TOPLUMSAL CİNSİYET EŞİTSİZLİĞİ ve KADIN Doç. Dr. Nazan SAVAŞ Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı

CİNSİYET TOPLUMSAL CİNSİYET

Doğuştan gelen yapısal ve fiziksel özellikler CİNSİYET (SEX) Doğuştan gelen yapısal ve fiziksel özellikler Biyolojik olarak erkeği ve kadını ayırmak için kullanılan demografik bir kategori

Erkeklik ve kadınlık arasındaki toplumsal bölünmeye işaret eden kavram TOPLUMSAL CİNSİYET (GENDER) Kadın veya erkek olmaya yönelik toplumun veya kültürün yüklediği anlam ve beklentiler Erkeklik ve kadınlık arasındaki toplumsal bölünmeye işaret eden kavram

TOPLUMSAL CİNSİYET Kadın ve erkekler arasındaki fark ve ilişkileri onların biyolojilerinin değil, toplumsallaşmanın ürünü olarak gören bir perspektif doğrultusunda kavramlaştırılmıştır Kadın ve erkekler arasındaki farklılıkların ve ilişkilerin toplumsal boyutuna dikkat çekilmektedir.

TOPLUMSAL CİNSİYET Egemenlik simgesi olarak yaratılışa ilişkin “tohum ve toprak” bağlamında ATAERKİL SİSTEM’ in arkasındaki gücün de bir parçasıdır.

TOPLUMSAL CİNSİYET Daha sonraları bu kavram, erkekliğin ve kadınlığın kültürel idealleri ile stereotiplerini de içine alacak kadar genişletilmiştir. Sonuçta; kadın ve erkeğin toplumsal hayata katılımı ve temsil biçimi o toplumda geçerli olan toplumsal cinsiyet algısından etkilenir.

TOPLUMSAL CİNSİYET Toplumsal cinsiyet rolleri tarih içinde kültüre, coğrafyaya, zamana, sınıfa ya da ırka göre olduğu kadar, toplumun siyasi ve ekonomik koşullarına göre de çeşitlilik göstermiştir.

TOPLUMSAL CİNSİYET Cinsiyet bütün toplumlarda önemli bir sosyal anlam taşır. Kadınlar çoğunlukla annelik ve eşlik gibi toplumsal cinsiyet rolleriyle Erkekler ise mesleki ünvan gibi statülerle tanımlanırlar

TOPLUMSAL CİNSİYET Kadınlar özel alana, erkekler ise kamusal alana yönlendirilir. Kadınlardan istenen, yaşam alanının sınırlarını ev, eş ve çocuklarla belirlemeleridir. Çoğu zaman ev işleri, çocuk bakımı ve eşin yeniden üretime hazırlanması KADINLARIN VAROLUŞ NEDENİ olarak görülür .

TOPLUMSAL CİNSİYET Kadının tamamlayıcı, erkeğin yanında ona destek veren konumda olması (HER BAŞARILI ERKEĞİN ARKASINDA BİR KADIN VARDIR.) Kadın yerine aile terimi kullanılması Kadının muhafaza edilmesi; kadının aile içinde kalması, kadının namusu Sosyal refah; harcamalarını kısmada kadına rol verilmesi (KADIN VAR ARPA UNUNU AŞ EDER, KADIN VAR BUĞDAY UNUNU KEŞ EDER.)

Boğaziçi Üniversitesi “Türkiye'de Muhafazakârlık : Aile, Cinsellik, Din” Araştırması TÜRKİYE’DE “İDEAL KADIN” ; “Erkeklerle hukuken eşit, gerektiğinde çalışıp para da kazanan, ama aile içerisindeki anne ve eş rollerini asla aksatmayan ve ev içi görevlerini aksatıyorsa işini bırakan; namus kodlarının dışına çıkarak kocasının şerefine halel getirmeyen bir kadın tipidir.”

TOPLUMSAL CİNSİYET Kadınların Ev İçinde veya Dışında Ücretli Çalışmaları Kadınlar evde, tarlada, bahçede vs.’de ücretsiz aile işçisi konumunda iken, ücretli çalışmaya katılmaları onların aile içindeki konumlarını etkiler, kişisel güçlerini ve güvenlerini arttırır. ANCAK, DİĞER YANDAN; Kadınların çalışması onların ev içinde üstlendikleri rollerde bir değişim olmadığı sürece, onların daha fazla yıpranmalarına, kendilerine zaman ayıramamalarına da neden olur.

Günümüzde Çalışan Kadın Kadınların piyasada “özgürleştiği” iddia edilirken kadınlar hem ev içinde hem de işyerlerinde sonsuz bir sömürüye maruz kalmaktadır. Aslında özgürleşmesi istenen kadınlar değil, sermayenin daha düşük maliyetle, daha çok kar ederek çalışması ve kendi mali özgürlük alanlarını genişletmesidir.

Toplumsal Cinsiyette Eşitlik Fırsatları kullanmada, Kaynakların ayrılması ve kullanımında, Hizmetlere ulaşmada bireyin cinsiyeti nedeni ile ayrımcılığa uğramamasıdır

Toplumsal Cinsiyette Hakkaniyet Kadın ve erkek arasında sorumluluk ve gelir dağılımında adalet ve hakkaniyet olmasıdır. Bu kavramda kadın ve erkeğin farklı gereksinimlerinin ve gücünün olduğu kabul edilmektedir. İki cinsiyet arasındaki farklılıkların belirlenerek dengeyi düzeltecek şekilde, gerekenlerin yapılması benimsenmektedir.

İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi -1948 “Tüm kadın ve erkekler ayrımcılığa uğramadan yaşama, sağlık, eğitim ve çalışma haklarından eşit olarak yararlanma hakkına sahiptir”

Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi (CEDAW) BM üye ülkeleri 1979’da Türkiye 1985 yılında imzaladı Ancak; kadınların kendi bedenleri ve yaşamlarına ilişkin özgürce karar verme haklarının varlığı hala tartışılmaktadır ÜLKEMİZDE TOPLUMSAL CİNSİYET EŞİTSİZLİĞİ SÜRMEKTEDİR !

Toplumsal cinsiyet eşitsizliğinde kadınlar bazı insan haklarından yeterince yararlanamamaktadır ! Eğitim Çalışma/Fırsat Eşitliği Karar verme/Seçme Özgürlüğü Eşit işe eşit ücret Toplumsal statü eşitliği Kadın sağlığının yükseltilmesinde; bu alanlardaki eşitsizliklerin düzeltilmesi çok önemlidir.

Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliğinde Dünya Bizi Nasıl Görüyor? DÜNYA EKONOMİ FORUMU 2014 Cinsiyet Ayrımcılığı Raporu’nda 142 ülke içinde 125. sıradayız Kadınların istihdama katılımı ve fırsat eşitliğinde 132. Siyasi güçlenme konusunda 113. sıradayız

Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliğinde Dünya Bizi Nasıl Görüyor? Birleşmiş Milletler Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği Endeksi’nde (2013) Türkiye; 149 ülke arasında 69. sırada yer almaktadır.

Dünya Ekonomi Forumu Cinsiyet Ayrımcılığı Raporu - 2014 Bu raporda ülkeler, toplumsal cinsiyet uçurumuna göre  Ekonomik katılım ve fırsatlar Eğitime erişim Siyasal güçlenme Sağlık ve hayatta kalabilme olmak üzere dört temel ölçüt esas alınarak sıralanmaktadır Türkiye dünyada toplumsal cinsiyet uçurumunun en derin olduğu ülkelerden biridir

Birleşmiş Milletler Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği Raporu Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği Endeksi Nedir? Kazanımlar açısından kadın ve erkekler arasındaki eşitsizliği üç boyutta yansıtan bileşik bir ölçüdür: Üreme sağlığı Güçlendirme İş gücü piyasası

Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği Endeksi Nedir? Sağlık boyutu iki gösterge ile ölçülür: Anne ölüm oranı Adölesan doğurganlık oranı Güçlendirme boyutu; Her bir cinsiyetin parlamentoda sahip olduğu koltuk oranı Orta ve yüksek öğrenime devam etme seviyeleri Çalışma boyutu Kadınların iş gücüne katılımları ile ölçülür.

Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği Endeksi (TCEE) Sıfır ve bir arasında puanlanır Dünya’da…………………………………… 0.56 Hollanda’da………………………..……… 0.17 Türkiye’de……………………………………0.36 Güney Asya’da………………………….. 0.74 Yemen’de………………………………….. 0.85 Arap Devletleri, Latin Amerika……. 0. 96

BM Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği Endeksinde Türkiye TCEE Puanı 2013 0 ,36 TCEE sıralaması, 2013 69 Anne Ölüm Oranı, 2010 (yüzbinde) 20 Adolesan gebelik, 2010/2015 (yüzde) 30 , 9 Parlementodaki sandalye payı, 2013 (yüzde) 14 ,2 25 yaş ve üstü kadınlarda en az ortaokul eğitimi , 2005-2012 39 ,0 25 yaş ve üstü erkeklerde en az ortaokul eğitimi , 2005-2012 60 ,0 İşgücüne katılım, 15+, kadın, 2012 29 ,4 İşgücüne katılım, 15+, erkek, 2012 70 ,8

81 İl İçin Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Karnesi Ocak 2014 - - TEPAV Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Endeksi; Belediye meclisinde kadın oranı Kayıtlı kadın istihdamı Kadınların ortaöğretim ve üst düzey eğitimden mezuniyet durumu Adölesan annelik üzerinden oluşturulmuştur. İl düzeyinde anne ölüm oranına ulaşılamadığı için bu gösterge endekse dahil edilmemiştir. TEPAV; Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı

81 İl İçin Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Karnesi Ocak 2014 - TEPAV EN EŞİTLİKÇİ İLLER İstanbul Tunceli Bolu Düzce Eskişehir Hatay TCEE puanı ………………………….... 0,57 Hatay TCEE sıralaması………………………….71 . TEPAV; Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı

Hatay Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Karnesi

Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliğinin Kadına Yansıması EĞİTİM Eğitime erişebilirlik ; var olan eşitsizliklerin en görünür hale geldiği, EN ÖNEMLİ alanlardan biridir. Yeterli eğitim alamama ; kız çocuklarının erken yaşta evlendirilmelerine ve ileride kadın yoksulluğuna yol açacaktır

EĞİTİM Binyıl Kalkınma Hedefleri İlerleme Raporu’na göre; Türkiye’nin  ilköğretimde cinsiyet eşitliğini sağlama amacına neredeyse ulaştığı, ancak ortaöğretime devam edemeyen kızların oranının dikkate değer olduğu görülüyor.

EĞİTİM e-okula kayıtlı 585.257 kız öğrenci, 7 Eylül 2013 - Resmi Gazete’de yayınlanan MEB Orta Öğretim Kurumları Yönetmeliğine göre lise öğrenimine devam ederken evlenen öğrencilerin okulla ilişiklerinin kesilerek, e-Okul üzerinden AÇIK ÖĞRETİM LİSESİ’NE ya da Mesleki Açık Öğretim Lisesi’ne gidebilecektir. Bu düzenleme, ülkemizde zaten yüksek olan ergen evliliklerinin oranını artırma gibi bir risk taşımaktadır.  4+4+4’ten sonra açık liseye geçenlerin sayısı 366 bin 725 oldu. MEB 2013-2014 istatistiklerine göre sayı 1 milyon 306 bin 994. Bu öğrencilerin 585 bin 257’sini ise kız öğrenciler oluşturuyor. MEB, 4+4+4 eğitim sisteminin uygulamaya geçtiği ilk yılın resmi istatistiklerini yayınladı. Buna göre 8. sınıftan mezun olan ancak açık lise de dahil olmak üzere hiçbir ortaöğretim kurumuna kayıt olmayan öğrenci sayısı 49 bin 449. Bunlardan 12 bin 172’si erkek, 37 bin 277’si kız öğrenci. 4+4+4 sistemi uygulamaya geçmeden önce ortaöğretime gitmeyen kız öğrenci sayısı 16 bin 137 olarak kayıtlara geçmişti.  e-okula kayıtlı 585.257 kız öğrenci, e-okul dahil 8.sınıf sonrası okula gitmeyen 37.277 kız öğrenci var

Ergen/Adölesan Evlilikler ve Gebelikler Ergen dönemdeki gebeliklerde Bebek ölümleri Düşük doğum ağırlığı Erken doğum Hamileliğe ait komplikasyonlar daha fazla meydana gelir

AŞIRI DOĞURGANLIK ve ANNE SAĞLIĞINA ETKİLERİ Anne ölümü Anemi, beslenme bozukluğu Gebelik, doğum ve doğum sonrası komplikasyonları Gebeliğe bağlı hipertansiyon Doğum ile ilgili enfeksiyon, sepsis Annede tükenme sendromu İsteyerek düşükler

İleri Toplumsal Cinsiyet eşitsizliğinde kendi bedeni üzerindeki en küçük karar alma haklarına da müdahale edilmektedir. Sonuç olarak kadın her zamankinden çok daha fazla baskıya ve şiddete maruz kalmaktadır.

isteyerek düşükler (KÜRTAJLAR) - TNSA 2013

Kadına Yönelik Şiddet Fiziksel şiddet Ruhsal şiddet Ekonomik şiddet Cinsel şiddet

Kadına yönelik şiddet Şiddet yalnız aile içinde yaşanmaz. Kadını cinsel bir nesne olarak gösteren yayınlar, Tecavüz haberlerinin medyada yer alma biçimi, Kadınlara dikte ettirilen toplumsal cinsiyet rolleri, Kadınların kendi yaşamları ve bedenleriyle ilgili karar vermelerini engelleyen her tür ayrımcılık

Kadına Yönelik Şiddet Fiziksel travma bulguları Travma sonrası stres bozukluğu Pekçok ruhsal bozukluk (depresyon, anksiyete vb.) İntihar

Ruhsal Hastalıklar Toplumsal cinsiyet ayrımcılığı ile ilişkili pek çok sosyal etken kadınların ruh sağlığını olumsuz etkilemektedir:  Depresyon yaygınlığı kadınlarda erkeklere oranla yaklaşık iki kat fazla Yoksul kadınlarda depresyon yaygınlığı genel topluma oranla iki kat daha fazla Kadın ruh sağlığını kadınların toplum içindeki konumlarından ayrı düşünmek olanaklı değildir. Dünya Sağlık Örgütü’nün 2002 raporunda kadınlarda ruhsal hastalıkların daha çok görülmesi biyolojik temelli bir yatkınlıktan çok stres etkenleri ve risk etkenlerine daha çok maruz kalmalarıyla ilişkilendirilmiştir

Avrupa Yerel Yaşamda Kadın Erkek Eşitliği Şartı Kadın-erkek eşitliği temel haktır. Kadın erkek eşitliği için çoklu ayrımcılıklar ve dezavantajlar göz önünde bulundurulmalıdır. Kadın ve erkeklerin karar mekanizmalarına dengeli katılımları demokratik toplumun önkoşuludur. Toplumsal cinsiyet kalıplarının tasfiye edilmesi Yerel ve bölgesel yönetimlerin tüm faaliyetlerine toplumsal cinsiyet bakış açısının yerleştirilmesi Eylem planları ve programlarına kaynak ayrılması kadın erkek eşitliğinin ilerletilmesi için gereklidir.

Kadınlara karşı ayrımcılığı önlemenin yolu, toplumsal cinsiyete duyarlı politikalar geliştirmekten geçmektedir. Kamunun hem merkez, hem de yerel düzeyde oluşturduğu politikaların toplumsal cinsiyete duyarlı bir biçimde, kadınlara etkisinin göz önünde bulundurularak yapılandırılması, kadınlara yönelik politikalara ve hizmetlere öncelik verilmesi cinsiyet eşitliğinin sağlanması açısından gereklidir.

Beni dinlediğiniz için teşekkkür ederim HERKESE TOPLUMSAL CİNSİYET EŞİTLİĞİ GÖZLÜĞÜ TAKIYORUZ !