabilmesi için tüm hizmet sektörleri itibarıyla sürdürülebilir ihracat artışının sağlanması önem arz etmektedir. TÜRKİYE 50,3 milyar $ 3

TOPLAM İHRACAT 2014 (milyar $) TOPLAM İTHALAT 2014 (milyar $) DÜNYADA HİZMET TİCARETİ TOPLAM İHRACAT 2014 (milyar $) TOPLAM İTHALAT 2014 (milyar $) Sıra Ülke Değer Pay (%) 1 AB-28 994 26,8 739 20,1 2 ABD 686 18,5 454 12,4 3 Çin 222 6 382 10,4 4 Japonya 158 4,3 190 5,2 5 Hindistan 154 4,2 Singapur 130 3,5 133 3,6 124 3,4 16 Türkiye 50 1,4 23 0,6 223   Dünya hizmet ihracatının ve ithalatının öncü ülkelerini incelediğimizde, AB’nin tek ülke sayıldığı durumda anılan bölgenin %26,8 oranındaki pay ile 994 milyar Dolarlık ihracat ve yaklaşık %20 oranındaki pay ile 739 milyar Dolarlık ithalat gerçekleştirerek dünya lideri olduğu görülmektedir. Hizmet ihracatında AB’ni, %18,5 oranındaki payı ile ABD, %6 oranındaki payı ile Çin ve yaklaşık %4 oranındaki payı ile Japonya izlemekte olup hizmet ithalatında da ilk dört sıranın değişmediği görülmektedir. Bahsi geçen sıralamada Türkiye, hizmet ihracatında %1,4 oranındaki payıyla 16 ncı sırada, hizmet ithalatında ise %0,6 oranındaki payıyla 23 üncü sırada yer almaktadır. AB’nin tek ülke sayılmadığı ve AB üyesi ülkelerin de sıralamaya dahil edildiği durumlarda ABD, İngiltere, Almanya, Fransa ve Çin, dünya hizmet ihracatının yaklaşık %40’ını gerçekleştiren ilk 5 ülkeyi oluşturmaktadır. Bahsi geçen sıralama kapsamında ise Türkiye, en fazla hizmet ihracatı gerçekleştiren 27. ülke konumundadır. *Kaynak: DTÖ 4

Sunum Planı Dünyada Hizmet Ticareti Ülkemizde Hizmet Ticareti ve Sağlık Turizminin Gelişimi Döviz Kazandırıcı Hizmet Sektörleri Markalaşma Destekleri

ÜLKEMİZDE HİZMET TİCARETİ Ülkemizdeki hizmet ticaretinin seyri incelendiğinde ise hizmet ihracatında ve ithalatında son yıllarda istikrarlı bir gelişme kaydedildiği görülmektedir. Ülkemiz Gayri Safi Yurtiçi Hasılasının yaklaşık %60’ını oluşturan ve önümüzdeki dönemde de Yurtiçi Hasıla içindeki bu ağırlıklı konumunu sürdürmesi öngörülen hizmetler sektöründe 2014 yılında ihracatımız, bir önceki yıla nazaran %8 oranındaki artışla 50,3 milyar Dolar ile rekor düzeye ulaşmış, söz konusu yılda fazlamız 25,2 milyar Dolar seviyesinde gerçekleşmiştir. Turizm ve taşımacılık sektörleri, hizmet ihracatımızın öncü sektörleri olarak karşımıza çıkmakta olup kamu ve özel sektör kuruluşlarımızın koordineli ve stratejik yaklaşımları sonucunda diğer hizmet sektörlerimizin de bu tabloda ön plana çıkmalarının önünde herhangi bir engel bulunmamaktadır. *Kaynak: TCMB

KÜRESEL SAĞLIK HARCAMALARI Dünya genelinde refah düzeyinin ve hastalık çeşitliliğinin artması ve dünya nüfusunun giderek yaşlanması ile birlikte sağlık hizmetlerine duyulan ihtiyaç artış göstermiş; bu çerçevede artan sağlık harcamaları doğrultusunda sağlık sektöründe önemli gelişmeler kaydedilmiştir. 2012 yılında sağlık harcamaları, 1,9 ile mütevazi bir artış oranı sergilerken 2013-2017 yılları arasında harcamaların büyük bir sıçrama kaydederek yıllık ortalama 5,3 oranında artış göstereceği öngörülmektedir. Dünya nüfusu içerisinde 65 yaş üstü kişilerin toplam nüfusa oranının 2017 yılında %10,3 olacağına yönelik projeksiyon dikkate alındığında, 2008 yılında 1.154 Dolar olan kişi başı sağlık harcamasının 2017 yılında 1.620 Dolar’a yükseleceğine yönelik beklentinin temelsiz olmadığı görülecektir.

TÜRKİYE’DE SAĞLIK HARCAMALARI Figure 3: Türkite Sağlık Harcamaları 2003-2013 yılları arasında Sağlıkta Dönüşüm Programı kapsamında uygulanan reformlar, Türk sağlık sisteminde önemli gelişmeler kaydedilmesini sağlamıştır. Genişleyen ve etkileştirilen sağlık sigortası kapsamı ile sağlık sisteminin hem talep tarafında hem de sağlık iş gücü, sağlık hizmetleri ve altyapıdaki büyüme sayesinde arz tarafında gerçekleştirilen eş zamanlı iyileştirilmeler ile Türk sağlık sektöründe önemli bir büyükme trendi yakalanmıştır. Bu eğilim, günümüzde de geçerliliğini korumaktadır. Bu çerçevede, gelişmiş ülkelerde nispeten daha düşük bir büyüme oranına sahip olan sağlık sektörünün, ülkemizde 2013 ve 2017 yılları arasında % 5,6 yıllık bileşik büyüme oranı ile önemli oranda gelişim göstereceği ve kişi başına düşen sağlık harcamasının 2023’e kadar hemen hemen üç kat artarak 2000 Dolara ulaşacağı öngörülmektedir.

DÜNYADA SAĞLIK TURİZMİ HAREKETLERİ Ekonomik, sosyo-kültürel ve siyasi açıdan stratejik önemi haiz bulunan sağlık turizmi sektörü, son yıllarda hizmet ticaretinin önde gelen sektörleri arasındaki yerini almıştır. Dünya nüfusunun giderek yaşlanması, refah düzeyinin yükselmesi ve hastalık çeşitliliğinin artmasıyla birlikte, yurtdışında tedaviye olan talep giderek artmış ve sağlık turizminden elde edilen toplam gelir 100 milyar Dolara ulaşmıştır. Grafikte görüldüğü üzere tüm coğrafyalarda tedavi olmak ve sağlığının korumak isteyen kişiler, kaliteli ve maliyet etkin sağlık hizmetlerine yönelik küresel bir arayışa girmekte; bu çerçevede, kalitenin ve markalaşmanın ön plana çıktığı Kuzey Amerika ülkeleri ile turizm olanaklarının ve nispeten uygun maliyet imkanlarının sunulduğu Asya ülkelerini tercih etmektedir. Ülkemiz de son yıllarda yakın coğrafya ülkeleri başta olmak üzere tüm dünya vatandaşlarının sağlık hizmeti talep ettiği öncü destinasyonlar arasına girmeyi başarmıştır.

SAĞLIK TURİZMİNDE GÜÇLÜ YANLARIMIZ TÜRKİYE’DE SAĞLIK TURİZMİ SAĞLIK TURİZMİNDE GÜÇLÜ YANLARIMIZ LOKASYON Coğrafi Konum Cazibeli turizm merkezi ALTYAPI Gelişmiş teknoloji ve altyapı Uluslararası akreditasyona sahip sağlık kuruluşları UYGUN MALİYET Güvenilir ve tutarlı fiyat Sağlık hizmetlerine kolay erişim   Türkiye, kıtalararası coğrafi konumunun yanı sıra, gelişmiş sağlık teknolojisi altyapısı ve genç ve kaliteli işgücü sayesinde hızla gelişim gösteren bu sektörün öncü ülkeleri arasında yer alma yolunda ilerlemektedir. Bu yönde atılan adımlar, Türkiye’nin komşu coğrafyasındaki ülkeleri kendine çekmekle kalmamakta; aynı zamanda dünyanın çeşitli ülkelerinde sayısı 5 milyona ulaşan Türk nüfusunun ve Orta Asya, Orta Doğu, Balkanlar ve Kafkasya gibi geniş kültür coğrafyamızda yaşayan milyonlarca insanın sağlık hizmetleri için Türkiye’yi tercih etmesine neden olmaktadır. Tedavi gören uluslararası hasta sayısının her yıl önemli ölçüde artış kaydettiği ülkemizin, sağlık hizmetlerinde tercih edilmesinin haklı sebepleri bulunmaktadır: Coğrafi konum ve kolay ulaşım: Asya ve Avrupa’nın birbirine bağlandığı lokasyonda yer alan Türkiye, Türk Hava Yollarının yaygın uçuş ağı sayesinde avantajlı bir sağlık turizmi destinasyonu haline gelmiştir. Dünyada en hızlı büyüyen havayolu şirketleri arasında yer alan Türk Hava Yolları, 105 ülkede 250 uluslararası noktaya uçuş imkanı sunmaktadır. Hava, kara ve demir yolu ile ulaşımın yanı sıra üç yanı denizlerle çevrili ülkemize denizyolu ile de erişim sağlanması mümkündür. Turizmde öncü destinasyon: Türkiye, tarihi mirası ve doğal güzellikleriyle sağlık turistleri için cazip bir destinasyondur. 2014 yılında Avrupa ve Orta Doğu coğrafyasından gelen ziyaretçiler başta olmak üzere 40 milyonu aşkın turistin tercihi olan Türkiye’de, gelişmiş sağlık hizmetlerine de erişim sağlanabilecek İstanbul, Ankara, Antalya ve İzmir, turizmin gözde illeri arasında yer almaktadır. Gelişmiş teknoloji, altyapı ve uluslararası kalite: Gammaknife, Cyberknife, PET-CT, Intraoperative MRI, Da Vinci robotik sistemi, Radiparc, IGRT gibi başarısı kanıtlanmış teknolojilerin etkili şekilde kullanıldığı ülkemizde 42’si hastane olmak üzere toplam 50 sağlık kuruluşu JCI (JCI-Joint Commission International)  akreditasyonuna sahip bulunmaktadır. Bu rakamlar çerçevesinde Türkiye, en fazla JCI akreditasyonlu sağlık kuruluşuna sahip ülkeler arasında 3. ülke konumundadır. Rekabetçi fiyatlar: Sağlık sisteminin dinamik ve etkin operasyonel işleyişinin yanı sıra sağlanan maliyet avantajı da Türkiye’deki sağlık hizmetlerini Avrupa ve Amerika’daki emsallerine nazaran öne çıkarmaktadır. Sağlık hizmetlerine kolay erişim: 2003-2013 yılları arasında uygulanan Sağlıkta Dönüşüm Programı kapsamında yürürlüğe konulan reformlar, sağlık altyapısında önemli ölçüde gelişme sağlamıştır. 2002-2012 yılları arasında kamu hastanelerindeki yatak sayısı %4 oranında; özel hastanelerdeki yatak sayısı ise %23,6 oranında artış göstermiştir. Aynı zamanda özel hastanelere başvuru sayısında %63,5 gibi dikkat çekici bir oran kaydedilmiştir. Bu çerçevede uluslararası hastalar, uzun bekleme sıralarını takip etmelerine gerek kalmadan istedikleri an kaliteli sağlık hizmetlerine erişebilmektedirler.

TÜRKİYE’DE SAĞLIK TURİZMİ Ülkemizde tedavi gören uluslararası hasta sayısı da her geçen gün artış göstermektedir. Sağlık Bakanlığımızın verileri uyarınca, 2013 yılında ülkemizi tedavi amacıyla ziyaret eden uluslararası hasta sayısı 409.328 iken bu sayı 2014 yılında %21 oranında artarak 496.324’e yükselmiştir. 2014 yılında, ülkemize gelen sağlık turistlerinin büyük çoğunluğu Almanya, Rusya, Libya, Irak ve Azerbaycan’dan gelmekte olup %71’i özel sağlık kuruluşlarını tercih etmektedir. En fazla tercih edilen ilk beş branşın iç hastalıkları, göz hastalıkları, ortopedi ve travmatoloji, kadın hastalıkları ve doğum ile kulak-burun-boğaz branşı olduğu görülmektedir. Diğer taraftan yapılan araştırmalar, ülkemizde tedavi gören uluslararası hastaların ülkemizden oldukça memnun ayrıldıklarını ortaya koymaktadır. Sağlık Bakanlığımız tarafından yapılan bir araştırmada; Hastaların %96’sı ülkemizde aldıkları sağlık hizmetinin önceki deneyimlerinden daha iyi olduğunu, %97’si Türkiye’deki sağlık hizmetlerini tanıdıkları kişilere veya akrabalarına tavsiye edeceklerini, %97’si ülkemizin turistik cazibesinin beklentilerinin üstünde olduğunu ve %95’i ülkemizi yaşam maliyeti olarak Batı Avrupa’dan daha ucuz bulduğunu dile getirmiştir. Kaynak: Sağlık Bakanlığı

TÜRKİYE’DE SAĞLIK TURİZMİ Diğer taraftan Türkiye, termal turizm açısından taşıdığı potansiyel ile de öne çıkmaktadır. 1500 dolayında termal kaynağa sahip bulunan Türkiye, kaynak zenginliği açısından dünyada ilk 7 ülke arasında yer almaktadır. Bu anlamda, Avrupa’da kaynak potansiyeli açısından birinci, kaplıca uygulamaları açısından ise üçüncü sırada bulunan ülkemiz, termal turizm alanında yılın 12 ayının değerlendirilebileceği bir ülke konumundadır. Termal Turizmin geliştirilmesi hedefi kapsamında önümüzdeki yıllık dönemde zindelik, spor, dinlenme ve eğlence faaliyetlerinin bir arada gerçekleştirilebildiği 100.000 yatak kapasiteli ve 1.5 milyon hastaya hizmet veren “kür merkezleri”nin inşa edilmesi öngörülmektedir. Bu çerçevede Türkiye, sağlığını geri kazanmak ve sağlıklı bir yaşam sürmek isteyen dünya vatandaşlarını teknolojinin tarih, kültür ve hoşgörü ile birleştiği benzersiz sağlık turizmi destinasyonuna beklemekte, ayrıca sunduğu sağlık hizmetleri ile geniş bir coğrafyaya ulaşmayı hedefleyen uluslararası yatırımcıları elverişli yatırım ortamına davet etmektedir.

TÜRKİYE’DE SAĞLIK TURİZMİ ÖNCELİK DÖNÜŞÜM PROGRAMI SAĞLIK TURİZMİ HEDEFLERİ Ülkemizdeki sağlık hizmetlerinin taşıdığı önemli potansiyel, sağlık turizmi sektörünün 10. Kalkınma Programı kapsamında bir Öncelikli Dönüşüm Programına da konu olmasını sağlamıştır. Sağlık Turizminin Geliştirilmesi Öncelikli Dönüşüm Programı ile son yıllarda sağlık alanında kaydedilen gelişmelere paralel olarak, dünyada yükselen pazar konumunda olan medikal turizm, termal turizm ve ileri yaş-engelli turizmi alanlarında Türkiye’nin hizmet kalitesinin yükseltilerek rekabet gücünün artırılması amaçlanmaktadır. Yansıdaki tablodan da görüleceği üzere Program ile ; Termal turizmde 100.000 yatak kapasitesinin oluşturulması Termal turizmde 1.500.000 (600.000 tedavi amaçlı) yabancı termal turiste hizmet sunulması Termal turizmde 3 milyar dolar gelir elde edilmesi Medikal turizmde dünyanın ilk 5 destinasyonu içerisinde olunması 750.000 medikal yabancı hastanın tedavi edilmesi Medikal turizmde 5,6 milyar dolar gelir elde edilmesi İleri yaş turizminde 150.000 yabancı turistin ülkemizi ziyaret etmesi İleri yaş turizminde 750 milyon dolar gelir elde edilmesi hedeflenmektedir. Kaynak: 10. Kalkınma Planı-Sağlık Turizminin Geliştirilmesi Öncelikli Dönüşüm Programı

Sunum Planı Dünyada Hizmet Ticareti Ülkemizde Hizmet Ticareti ve Sağlık Turizminin Gelişimi Döviz Kazandırıcı Hizmet Sektörleri Markalaşma Destekleri

Destek Programı Kapsamındaki Marka Destek Programı Kapsamındaki ULUSLARARASI MARKALAŞMA PROGRAMI Hizmet Sektörü TURQUALITY® Destek Programı Kapsamındaki Kurum ve Kuruluşlar Marka Destek Programı Kapsamındaki HİZMET SEKTÖRÜ TURQUALITY PROGRAMI HİZMET SEKTÖRÜ GENEL DESTEK PROGRAMI

HİZMET SEKTÖRÜ TURQUALITY KOMİTESİ TURQUALITY® Çalışma Grubu ULUSLARARASI MARKALAŞMA PROGRAMI HİZMET SEKTÖRÜ TURQUALITY KOMİTESİ (Bakanlık, TİM ; İhracatçı Birlikleri, İşbirliği Kuruluşları temsilcileri ve Uzmanlar) Hizmet Sektörü TURQUALITY® Çalışma Grubu Sektör Çalışma Grubu TİM (Koordinatör Birlik)

Hizmet Sektörü TURQUALITY® Destek Programı ULUSLARARASI MARKALAŞMA PROGRAMI GENEL ORTALAMA Hizmet Sektörü Marka Destek Programı Hizmet Sektörü TURQUALITY® Destek Programı TURQUALITY® Programına Alınabilir Çok Katlı Mağaza Diğer Sektörler Turizm Ön İnceleme Çalışmasında Alacağı Puana Göre Marka Programına Alınabilir Destek Kapsamına alınmayabilir Genel Destek Programından Yararlanabilir

Sağlık Turizmi Sektörü Destekleri DESTEĞİN ADI DESTEKTEN YARARLANAN DESTEK ORANI DESTEK ÜST LİMİTİ ($)   DESTEK SÜRESİ / SAYISI ÖN ONAY / LİSTE İLAVE DESTEKLER Ürün/Hizmet/Marka Tescil-Korunma Desteği SK ve STŞ %50 50 bin/yıl Hedef ülkelere +(%10) Listedeki illere +(%10) Rapor ve Yurtdışı Şirket Alımına Yönelik Danışmanlık Desteği SK/STŞ VE İK SK/STŞ:%60 İK:%70 SK/STŞ: 200 bin/yıl İK: 300 bin/yıl Hizmet almaya başlamadan önce Ön Onay Başvurusu Belgelendirme Desteği SK/STŞ 50 bin/Belge Liste ile ön tanı merkezi ya da ofis açılışına ve/veya işletilmesine yönelik belgeler Reklam, Tanıtım, Pazarlama Desteği SK/STŞ ve İK SK/STŞ: %60 SK/STŞ: 400 bin/yıl İK: 500 bin/yıl 4 yıl (SK/STŞ için) Yurt Dışı Birim Desteği SK/STŞ: 120 bin/Birim/yıl İK: 300 bin/Birim/yıl * Bir birim 4 yıl * SK/STŞ 10 adet birim * İK 15 adet birim Tercümanlık Desteği SK Tercüman İstihdam: 2 Adet – Personel Başına 25 bin/yıl Tercümanlık Hizmet Alımı:50 bin/yıl 4 yıl Özet tabloları ekle. 18

Sağlık Turizmi Sektörü Destekleri DESTEĞİN ADI DESTEKTEN YARARLANAN DESTEK ORANI DESTEK ÜST LİMİTİ ($)   DESTEK SÜRESİ / SAYISI ÖN ONAY / LİSTE İLAVE DESTEKLER Hasta Yol Desteği SK/HYŞ %50 1.000/Hasta (Tarifeli) 200/Hasta (Tarifesiz) 4 yıl Bakanlık ile Hasta Yol Protokolü imzalanması Danışmanlık Desteği SK/STŞ 200 bin/yıl Ön Onay Başvurusu Acenta Komisyon Desteği 100 bin/yıl Bireysel Fuar Katılım Desteği SK/STŞ ve İK 15 bin/Fuar Liste Hedef ülkelere +(%20) Milli Fuar Katılım Desteği Liste – (1 ay önce Ön Onay Başvurusu) Milli Fuar Tanıtım Desteği İK %75 120 bin/Fuar 1 ay önce Ön Onay Başvurusu Özet tabloları ekle. 19

Serbest Bölgeler, Yurtdışı Yatırım ve Hizmetler Genel Müdürlüğü TEŞEKKÜRLER Özge DUMLUPINAR Daire Başkanı Serbest Bölgeler, Yurtdışı Yatırım ve Hizmetler Genel Müdürlüğü dumlupinaro@ekonomi.gov.tr