MERDİVENLER-RAMPALAR ve KORKULUKLAR

MERDİVENLER Merdivenler genel merdivenler ve özel merdivenler olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Genel merdivenler için minimum genişlik 1,50 m, Özel merdivenler için de 1,20 m olmalıdır. Aslında hafif yaya trafiği için 0.60 m genişlik yeterli olmasına karşın,psikolojik olarak dar olarak algılanmaktadır, bu nedenle 0.90 m genişlik uygundur. Yanyana yürüyen iki kişi için uygun genişlik ise 1,20 m olup, her ilave yaya için 0.60 m eklenmelidir. Basamak yüksekliği ile basamak derinliği arasındaki oranlar, iniş ve çıkış kolaylığı ve güvenliği bakımından, bir münferit merdiven veya merdivenler dizisi için daima sabit tutulmalıdır.

Dış mekan merdivenleri asla iç mekan merdivenleri kadar dik olmamalıdır. Bunun ana nedeni, değişik iklim koşullarında yağmurun, buzlanmanın ve olumsuz aydınlatma koşullarının güvenli yürüyüşe vereceği zararları bertaraf etmektir. Dolayısıyla genel kural olarak, iç mekan merdivenlerine nazaran dış mekan merdivenlerinde basamak yüksekliği daha az, basamak derinliği ise daha geniştir. Bunlar arasındaki seçim tasarımcı tarafından arzu edilen estetik etkiye ve görünüme dayalıdır. Dış mekan merdivenlerinde kabul edilebilir basamak yükseklik-derinlik oranının belirlenmesi için genel olarak aşağıdaki ilişki kullanılmaktadır. 2r+b= 68 cm (veya minimum 63 cm olmalıdır) Yada r+b=53 cm r=basamak yüksekliği (rıht yüksekliği),mm b=basamak derinliği,mm

Yaya yollarında tek basamak çok tehlikeli olup asla kullanılmamalıdır Yaya yollarında tek basamak çok tehlikeli olup asla kullanılmamalıdır. Merdivenler en az iki basamaklı, tercihen üç basamaklı olmalıdır. Bunlar parmaklık, bitkilendirme, ışıklandırma vb öğelerle açık bir şekilde belirginleştirilmelidir. Dışmekan merdivenleri için minimum basamak yüksekliği 10 cm, maksimum basamak yüksekliği 16,5 cm olmalıdır. Drenaj için basamak yüzeyine öne doğru %1-2 eğim verilmelidir.

Standart basamak boyutları

Uzun, dik eğimler kullanıcıları yorar ve merdiven üzerindeki su akışının hızlanması nedeniyle potansiyel erozyon problemlerine yol açar. Düz ve düze yakın eğimli uzun mesafeli merdivenler kullanıcıların sıkılmasına neden olabilir ve drenajı kötüleştirerek yol yüzeyine zarar verir. Drenajı kolaylaştırmak ve ziyaretçilerin ilgisini artırmak için, sık sık alternatif dik ve düşük eğimler kullanılmalıdır (Tablo 4.1). Yaklaşık olarak, güzergâhın 1/3’ü düzlük, 1/3’ü yokuş yukarı, 1/3’de iniş aşağı eğimden oluşmalıdır. Dik eğimleri aşmak için laseler veya merdivenler gerekli olabilir

Merdiven sahanlıkları arasındaki yükseklik veya kot farkı, yayaların yoğunluğu kadar psikolojik bakımdan önemlidir. Bu nedenle söz konusu yükseklikler, bir sahanlık üzerinde ayakta duran orta boylu yetişkin bir yayanın daha yüksekteki müteakip bir sahanlığın zeminini görebilecek tarzda yani birbirini izleyen iki sahanlık arasında 1,60 m ya da daha az bir kot farkı bulunacak şekilde tasarlanır. Diğer bir ifade il 9-10 basamakta bir sahanlık bırakılır, bunun mümkün olmadığı yerlerde yorgunluğu minimize etmek için her 20 basamakta bir sahanlık önerilmektedir. Basamak oranı

Sahanlık genişliği merdiven genişliği kadardır Sahanlık genişliği merdiven genişliği kadardır. Sahanlık derinliği ise sahanlık üzerinde en az üç normal adımla rahat bir yürüyüşü mümkün kılacak uzunlukta, yaklaşık olarak 1,80 m olmalıdır. Bu uzunluk minimum 1,50 m dir. Sahanlık derinliğinin belirlenmesinde bir diğer yol da, iki adım uzunluğu+bir basamak derinliği’dir.örneğin basamak derinliği 30 cm olan bir merdivende sahanlık derinliği 2x600+300=1,50 m dir(ortalama adım uzunluğu 60 cm). Basamak-sahanlık ilişkisi

Standart merdiven basamakları (A). Basamak oranı (B). Merdivenler en az iki basamaklı olmalı (C). Standart basamak boyut ilişkisi

Rampalar Rampa genişlikleri kullanım tipine ve yoğunluğuna göre belirlenir. Tek yönlü rampaların minimum serbest genişliği 900 mm, çift yönlü rampaların minimum serbest genişliği de 1,50 m dir. Rampa eğimleri % 8’den büyük olmamalıdır. Ancak 1,00 m’den daha kısa rampalarda % 12 eğime izin verilir. Uzun rampalarda her 9,0 m de veya daha kısa mesafede bir sahanlık bırakılmalıdır. % 10 ve daha dik eğimli rampalarda tekerlekli sandalyelerin hareketi zorlaşır. Maksimum rampa uzunluğu

Oturma Üniteleri ve Korkuluklar Yayaların rahatı için yollar boyunca yer yer oturma üniteleri tasarlanmalıdır. Bu üniteleri oturma yüzeyi genişliği genel olarak 400-500 mm ve yüksekliği 350-450 mm dir. Yayaların güvenliği ve rahatı bakımından bütün merdiven ve rampalarda korkuluklar önemlidir. Dış mekandaki merdivenler ve rampalar için korkuluk yükseklikleri genel olarak 800-915 mm dir.

DUVARLAR

Peyzaj tasarımında en fazla dikkati çeken öğe duvarlardır Peyzaj tasarımında en fazla dikkati çeken öğe duvarlardır. Bu duvarlar bahçe (çevre, süs) duvarları, istinat duvarları olmak üzere iki grup altında toplanır. Bahçe duvarları zemin üzerine zemin üzerine serbestçe oturan duvarlar olup, bu duvarlar kendi ağırlığını taşır, rüzgara yüküne karşı dirençlidir; süs çevreleme ve perdeleme amaçlı kullanılır. Yüksekliği 2,40 dan fazla olan istinad duvalarının tasarımında genellikle stabilite, drenaj bakımından zayıf zeminlerden ve ektsra yüklerden dolayı karmaşık sorunlarla karşılaşılabilir. Bu nedenle 2,40 dan daha yüksek istinad duvarlarının tasarımında bir inşaat mühendisinden yardım alınmalıdır.

1.BAHÇE DUVARLARI Zemin üzerinde serbestçe duran ve kendi ağırlığı ile rüzgar basıncından başka bir yükten etkilenmeyen yapısal elemanlardır. Bu duvarlar dış mekanın mimari tanımı bakımından en önemli ve çok yönlü öğeler olup perdeleme, kapama, dekorasyon, engelleme ve yönlendirme dahil birçok fonksiyona hizmet eder. Bahçe duvarlarının tasarımında etkili faktörler şöyle sıralanabilir; Rüzgar basıncı ile oluşan lateral yüklere karşı stabilite ve dayanıklılık, Kullanılan materyal, Duvarın şekli Kontrol ve genleşme derzlerinin tipi ve konumu, ve demir donatı durumu, İzolasyon, Seçilen renk, tekstür ve form.

Bahçe Duvarı Tipleri Masif duvarlar, Sandviç duvarlar, Kaplama duvarlar, Serpantin duvarlar, Delikli dekoratif duvarlar, Prefabrike duvarlar, Donatılı duvarlar. Bu duvarlar; temel, gövde ve kolonlar (ayaklar) olmak üzere üç ana öğeden oluşur. Temel; genellikle yerinde dökme beton olarak yapılır. Gövde; yerinde dökme beton veya hazır beton paneller,beton ya da kilden mamul prekast elemanlar veya doğal taşlar dahil çok değişik materyallerden yapılır. Kolonlar; duvar gövdesini kuvvetlendirmek ve sağlamlaştırmak için kullanılan düşey donatılı elemanlardır.

1.1.Masif Duvarlar Masif duvarlar, genellikle, yerinde dökme beton, tuğla ve harçlı taş duvar olarak yapılır. Bir düşey tuğla sırası, yatay tuğla sıralarının üstüne gelmesiyle oluşur; ve tuğla duvarlar bir, iki ya da üç düşey sıralı olarak örülebilir. Bu düşey sıraların örgü şekli, bu duvarları diğer duvarlardan ayırır. Bir, iki ya da üç düşey sıralı tuğla duvarlarda sıralar arasındaki bağlantı kilit tuğla, özel bağlantı ve/veya demir donatılı derzlerle sağlanır.

Masif tuğla duvarların geleneksel bağlama yöntemi, yatay düz sıra halinde örülen yan yana iki düşey sıranın bir kilit tuğla ile enlemesine olarak bağlanmasıdır.

Öte yandan, yerinde dökme beton duvarlar da masif duvarlardan olup, bunlar çelik donatılı olduğu için, betonarme masif duvarlar olarak da adlandırılır. Harçlı taş duvarlarda ise bağlayıcı olarak harç ve hatıl kullanılır. Masif bahçe duvarları kolon-panel şeklinde yapılır. Bu duvarlarda belirli aralıklarla yer alan kolonlar arasında örneğin bir ya da iki düşey tuğla sırasından oluşan paneller bulunur. Bu iki kısımlı duvar sisteminde kolonların ayarlanması ile

1.2.Sandviç Duvarlar Bu duvarlar, bir tip drenaj duvarıdır. Rutubetin yüksek ve buzlanma-erime olaylarının yoğun olduğu yerler için uygundur. Sandviç duvarlar; arasında 50-100 mm hava boşluğu bulunan iki düşey sıralı bir tuğla duvardır. Bu duvarlarda kolonlar duvarın içine gömülebilir. Duvar iç boşluğu ve metal yönlendiriciler düşey tuğla sıralarının iç yüzeyinden duvar iç boşluğunun tabanında ve akıntı dış yüzeyine verildiği tarafta barbakanlara doğru drenajın sağlanması üzerinde etkili olur.

1.3.Kaplama Duvarlar Kaplama duvarlar,sağlam ve çarpıcı duvarların en ekonomik seçeneğini oluşturur. Bu duvarlarda drenaj özelliği bakımından sandviç duvarlara benzerlik göstermektedir. Kaplama duvarlarda duvarın iki düşey tabakası arasında minimum 25 mm genişliğinde hava boşluğu bırakılır. Bu boşluk uygun drenajın sağlanması ve duvara rutubetin işlemesinin önlenmesi bakımından faydalı olur. Bu duvarlar, masif beton ya da çoğu kez beton bloklardan yapılan duvarlara metal gerginlerle tespit edilen taş ya da tuğla kaplamalardan oluşur. İyi bir kaplama duvarının tasarımı, yeterli bir temeli ve uygun bir gergi sistemini gerektirir.

Serpantin duvarların denge mekaniği şu ilişkiye dayanır. Duvar tasarımında ilginç bir seçenek olarak karşımıza çıkar. Duvar şeklinin geometrisi,doğrusal duvarlardaki kolon ve diğer donatılara ihtiyaç göstermeden gerekli lateral dengeyi sağlar. Bu duvarlar geleneksel olarak düz örgülü bir düşey sıradan oluşur. Serpantin duvarların denge mekaniği şu ilişkiye dayanır. R=2h ve D=h/2 burada R=maksimum kurp yarıçapı,m h= toprak tesviye yüzeyinin üstündeki duvar yüksekliği(m) D=Minimal kurp çıkıntısı(m)

1.5.Delikli Dekoratif Duvarlar Delikli dekoratif beton ya da tuğla duvarlarda tüm duvar yüzeyinin % 25’inden fazlası delik boşluklarından oluşur. Bu duvarlar gizlenme, görüş kontrolü, iklim kontrolü ve dekorasyon dahil bir çok mimari fonksiyonlara hizmet eder. Bu duvarlar delikli bir yapıda olmalarına rağmen rüzgar basıncına ve ölü yüklere karşı dayanıklı olarak tasarlanır ve en az 100 kg/m2 basınca dayanıklı olacak şekilde tasarlanır.

1.6.Prefabrike Duvar Prefabrike duvarlar genellikle fabrikalarda veya beton döküm atölyelerinde üretilen prefabrike beton panellerle yapılır. Bu duvarların stabilitesi yapısal bir iskeletle sağlanır. Prefabrike duvar panellerinin kullanılmasının en büyük faydası duvar yapımı için gerekli zamanı kısaltmasıdır.

1.7. Donatılı Duvarlar Bahçe duvarlarında duvar panelleri ile temel arasındaki bağlantının sağlanması, duvarlarda çatlama ve yarıkların önlenmesi için çelik çubuklarla yatay derz donatıları söz konusu olur. Şiddetli rüzgarlar ve yer sarsıntılarının etkisi altında bulunan bu duvarlar anormal kuvvetlere, streslere ve gerilmelere karşı ilave yatay ve düşey donatıları ve derz boşluklarında harç dolguları gerektirir.

1.1.1.Duvar Materyali Yerinde dökme beton duvarlar, bir yandan bu duvarların çekici olmamaları, bir yandan da sandviç ve kaplama duvarların daha ekonomik olması yüzünden genellikle bahçe duvarı olarak kullanılmazlar. Bu duvarların önemli sakıncası nispeten yüksek maliyetli olmasıdır. Görsel sakıncaları gidermek için şu tekniklerden yararlanılabilir; Yüzey perdeleme, Kumlama, kum püskürtme, Görünür agregalı yüzey uygulaması, Sıvama ve boyama, Kalıpla ahşap ya da kauçuk hasır deseni verme.

1.1.2. Beton Elemanlar Beton elemanlar, standart düz blokların yanı sıra farklı renk, model, profil ve tekstür itibariyle tasarımcıya zengin imkanlar sunarlar. Bu üniteler düz ve benekli renklerde, pürüzsüz ya da tekstürlü ve cilalı ya da cilasız yüzeyli şekillerde üretilir.