SINIF YÖNETİMİ MODEL VE YAKLAŞIMLARI

SINIF YÖNETİMİ MODEL VE YAKLAŞIMLARI Sınıf yönetiminde öğretmenin insana, öğrenciye bakış açısı, sınıfı yönetme davranışıyla yakından ilgilidir. Her bir yaklaşım öğretmene bir çerçeve sunar, yol gösterir ve bir bakış açısı sağlar. Sınıf yönetimi yaklaşımları genel anlamda ikiye ayrılmaktadır: Geleneksel Yaklaşım Çağdaş Yaklaşım

SINIF YÖNETİMİ YAKLAŞIMLARI Sınıf Yönetiminde Geleneksel Yaklaşım: Dayanaklarını esasicilik eğitim felsefesinden alır. Geleneksel yaklaşım öğretmen merkezlidir. Sınıf içi yaşantılarda ve bu yaşantıların aktarıldığı eğitim etkinliklerinde öğretmen etkin (aktif), öğrenci edilgen (pasif) bir konumdadır. Öğretmen öğrenci ilişkileri, aşırı ölçüde yapılandırılmıştır. Sınıf içi kurallar oldukça katı ve tek yönlüdür. Eğitim amaçlarının ve sınıf içi kuralların belirlenmesinde, öğrenci katılımına yer verilmez. Ayrıca sadece öğretmen tarafından belirlenen ve değişmez doğrular olarak yansıtılan bu kurallar, tartışılamazlar. Geleneksel sınıf yönetimi yaklaşımı, insan doğasına ilişkin kötümser önyargıları referans olarak alır.

SINIF YÖNETİMİ YAKLAŞIMLARI Çağdaş Sınıf Yönetimi Yaklaşımı: Çağdaş yaklaşım, öğrencinin duygusal, düşünsel ve zihinsel gelişimine uygun insancıl bir modeldir. Eğitim-öğretim etkinliklerinin merkezinde öğrenci yer alır. Öğrenci sınıf yaşamının nesnesi değil, öznesidir. Sınıfta uyulması gereken kurallar, öğretim yöntemleri, dersin amacı vb. etkinlikler demokratik bir biçimde tartışılmalıdır. Bu tartışmalarda öğretmen daha çok rehberlik rolü oynamalıdır. Çağdaş sınıf yönetimi yaklaşımı, sınıfı dinamik bir etkileşim sistemi olarak algılamayı gerektirir. Bu anlamda sınıf; öğrenci, öğretmen, ders programları, eğitim ortamı gibi iç, okul, çevre ve aile gibi dış etmenlerin etkileştiği bir alandır.

SINIF YÖNETİMİ YAKLAŞIMLARI Otokratik (Baskıcı) Yaklaşım : Yaklaşımın temel düşüncesi, insanı olumsuz özellikleriyle değerlendiren kötümser görüşe dayanmaktadır. Bu görüşe göre insanların büyük bir bölümü kendi iradeleriyle davranışlarını kontrol edemezler ve ortak amaçlar doğrultusunda bir araya gelerek uygun bir işbirliği sağlayamazlar. Bu nedenle de yönetmeyi değil yönetilmeyi tercih ederler. Bu düşünceleri benimseyen öğretmenler sınıf ortamındaki tüm ilişkileri ve davranışları tam olarak kontrol etmeye ve kuralları tartışmasız uygulamaya çalışırlar. Oysa sınıf yönetiminde kuralların amaç değil, amaca ulaşmada kullanılan araçlar olduğu asla unutulmamalıdır.

SINIF YÖNETİMİ YAKLAŞIMLARI Etkileşimsel Yaklaşım : Sınıf yönetiminin temel öğelerinden biri de davranış düzenlemeleridir. Sınıf içindeki davranışların önemli bir bölümünü insan ilişkileri oluşturur. Öğretmen-öğrenci ve öğrenci-öğrenci ilişkilerinin iyi düzenlenmesi, bu ilişkileri düzenleyen kuralların öğrenciler tarafından benimsenmesi, sınıf ortamındaki eğitim-öğretime ilişkin davranışların şekillenmesinde önemli rol oynar. Sınıfta dengeli ve tutarlı bir etkileşim düzeni oluşturabilmesi için, öğretmenden öncelikle açık ve kararlı bir tutum sergilemesi, öğrencilerini önemsemesi, onların birbirlerine gereksinim duymalarını ve bu gereksinimleri karşılıklı olarak gidermelerini sağlaması beklenir.

SINIF YÖNETİMİ YAKLAŞIMLARI Demokratik (Özgürlükçü) Yaklaşım: Yaklaşımın temel düşüncesi insanı olumlu özellikleriyle değerlendiren iyimser görüşe dayanmaktadır. Ortalama yeteneklere ve niteliklere sahip insanlar da kendi iradeleriyle davranışlarını kontrol edebilir ve ortak amaçlar doğrultusunda bir araya gelerek işbirliğine gidebilirler. Taşıdıkları özellikler nedeniyle insanlar, baskıya değil özgürlüklere dayalı bir sistemle yönetmeyi ve yönetilmeyi isterler. Böyle bir yönetim sistemi ise ancak demokratik bir ortamda gerçekleşebilir. Burada öğretmene düşen görev, olabildiğince özgür bir sınıf ortamı oluşturarak öğrencilerin kendi iradeleriyle davranışlarını kontrol etmelerini ve yeteneklerini kullanabilmelerini sağlamaktır.

SINIF YÖNETİMİ YAKLAŞIMLARI Eğitim alanındaki gelişmeler doğrultusunda sınıf yönetimi yaklaşımlarının da otokratik yaklaşımdan demokratik yaklaşıma, geleneksel yaklaşımdan çağdaş yaklaşıma doğru bir gelişme gösterdiği söylenebilir. Ayrıca öğrencilerin gelişim özellikleri ile sınıftaki ilişki ve etkileşim düzenine önem veren bir yaklaşımın giderek güç kazandığı görülmektedir.

Sınıf Yönetiminde Yönelimler Sınıf yönetimi modelleri eğitim ve toplumsal alandaki gelişmelere bağlı olarak; Baskıcılıktan Demokratikliğe Öğretmen merkezliden Öğrenci merkezliye Biçimsellikten Amaçsallığa

SINIF YÖNETİMİ MODELLERİ Öğretmen öğretim yılının bütünü içerisinde bir ders saatinden bir döneme kadar süren çeşitli etkinlikleri planlamak, uygulamak ve değerlendirmek durumundadır. Her etkinliğin amacına uygun yürütülebilmesi için farklı sınıf yönetimi modellerine ihtiyaç vardır. Sınıf içi öğretim ve yönetim etkinlikleri; farklı zamanlarda ve koşullarda farklı modellerle yürütülmesini gerekli kılabilir. Model seçimi ve kullanımı; amaçlara kaynaklara, ve gereksinimlere ve tarafların özelliklerine göre değişiklik gösterebilir.

SINIF YÖNETİMİ MODELLERİ Tepkisel Model 2. Önlemsel Model 3. Gelişimsel Model 4. Bütünsel Model

SINIF YÖNETİMİ MODELLERİ 1. TEPKİSEL MODEL (Klasik model) İstenmeyen bir düzenleniş sonucuna veya bir davranışa tepki olan sınıf yönetimi modelidir. Amacı istenmeyen durum ve davranışın değiştirilmesidir. (konuşan öğrenciyi azarlamak, doğru cevaplayan öğrenciye aferin demek gibi…). Düzen sağlayıcı ödül – ceza türü etkinlikleri içerir. Etkinliklerin yönelimi gruptan çok bireyedir. Çok sık kullanılması öğretmenin sınıf yönetimindeki yetersizliğini gösterir. Zayıf yönü: Her tepkinin bir karşı tepki doğuracağının dikkate alınmamasıdır.

SINIF YÖNETİMİ MODELLERİ 2. ÖNLEMSEL MODEL Planlama düşüncesine bağlı, geleceği kestirme, istenmeyen davranış ve sonucu, olmadan önleme yönelimidir. Amacı, sınıf sorunlarının ortaya çıkmasına olanak vermeyici bir düzenleniş ve işleyiş oluşturarak, tepkisel modele gereksinimi azaltmaktır. Sınıf etkinliklerini bir kültürel sosyalleşme süreci olarak ele alır. Sınıfta yanlış davranışa olanak vermeyen bir sosyal sistem oluşturmaya çalışır. Etkinlikler bireyden çok gruba yöneliktir.

SINIF YÖNETİMİ MODELLERİ 2. ÖNLEMSEL MODEL Yapılma ihtimali olan durum ve davranışlar önceden kestirilerek önlemler alınır. Sorun yaşanmaması için her türlü önlem alınır. - Birbirleriyle konuşan öğrencilerin yerlerinin değiştirilmesi, - Sınavda kopya çekilmemesi için öğrencilerin tek tek oturtulması… * Eğitim öncesi düzenlemeler, * İstenen davranışın kolayca görülmesi ve gösterilmesi, * İstenmeyen davranıştan uzaklaştırıcı kurallar. * Plan - program ve hazırlıklar.

SINIF YÖNETİMİ MODELLERİ 2. ÖNLEMSEL MODEL Zayıf yönü: Bireyden çok gruba yönelik etkinlikleri içeren bu yaklaşımda öğretmenin aşırı önlem alması veya bu amaçla kural koyma işini abartması öğrencilerin eğitim ortamında sıkılmalarına neden olmaktadır. Bu nedenle önlem alma işi gereğinden çok abartılı ve öğrenciyi sıkacak boyutta olmamalıdır.

SINIF YÖNETİMİ MODELLERİ 3. GELİŞİMSEL MODEL Öğrencilerin fiziksel, duygusal, deneyimsel gelişim düzeylerinin gerektirdiği uygulamaların gerçekleştirilmesini temel alır. Sınıftaki tüm etkinliklerin düzenlenmesinde öğrencilerin psikolojik ve fiziksel gelişim düzeyleri dikkate alınır. Öğretmen, gelişim özelliklerinin sınıf yönetimi açısından yaratabileceği sonuçları dikkate almak zorundadır.

3. GELİŞİMSEL MODEL Dört basamaktan oluşur: 1. Basamak (10 yaşına kadar sürer). Nasıl öğrenci olunacağının; nerede, nasıl davranılacağının öğrenildiği yıllardır. Öğretmene çok iş düşer.  2. Basamak (11- 12 Yaşlar). Öğrenciler olgunlaşma yolunda, sınıf düzenine uymaya, öğretmeni hoşnut etmeye isteklidir. On iki yaş öğretmen ve anne-baba için sıkıntılı yıllardır. 3. Basamak (13- 15 Yaşlar). Öğrenciler zevk ve destek için birbirlerine bakarlar. Öğretmeni sıkıntıya sokmak isteyebilirler. Bununla arkadaşlarının zevk ve desteğini alacağını düşünürler. Sınıf kurallarının nedenlerini ararlar. 4. Basamak (16- 18 Yaşlar). Öğrenciler kim olduklarını, nasıl davranmaları gerektiğini anlamaya başlarlar. Sosyalleşir, akıllanırlar. Yönetim sorunları azalır.

SINIF YÖNETİMİ MODELLERİ 4. BÜTÜNSEL MODEL Sınıf yönetiminde yerine, zamanına ve durumuna göre bütün yaklaşımlar kullanılır. Sınıf yönetimini etkileyen tüm öğelerin birlikte dikkate alınmasını öngörür ve sınıf yönetimine tüm öğeleriyle bir bütün olarak yaklaşan bir modeldir. Uygun davranış uygun ortamlarda gelişir anlayışı vardır.

SINIF YÖNETİMİ MODELLERİ 4. BÜTÜNSEL MODEL Sistem yaklaşımı olarak da adlandırılır ve diğer modellerin bir sentezi niteliğindedir. İstenilen davranışın ortaya çıkması için uygun ortam hazırlanır. Bütün önlemsel yaklaşım düzenlemelerine rağmen yine sorunlu davranış ortaya çıkıyorsa tepkisel yaklaşım kullanılır. Gruba olduğu kadar bireye de yönelme söz konusudur. İstenen davranışa ulaşabilmek için, istenmeyenin nedenlerini ortadan kaldırma vardır.

SINIF YÖNETİMİNDE ETKİLİLİK Sınıf yönetimi kararları, öğrencileri kontrolden çok, eğitimin kalite ve sürekliliğini sağlamaya yönelik olmalıdır. İyi bir sınıf yönetimi, iyi bir öğretime bağımlıdır. Bu anlamda sınıf yönetimi araç, kaliteli bir eğitim amaçtır. Sınıf yönetimi öğrenci başarısını etkileyen değişkenlerden biridir. Öğrencilerin gelişim evrelerine göre sınıf yönetimi uygulamaları da değişir. Sınıf ve öğrencilerin özellikleri değiştikçe, yönetsel uygulamalarda farklılaşmalıdır. Etkili yönetilen sınıfta, öğrencilerin görevle ilgili olma düzeyi yüksek, bozucu davranışların düzeyi düşük,öğretim zamanının amaçlar yönünde kullanılış düzeyi yüksektir.