OYUNUN TARİHÇESİ Doç. Dr. Ender DURUALP

Oyunun Tarihçesi Oyun, canlıların var olmasıyla başlamıştır. İnsanlık tarihi kadar eskidir. Etrafımızdaki hayvanları izlediğimizde onların oynadıkları oyunları görebiliriz.

İnsanoğlunun ataları, çevrelerinde gördüklerini taklit ederek, yaptıklarını hareketlerle birbirlerine anlatarak farkında olmadan oyunu yaratmışlardır. Avını avlayan insan, avını nasıl avladığını taklitlerle diğer insanlara anlatmıştır. Bu hareketler, zamanla bilinçli yapılan büyüsel, dinsel törenlere dönüşmüş ve oyun bu aşamada kültürel bir özellik kazanmıştır.

Büyüklerin avlarını nasıl avladıklarını anlatırken onları izleyen çocuklar, büyüklerin yaptıklarını günlük yaşamlarında taklit etmişler ve büyüklerine özenerek benzer hareketleri yapmaya başlamışlardır. Bu tür oyunlar, çocuklar tarafından nesilden nesile geliştirilerek aktarılmış ve bugünkü oyunları oluşturmuştur.

Çocuk oyunları içerisinde taşla ve aşıkla (koyun ve keçi gibi hayvanların arka ayak diz bölgesinden çıkan kemiklerle) oynanan oyunları genelde en eski oyunlar olarak kabul edilmektedir. British Museum’da bulunan ve İ.Ö. 800 yıllarında topraktan yapılmış bir heykel, iki kızı aşık oynarken göstermektedir.

Eski Mısır’da bulunan Orta Krallık dönemi duvar resimlerinde ise oyun tahtası üzerinde oynanan oyunlar, sıçrama oyunları, yine İ.Ö. 2600 yılında Mısır’da Ak-hor mezarında bulunan duvar resminde bir kız, el vuruşma oyunu oynarken gösterilmektedir. Efes harabelerinde Roma’dan kalma mermer bloklar üzerinde üç taş ve dokuz taş oyun yerleri belirlenmiştir. En eski taş oyunlarından biri beş taş ülkemizde de bilinmektedir.

Yunan çömlek resimlerinde tavlaya benzer bir oyuna rastlanmıştır. Girit Uygarlığı’nın kalıntılarında da bebeklere, minyatür ev eşyalarına rastlanmıştır. Eski Yunan ve Mısırlılarda çıngırakların ve bebek ve bebek oyunlarının bilindiği görülmektedir. Mısırda bir kız küçük yaşta ölmüş ve bebeğiyle birlikte gömülmüştür. Kolları hareket eden bu bebek British Museum’da bulunmaktadır.

Eski Hindistan’da oyun tahtası üzerinde zarla oynanan oyunlar ve topaç çevirme ile ilgili duvar resimleri bulunmuştur. Çember çevirme ve suda taş kaydırma oyunu çok eskiden beri bilinmektedir. Dünyanın birçok yerinde oynanan ip oyunu eski oyunlardan biridir.

Tüm dünyada en eski oyun araçlarından biri top ve en eski oyunlarından biri top oyunlarıdır. Eski Mısır’da açılan mezarlarda deriden yapılmış toplar bulunmuştur.

Fransa’da 17. yüzyılda çok sayıda oyuncak bebek odası üretilmiştir. 18. yüzyılda kağıt oyuncak yapımında dekoratif bir materyal olarak kullanılmıştır. Hareket edebilen oyuncak yapımı gelişmiştir. 19. yüzyılda kesip çıkartılan bebekler önem kazanmıştır. Bu yüzyılın en tipik oyuncağı el kuklalarıdır. Gölge oyununun geçmişi çok öncelere dayanmaktadır.

Anadolu’da yaşayan uygarlıklara ait birçok mezar taşında da çocuk yaşantısıyla ilgili bilgiler bulunmaktadır. Maraş’ta Genç Hitit Dönemi’ne ait aşık kemiği ve kırbaçla oynayan çocuk resimlerine rastlanmaktadır. Türklerdeki oyunlarla ilgili yazılı bilgileri Dede Korkut Hikâyeleri’nde bulmak mümkündür. Diğer önemli bir kaynak ise Evliya Çelebi’nin Seyahatname adlı eseridir.

Anadolu’da ağaç gövdesinden boru şeklinde üfleyerek ses çıkaran oyuncaklar yapmışlar ve askercilik ve cengaverlik oyunları oynamışlardır. Anadolu’da çocuklar oyuncağını doğada bulduğu malzemelerden yararlanarak kendisi üretmiştir. Eski Çin kaynakları uçurtmanın üç bin yıldan fazla geçmişi olduğunu belirtmiştir.

Kaynaklar Aral, N., Gürsoy, F. ve Köksal, A. (2001). Okul öncesi eğitimde oyun. İstanbul: Ya-Pa Yayın Pazarlama San. ve Tic. A.Ş., Kaptan Ofset. Durualp, E. ve Aral, N. (2014). Oyunun gelişimi ve türleri. Her yönüyle okul öncesi eğitim 3. (Ed: A.B. Aksoy), (s. 231-254). Ankara: Hedef CS Basın Yayın. Maden-Ellialtıoğlu, F. (2005). Okul öncesi dönemde oyun ve oyun örnekleri. İstanbul: Ya-Pa Yayın Pazarlama San. ve Tic. A.Ş. Sevinç, M. (2004). Erken çocukluk gelişimi ve eğitiminde oyun. İstanbul: Morpa Kültür Yayınları. Seyrek, H. ve Sun, M. (2005). Okul öncesi eğitimde oyun. İzmir: Müzik Eserleri Yayınları. Tuğrul, B. (2014). Oyunun gücü. Oyun. (Ed: A.B. Aksoy), (3-24), Ankara: Hedef Yayıncılık.