Mikrobiyoloji Laboratuvarı Ders 7 Arş. Gör. Ayşenur YAZICI Erzurum Teknik Üniversitesi Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümü 2017

Mikrobiyolojik Besiyerleri

Laboratuvarda, mikroorganizmaların ihtiyaçlarına uygun içerikli besiyerleri hazırlanmalıdır. Mikrobiyolojik besiyeri (Medium /Media) bakterilerin yiyecekleridir. Besiyerleri 3 farklı tipte hazırlanabilir. Sıvı Besiyerleri Katı Besiyerleri Semi Solid Besiyerleri

Besiyeri İçeriği Karbon kaynağı Nitrojen kaynağı Sülfür ve fosfor Eser elementler (bakır, demir, çinko, ve kobalt) Vitaminler (folik asid, vitamin B-12, vitamin K) Not: Protoplazmanın %70-80’ini su oluşturmaktadır. Hücrelerin dış ortamla besin alış verişinde önemli bir rolü vardır. Enzimatik reaksiyonlar su ortamında gerçekleşmektedir. Bu bakımdan su bir besiyerinin ham maddesidir. Besiyerlerinde kullanılan suyun kalitesi çok önemlidir. Besiyeri hazırlarken çeşme suyu kullanılmamalıdır. Çünkü çeşme suyu yüksek kalsiyum ve magnezyum iyonları içermektedir. Bu iyonlar, peptonların ve beef ekstrak gibi diğer besiyeri içeriğinin çökelmesine yol açar. Bu nedenle besiyeri hazırlarken mutlaka distile su kullanılmalıdır.

Besiyerlerinin Hazırlanmasında Kullanılan Başlıca Maddeler (4 Slayt Anadolu Üniversitesi Yayınından alınmıştır. ) ■ Su: İdeal olanı saf sentetik besiyerlerinin hazırlanmasında çifte damıtılmış su kullanılmasıdır. Bununla beraber gerektiğinde sert olmayan çeşme suları da sentetik besiyeri hazırlamada kullanılabilir. ■ Agar: Agar agar (kısaca agar) Hindistan ve Japon denizlerinde daha bol bulunan bir deniz yosunudur. Agarın yapısında, temelde, d-galaktopiranoz ünitelerinden yapılmış uzun zincirli polisakkaritler bulunmaktadır. Ayrıca inorganik tuzlar, çok az miktarda protein benzeri maddeler de yapısında yer almaktadır. Agar, parçalayabilen az sayıdaki bakterinin dışında, mikroorganizmaların büyük çoğunluğu tarafından ayrıştırılamaz. Agarın, yalnızca bazı deniz bakterileri tarafından parçalanabildiği bilinmektedir. Mikrobiyolojide kullanılacak iyi bir agarın; sıvıların içerisinde ısıtılınca 95°C de erimesi, sonra soğumaya bırakıldığında 42°- 45°C de katılaşma özelliğinde olması gerekir. Agar, sıvı ortamları katılaştırmak amacıyla %1.5-3, yarı katı besiyeri elde etmek için %0.3 -0.5, yarı sıvı besiyeri için %0.05 -0.2 oranında eklenerek kullanılır. Agar, mikrobiyolojide besiyerlerinin hazırlanmasında en çok kullanılan bir maddedir. Agar, genellikle nötral olduğundan besiyerinin pH'nı etkilemez. Besiyerinin kendi pH'ı dü- şük olursa agarın katılaşması güçleşir. Kaynak: http://w2.anadolu.edu.tr/aos/kitap/EHSM/1213/unite05.pdf

■ Pepton: Çeşitli kaynaklı proteinlerin pepsis, tripsin, papain gibi enzimlerle hidrolize edilmeleri sonucu suda kolayca eriyebilen ve ısıtıldığında yeniden koagule olmayan, po lipeptid, dipeptid ve aminoasit gibi maddelerin karışımını içeren ortamlardır. Bakteriler tarafından azot kaynağı olarak kullanılır. Et, kazein, soya küspesi gibi proteinli maddelerin enzimlerle sindirilmeleri yolu ile elde edilir. Peptonlar, elde edildikleri protein kaynağına göre içerikleri yönünden değişiklikler gösterir. Örneğin tripsin ile alkali ortamda sindirilerek hazırlanan peptona proteinler, pepsin etkisine göre daha ileri derecede ayrıştırılarak serbest aminoasitlere dönüştürülürler. Serbest aminoasitler, peptidler ve triptofana kadar parçaladıklarından bir çok bakterinin üremesine elverişli bir ortam yaratılmış olur. Ayırıcı tanıda, bakterilerin triptofandan indol oluşturup oluş- turmadıklarının araştırılmasında kullanılırlar. Bakteriyolojide en sık bu tür peptonlar tercih edilmektedir. İdeal bir pepton aşağıdaki özellikleri taşımalıdır. - Suda kolayca erimelidir. - Isıtma ile koagule olan protein içermemelidir. - İndol deneylerini yapmaya imkan verecek nisbette triptofan içermelidir. - Eğer şeker fermentasyon deneyleri yapılacaksa karışıklığa neden olabilecek hiç bir şeker içermemelidir. Kaynak: http://w2.anadolu.edu.tr/aos/kitap/EHSM/1213/unite05.pdf

■ Et ekstratı: Yağsız etten hazırlanan ham et suyunun su kısmının uçurulması ile elde edilen koyu renkte macun gibi bir maddedir. Bileşiminde, aminoasitler, jelatin, albumoz, vitaminler, minareller gibi maddeler bulunur. Et ekstratından bir litre suya 10 gram kadar katılır. Et ekstratı günümüzde toz halinde ticari olarak satılmaktadır. ■ Kan: Kullanım amacına göre çeşitli hayvanlardan elde edilerek besiyerlerine katı- lan kanların steril ve pıhtılaşması önlenmiş olmalıdır. Aseptik koşullarda hayvan ve insanlardan alınan kanların fibrinsizleştirilmesi için en iyi yöntem cam boncuklarının bulunduğu steril balonları kullanmaktır. Defibrine kan besiyerlerine %5-10 oranında olacak şekilde eklenir. En sık kanlı agar yapımı için kullanılır. Kaynak: http://w2.anadolu.edu.tr/aos/kitap/EHSM/1213/unite05.pdf

■ Serum: Koyun, at, tavşan gibi ya da insanlardan steril koşullarda alınıp ayrıştırılan serum besiyerlerine %5-10 oranında eklenerek kullanılır. Serum yerine değişik vücud sıvı- larıda steril olarak eklenebilir. ■ Maya özütü: Ekmek veya bira mayasından kendi kendini sindirmesi ile, asit eya proteolitik enzimlerle hidrolizasyon sağlanarak elde edilir. İçeriğinde aminoasitler, üretme faktörleri, inorganik maddeler ve %10 oranında karbonhidratlar bulunur. Besiyerlerine %0.5 -1 oranında katılır Kaynak: http://w2.anadolu.edu.tr/aos/kitap/EHSM/1213/unite05.pdf

İçeriğe Göre Besiyerleri Doğal besiyeri: Doğada birçok mikro organizma birarada yaşarlar (denizler, göller, toprak ve diğer organizmalarda) Sentetik besiyeri: Laboratuvar ortamında hazırlanmış olan ve içeriği tamamiyle tanımlanmış besinleri içeren besiyeridir. Kompleks Besiyeri: Genellikle bilinen materyaller içeren fakat kimyasal olarak değişiklik gösterebilen besiyerleridir (peptone)

Selektif Besiyeri: Bazı bakterilerin yaşamasına olanak sağlarken, diğer türlerin büyümesini engeller.Bu amaçla çeşitli inhibitör maddeler kullanılır. Amaç istenilen bakterinin çoğaltılmasıdır. (antibiyotik) Ayrımsal Besiyeri : İstenilen bakteri yanında istenmeyenler de çoğalabilir.İçeriğindeki bileşikler organizmada gözlenebilir değişiklere yol açar. Böylelikle istenilen bakteri morfolojik olarak tanımlanır. Selektif besiyerinin modifikasyonu ile oluşturulurlar. (MacConkey besiyeri) Zenginleştirilmiş Besiyeri : İçeridiği özel besinler sayesinde belirli organizmaların gelişmesine neden olan besiyeridir. Hasar görmüş organizmaların geliştirilmesini ve aktivite kazanmalarını sağlamak esas amaçtır.

Chromogenic Kültür Besiyeri Besiyeri içeriğinde bulunan X-gal, x-ß-D- Glucuronide gibi Chromogenic karışımları bulundurur. Bu karışımda bulunan kimyasallar sayesinde gelişen bakteriler veya mayalar farklı renklerde görülürler. Bu şekilde mikroorganizmaların türleri görsel olarak saptanmış olur.

Standart Besiyerlerinin İçerikleri Araştırma ÖDEVİ; LB agar LB Broth Potato Dextrose Agar Malt Extract Agar Rose Bengal Agar Yukarıdaki Standart besiyerlerinin içeriklerini internetten araştırıp defterinize yazınız. Ayrıca Opsiyonel Derste Hazırladığımız Bizim ki Adlı besiyerinin içeriğini inceleyiniz.