ÇEVRE NEDİR ? Doğada canlı ve cansız varlıkların bulunduğu ve karşılıklı ilişkilerin gerçekleştiği ortamdır.

ÇEVRE YÖNETİMİ NEDİR ? Doğal ve fiziksel çevrenin gelişimine yönelik yapılan plan ve uygulamaların tümüdür.

Çevre yönetiminin bir sistem halinde uygulanmasıdır. ÇEVRE YÖNETİM SİSTEMİ NEDİR ? Çevre yönetiminin bir sistem halinde uygulanmasıdır.

ÇEVRE YÖNETİM SİSTEMLERİ İşletmelerin çevreye verdikleri veya verebilecekleri zararların azaltılması veya mümkünse ortadan kaldırılabilmesi için geliştirilen yönetim sistemleridir.

ISO 14001 ISO 14000 serisi Uluslar Arası Standartlar Kurumu (ISO) tarafından yayınlanmıştır.

ISO 14001 STANDARTLARI Çevre Yönetim Sistemleri Standartları, 60 dolayına ulaşmıştır. 14001 – 14004 : Çevre Yönetim Standartları 14010 – 14012 : Denetleme 14013 : Performans Değerlendirmesi 14020 – 14024 : Etiketleme 14041 – 14044 : Ürüne İlişkin Konular ve Yaşam Boyu Değerlendirme 14060 : Ürün Standartları

TSE EN ISO 14001 ÇEVRE YÖNETİM SİSTEMİ NEDİR ? Ürünün, hammaddeden nihai ürün haline getirilerek müşterilere sunulmasına kadar geçen sürecin her aşamasında çevresel faktörlerin belirlenmesi ve bu faktörlerin gerekli muayeneler ve önlemler ile kontrol altına alınarak çevreye verilen zararın en aza indirilmesini sağlayan sitemin kurulmasını tarif eden ve Uluslararası Standartlar Organizasyonu tarafından yayınlanmış olan standartlar serisidir.

TSE EN ISO 14001 ÖZELLİKLERİ Kuruluşların çevre politika ve amaçlarının belirlenmesini sağlar. ISO 14001 çevresel oluşum etkileri oluşmadan önce engellemeyi amaçlar. Bu standart ; çevre yönetim sisteminin yerleştirilmesi, kurulması, uygulanması ile ilgili rehberlik görevi üstlenir. Doğal kaynak kullanımının azaltılması, toprağa, havaya, suya verilen zararların en aza indirilmesini amaçlayan risk analizleri tabanında kurulan bir yönetim modelidir.

ÇEVRE YÖNETİM SİSTEMİ Politika Geliştirme Planlama Gözden Geçirme ve İyileştirme Uygulama Ölçme ve Değerlendirme

Çevre boyutları tespit edilir, önemli olanlar değerlendirilir, PLANLAMA SÜRECİ Çevre boyutları tespit edilir, önemli olanlar değerlendirilir, Yasal gereklilikler belirlenir, Amaç ve hedefler oluşturulur, Uygulamalar planlanır.

Uygulama Süreci Sorumluluklar belirlenir, Eğitim ve bilinçlendirme çalışmaları gerçekleştirilir, İletişim ağı kurulur, ÇYS dokümantasyonu gerçekleştirilir, Doküman ve işlem kontrolü yapılır, Acil durumlar belirlenir, Kuruluşun hedefleri doğrultusunda önlemler alınır.

Sonuçlar planlananlar ile karşılaştırılır, KONTROL ET SÜRECİ Planlanan faaliyetler etkinlik ve yeterlilik bakımından kontrol edilir, Sonuçlar planlananlar ile karşılaştırılır, İç denetimler gerçekleştirilir,

İYİLEŞTİRME SÜRECİ Uygunsuzlukların oluşmaması için düzeltici önleyici faaliyetlerle planlar yeniden yapılandırılır.

ISO 14001 ÇYS KURMA AŞAMALARI Mevcut Durumun Tespiti Çevre Yönetim Sistemi Oluşum Planı Eğitim Çevre Yönetim Sisteminin Kurulması Sistemin Uygulanması İç Tetkiklerin Gerçekleştirilmesi Gözden Geçirme Belgelendirme Başvurusu

ISO 14001 ÇYS KURMA AŞAMALARI Çevre Yönetim Sisteminin kurulma aşamalarını ISO 14001 standardının maddeleri oluşturur. 1. Çevre Politikası: Yürürlükteki yasalarla uyumlu olmalı, Sürekli gelişmeyi desteklemelidir. Politika dökümante edilmeli ve tüm çalışanlara öğretilmelidir.

2. Planlama ISO 14001 ÇYS KURMA AŞAMALARI Kuruluş faaliyetlerinin çevreye etkisi belirlenmeli Çevre yasa ve yönetmelikleriyle uyumlu amaç ve hedefler saptanmalı, Çevre yönetim programı oluşturulmalıdır.

3. Uygulama ve İşlem Sistemin kurulması için kaynak, teknoloji,finansman, insan gücü sağlanmalı, Uygulama ve işlemi sürekli kontrol altında tutabilmek için bir temsilci ( çevre koordinatörü) seçilmeli, Acil durum planları yapılmalı ve olası bir kaza anında görev ve sorumluluklar belirlenmelidir. Kuruluş kendi içinde sistemi denetimden geçirmeli ve sonuçları üst yönetime sunmalıdır.

4. Yönetimce Yürütülen Gözden Geçirme ISO 14001 ÇYS KURMA AŞAMALARI 4. Yönetimce Yürütülen Gözden Geçirme Üst yönetim; çevre yönetim sisteminin uygunluğunu, yeterliliğini ve etkinliğini sürdürebilmek için kendisinin belirlediği aralıklarla ÇYS’ ni gözden geçirmelidir. Çevre politikası, amaç ve hedefleri gerekiyorsa değiştirilmeli, Çevreyle ilgili yasa ve yönetmeliklerdeki değişiklikler uygulanmalı

ÇEVRE POLİTİKASI NASIL BELİRLENİR? ISO 14001 ÇYS KURMA AŞAMALARI Üst Yönetim tarafından belirlenmelidir. Tüm çalışanlara duyurulmalıdır. Amaç ve hedeflere çerçeve oluşturmalıdır. Halka açık olmalıdır. Kirlenmenin önlenmesini, sürekli gelişmeyi içermelidir. Yasalarla uyum içerisinde olmalıdır.

PLANLAMA Çevre Boyutlarının Belirlenmesi-ÇEVRESEL RİSK ANALİZİ Yasal Gereklerin Belirlenmesi Sürekli Gelişmenin Sağlanması

Liste güncel tutulmalıdır. ÇEVRE BOYUTLARI ÇEVRESEL RİSK ANALİZİ Üniversitenin tüm faaliyetlerinden doğan veya doğabilecek çevre etkileri belirlenmelidir. (Birim bazında görevliler belirlenerek çevresel risk analizleri yapılacaktır.) Liste güncel tutulmalıdır. Amaç ve hedeflerin belirlenmesinde önemli çevre etkileri göz önüne alınmalıdır.

ÇEVRE BOYUTLARI YÖNETİM SÜRECİ Üniversite faaliyetlerinin sınıflandırılması Boyutların Tanımlanması-Risklerin Sayısallaştırılması Çevresel Etkilerin kararlaştırılması Önemine karar verilmesi Çevresel Risk Kontrol planının oluşturulması Planın yeterliliğinin gözden geçirilmesi

FAALİYET/ÇEVRESEL TEHLİKE/ÇEVRESEL RİSK Lab’ da Tehlikeli Madde kullanımı Saçılma, dökülme Su ve/veya Toprak kirliliği Merkezi ısıtma Kal. düşük yakıt kul. Hava kirliliği Ofis çalışması Yüksek miktarda kağıt kullanımı Doğal kaynakların azaltılması-Katı atık problemi Park- bahçe sulama Yoğun su kullanımı Doğal kaynakların azaltılması Genel Sıvı atıklar Yeraltı suyu ve toprak kirliliği

YASAL GEREKLİLİKLER TÜRK CEZA KANUNU Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği Tehlikeli Kimyasallar Yönetmeliği Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği Su Ürünleri Yönetmeliği ÇED Yönetmeliği Ozon Tabakasını İncelten Maddelerin Azaltılmasına Dair Yönetmelik Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği

TÜRK CEZA MEVZUATI Toprak Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği Çevre Denetimi Yönetmeliği Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği Ambalaj ve Ambalaj Atıkları Yönetmeliği Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği

3.2. Kanuni ve Diğer Şartlar 3.4. ÇY Programı ÇYS’ NİN ŞARTLARI VE BAŞLICA UNSURLARI 1. Genel Şart 2. Çevre Politikası 3. Planlama 3.1. Çevre Boyutları 3.2. Kanuni ve Diğer Şartlar 3.4. ÇY Programı

4.1. Bünye(yapı) ve Sorumluluk 4.2. Eğitim, bilinç ve ehliyet ÇYS’ NİN ŞARTLARI VE BAŞLICA UNSURLARI 4. Uygulama ve İşlem 4.1. Bünye(yapı) ve Sorumluluk 4.2. Eğitim, bilinç ve ehliyet 4.3. İletişim 4.4.ÇYS ile ilgili belgeye bağlama 4.5. Belge Kontrolü 4.6. İşlem Kontrolü 4.7. Acil hal hazırlığı ve bu hallerde yapılması gereken işler

AMAÇ VE HEDEFLER Sürekli gelişmeyi sağlamak için amaç ve hedefler belirlenmeli ve dokümante edilmelidir. Amaç ve hedef belirlenirken çevre etkileri, yasalar, teknik ve finansal olanaklar baz alınmalıdır. Amaç ve hedefler, politika ve kirliliğin önlenmesi ile bağlantılı olmalıdır.

XXXX? Amaç ve hedefler belirlenirken Çevresel performans göstergeleri dikkate alınmalıdır. Kullanılan hammadde ve enerji miktarı CO2 gibi emisyon miktarı Tehlikeli atıklar Atık su deşarjları Çevreyi etkileyen kaza sayısı Geri dönüşen atık miktarı Çevrenin korunması için desteklenen AR-GE projeleri

ÇYS’nin sürdürülmesi için gerekli kaynaklar sağlanmalıdır. KAYNAKLAR, GÖREVLER, SORUMLULUK VE YETKİ Görev tanımları yazılı olmalı ve ilgililer tarafından kabul edilmelidir. ÇYS’nin sürdürülmesi için gerekli kaynaklar sağlanmalıdır. Sistemin sürekliliğini sağlayacak ve üst yönetime raporlayacak bir yönetim temsilcisi atanmalıdır.

UZMANLIK, EĞİTİM, FARKINDALIK Eğitim ihtiyaçlarının belirlenmelidir. Gerekli eğitimler verilmelidir. *Politikaya ve prosedürlere uymanın önemi *Faaliyetlerle ilgili çevre etkileri *Görev ve sorumluluklar *Prosedürlerden sapmanın sonuçları Çevreyi etkileyen işleri yapanların yeterliliği denetlenmelidir.

Acil durum iletişim ağı kurulmalıdır. ÇYS ile ilgili iç ve dış iletişim kanallarının yazılı olarak belirlenmelidir. Üçüncü taraflara çevre etkileri ile ilgili bilgi vermenin kuralları tanımlanmalıdır. Acil durum iletişim ağı kurulmalıdır.

YAZILI HALE GETİRME - DOKÜMANTASYON Çevre politikası, amaçları ve hedefleri ÇYS’nin kapsamının tarifi ÇYS’nin ana unsurlarının ve bunlar arasındaki ilişkilerin tarifi ve ilgili belgelere yapılan atıf Kuruluş tarafından belirlenen, kayıtlar da dahil, kuruluşun önemli çevre boyutlarıyla ilgili süreçlerin, etkin planlamasını, işletilmesini ve kontrolünü sağlamak için gerekli belgeler

ÇYS DOKÜMANTASYONU Proses bilgisi Organizasyon şemaları Politika İç standartlar Çalışma yöntemleri Acil durum planları Politika Prosedürler Talimatlar, Şartnameler, Çizimler, Kontrol listeleri vb.

FAALİYETLERİN KONTROLÜ Çevre Etkilerinin kontrol altına alınabilmesi için yöntemlerin belirlenmesi Bu faaliyetlerin gerçekleşmesi için: -Eksikliği durumunda politika, amaç ve hedeflerinden sapma olabilecek olanlar için prosedür oluşturulması -İşletme Kriterlerinin belirlenmesi ve uyulması -Gerekli yöntemlerin tedarikçi ve taşeronlara ulaştırılması

Olası acil durumların belirlenmesi Acil durumlarda yapılacak işler ACİL DURUM HAZIRLIĞI VE MÜDAHALE Olası acil durumların belirlenmesi Acil durumlarda yapılacak işler Çevre etkilerinin belirlenmesi ve azaltılması Acil durum planlarının periyodik olarak denenmesi (tatbikat) Planların gerektiğinde güncellenmesi

Kimyasalların büyük miktarda dökülmesi Patlayıcı maddeler Deprem Sel OLASI ACİL DURUMLAR Yangın Kimyasalların büyük miktarda dökülmesi Patlayıcı maddeler Deprem Sel Kontrolsüz emisyonlar

İZLEME VE ÖLÇME ÇYS’nin önemli unsurlarının ölçülmesi ve izlenmesi Amaç ve hedeflere ulaşmanın izlenmesi İzleme ve ölçmeye ilişkin kayıtlar Yasalara uygunluğun izlenmesi Ölçüm cihazlarının kalibre edilmiş olması

Atık su deşarj değerleri Enerji, su, hammadde tüketimleri İZLEME, ÖLÇME Baca gazları Toz emisyonları Atık su deşarj değerleri Enerji, su, hammadde tüketimleri Tehlikeli atık bertarafı Yasal izinler

Uygunsuzlukların belirlenmesi ve raporlanması UYGUNSUZLUK, DÜZELTİCİ FAALİYET VE ÖNLEYİCİ FAALİYET Uygunsuzlukların belirlenmesi ve raporlanması Oluşan etkinin azaltılması Düzeltici-önleyici faaliyetlerin başlatılması ile ilgili yetki Bu faaliyetlerin sonucunda dokümanlarda oluşan değişikliğin kaydedilmesi ve uygulanması

ÇYS’ ne uygunluğun ve sürekliliğin doğrulanması ÇYS İÇ TETKİKİ Amaç: ÇYS’ ne uygunluğun ve sürekliliğin doğrulanması Üst yönetime bilgi sağlanması Denetim Kapsamı ve planlaması Kalifiye ve bağımsız denetçiler Denetimin raporlanması ve sonuçların takibi

Gerekli bilginin üst yönetime aktarılması YÖNETİMİN GÖZDEN GEÇİRİLMESİ ÇYS’nin uygunluğu ve sürekliliğinin üst yönetimce periyodik olarak gözden geçirilmesi Gerekli bilginin üst yönetime aktarılması Gerekirse amaç, hedef veya politikada değişiklik yapılması

TEMEL AMAÇLAR 1/3 Kirliliğin kaynaktan başlayarak kontrol altına alınması ve azaltılması Toksik ve tehlikeli atık bertarafı (laboratuvarlar) Kampüs atıksuyu arıtımı Girdi malzemeleri tasarrufu sağlanması kağıt yerine online formlar, tek kağıtta dilekçe takibi, online toplantı duyuruları-gündem ağ sistemi ile çıktı ve fotokopi alma v.b.

Geri dönüşümü özendirme -(öğrenci proje yarışması-ticari girişim) TEMEL AMAÇLAR 2/3 Geri dönüşümü özendirme -(öğrenci proje yarışması-ticari girişim) Enerji tasarrufu sağlanması -(kampüsün tamamında güneş panelleri ile elektrik üretilmesi) Su tasarrufu sağlanması -(örnek proje: yağmur suyu toplama sistemleri kurularak bu suyun tuvaletlerde değerlendirilmesi-sensörlü armatürler)

Üniversitemizin saygınlığının arttırılması TEMEL AMAÇLAR 3/3 Acil durumlara ve kazalara hazırlıklı bulunarak olası çevresel felaketlerin önlenmesi Üniversitemizin saygınlığının arttırılması

MEBİD – www.mebid.com.tr mebid@mebid.com.tr