TURİZM İŞLETMELERİNDE STRES YÖNETİMİ

STRES NEDİR? Stres “fiziki psikolojik ve sosyal faktörlerin etkisiyle insanda meydana gelen sıkıntı hali ve bunun hastalık olarak bedene yansıması”dır.

Öncelikle felaket, bela, dert, keder gibi durumları ifade etmede kullanılan bu kavrama daha sonra farklı bir anlam yüklenmiştir. Objelere, kişilere, organlara ve ruhsal yapılara uygulanan baskı, güç ve zorlamayı açıklamak için stres kavramı kullanılmaya başlanmıştır. Stres kavramına, öncelikle fizik ve mühendislik bilimlerinde daha sonra ise tıp, biyoloji, psikoloji ve yönetim bilimlerinde yer verilmiştir

İŞTE STRESİN BAZI BELİRTİLERİ Kalp atışlarının hızlanması Sık nefes almak Yüksek tansiyon Kekeleme İş arkadaşlarından uzaklaşma ve içe kapanma eğilimi Baş ağrıları, mide ağrıları, göğüste sancılar Seks güdüsünün azalması Mide ve sindirim bozuklukları İshal Kronik yorgunluk Terleme Uykusuzluk Sakarlık Kalp krizi ve inme Yaralar Alkolizm

ÖRGÜTLERDE STRES ve YÖNETİMİ A) ÖRGÜTSEL STRES KAYNAKLARI B) ÖRGÜTSEL STRES YÖNETİMİ

A) ÖRGÜTSEL STRES KAYNAKLARI İşle İlgili Nedenler Çok fazla veya çok az iş Kötü fiziksel çalışma durumları Zaman baskısı Örgütün Dış Çevre İle İlişkileri Aile istekleri ile örgütün beklentilerinin çatışması Kendi beklentileri ile örgütün beklentilerinin çatışması Örgüt İçindeki Rolü Rol çatışması, rol yükü, rol belirsizliği Çalışanlara karşı sorumluluğu Kararlara katılamama Birey Kişilik Algılama Geçmişteki tecrübe Örgütün İç Çevresi Danışma Eksikliği Davranışlarının kısıtlanması Politikalar Gece vardiyası Kariyer Gelişimi Aşırı yükselme Yükselememe İş güvenliği eksikliği Engellenmiş iş istekleri Örgüt İçi İlişkiler Yöneticilerle olumsuz ilişkiler Yanında çalışanlarla olumsuz ilişkiler Yetki ve sorumluluk dağılımındaki ilişkiler

A) ÖRGÜTSEL STRES KAYNAKLARI 1)16 AKILDIŞI DÜŞÜNME ŞEKLİ 2)ÖRGÜT YAPISI ve ÖRGÜT İKLİMİ İLE İLGİLİ ETKENLER 3)FİZİKİ ÇEVRE ŞARTLARI İLE İLGİLİ ETKENLER 4)YAPILAN İŞİN NİTELİĞİ İLE İLGİLİ ETKENLER 5)KARİYER GELİŞİMİ İLE İLGİLİ ETKENLER 6)İŞLETME İÇİ İLİŞKİLER İLE İLGİLİ ETKENLER

16 AKILDIŞI DÜŞÜNME ŞEKLİ Bir yanlış yaparsam korkunç şeyler olabilir Bir şeyi ya yanlış ya da doğru yaparsın Eleştirilmek berbat ve korkunç bir şeydir Her zaman hoş görülmeliyim Her zaman yeterli ve güçlü olmalıyım özellikle böyle görünmeliyim Yetkili kişilere asla karşı çıkmamalı İş yerindeki yaşam dürüst ve adil olmalıdır Her zaman iş başında ve görevde olmalıyım Her şeyi önceden görüp ona göre davranmalıyım İstediğim her şeyi elde etmeliyim Hatalı olanlar cezalandırılmalı Üzerinde ağlayacak bir omuza ihtiyacım var Her zaman mükemmel olduğumu hissetmeliyim İnsan olarak değerim iş görme gücüme eşittir Gül bahçesi gibi şirket umuyordum Değişmek için geç kaldım ve ben bunu beceremem

A TİPİ KİŞİLİK Bu tipin özellikleri şunlardır: · Zamanı iyi kullanma konusunda hassastırlar. · Oldukça saldırgan ve rekabetçidirler. · Sürekli hareket etmeyi severler ve hızlı yemek yemek alışkanlığındadırlar. · Aynı anda iki işi yapmak isterler. · Sabırsızdırlar ve beklemekten nefret ederler. · İşe yöneliktirler ve işi zamanında bitirmeye önem verirler. · Rakamlarla boğuşurlar ve başarıyı kazanma derecelerini ölçmeye çalışırlar. · Güçlü bir motivasyonları vardır. · Kendilerine aşırı güvenleri vardır. · İşlerinde yüksek kaygı taşırlar. · Çabuk karar verirler. · Randevularına tam saatinde giderler ve başkalarında da aynı duyarlılığı isterler. · Duyarlı bir kişilik yapıları vardır. · Enerjilerini planlarlar. · Az dinlenir, az spor yaparlar.

B TİPİ KİŞİLİK · İvedilik ve sabırsızlık düşünceleri yoktur B TİPİ KİŞİLİK · İvedilik ve sabırsızlık düşünceleri yoktur. · Gösteri meraklısı değildirler ve sorulmadıkça başarılarını ve yaptıklarını tartışma ihtiyacı duymazlar. · Oyunu yarışmak için değil, hoşça zaman geçirmek için severler. · Suçluluk duymadan dinlenirler. · Sosyal değerler için fazla kaygılanmazlar. · Zaman esiri olmazlar. · Ekiple kolayca çalışırlar. · Karar vermede aceleci değildirler. · Özel hayatları ile iş hayatları arasında kolayca sınır koyabilirler. · Eve döndüklerinde günlük hayattan tamamen uzaklaşabilirler. A Tipi Davranışa sahip kişiler iş başında ve iş dışında daha çok stresli olan kişilerdir

1) ÖRGÜT YAPISI ve ÖRGÜT İKLİMİ İLE İLGİLİ ETKENLER Örgütün amaç ve yöntemlerinin belirgin olmaması Bölümlerarası çekişmeler Soğuk çalışma ilişkileri Kararlara katılamama İşin yaptığı baskı

2) FİZİKİ ÇEVRE ŞARTLARI İLE İLGİLİ ETKENLER Radyasyon, kimyasal atıklar, zehirli maddeler Hava koşulları, aydınlatma, gürültü

3) YAPILAN İŞİN NİTELİĞİ İLE İLGİLİ ETKENLER a)Çok fazla veya çok az iş b)Zaman baskısı c)Vardiyalı çalışma düzeni ç)İşte tehlike unsurunun varlığı d)Rol belirsizliği ve rol çatışması

a) Çok fazla veya çok az iş Aşırı çalışma Hiç çalışmama

b)Zaman baskısı İşi yetiştirme telaşı Ör: Günlük işini yetiştirmeye çalışan memur Sınava hazırlanan öğrenci Toplantılara yetişmek isteyen yönetici

c)Vardiyalı çalışma düzeni Gece vardiyası Aile ve sosyal hayatında bozukluklar Bedenin normal ritmi ile çelişmesinden ötürü kronik yorgunluk Bireyin kendisini yalnız ve daha az güvende hissetmesi

ç) İşte tehlike unsurunun varlığı Daha çok madencilik, metalürji inşaat, havacılık, denizcilik, enerji ve nükleer santraller gibi iş kollarında çalışanlarda görülür. ÇÜNKÜ, Düşme, yaralanma, zehirlenme, radyasyona maruz kalma ve hatta ölme gibi durumların ihtimal dahilinde olması

d) Rol belirsizliği ve rol çatışması Genelde kişilerin birbirinden farklı ve tutarsız görevler nedeniyle baskı altında kalmalarından kaynaklanır. Ayrıca çalışanların kişisel kapasitesi veya değerleri ile istenen iş talepleri arasında eşitsizlik varsa da ortaya çıkabilir. Görev belirsizliği Sosyal duygusal belirsizlik

4) KARİYER GELİŞİMİ İLE İLGİLİ ETKENLER İlerleme olanağının olmaması İsteklerinin engellenmesi İşten çıkarılma korkusu

5)İŞLETME İÇİ İLİŞKİLER İLE İLGİLİ ETKENLER Çalışanlarla olumsuz ilişkiler Yetki ve sorumluluk dağılımındaki güçlükler Davranışların kısıtlanması Amaçlarla çatışan politikalar

B) ÖRGÜTSEL STRES YÖNETİMİ

1)Katılımlı Yönetim (Participation Management) Katılmalı yönetim bir işletmede çalışan iş görenlerin doğrudan doğruya ya da temsilciler aracılığıyla özellikle kendilerini ilgilendiren konularda kararlara söz ya da oy hakkı ile katılmalarıdır. AMAÇ; Bir yandan işletmelerin etkinlik ve verimlilik düzeyini yükseltmek, öte yandan çalışanları sosyo-psikolojik doyuma yöneltmektedir.

2) Amaçları Belirleme Faaliyetleri (Goal Setting Activities) Amaç belirleme programları örgüt taleplerini ve onların bireyler üzerindeki etkilerini olumlu hale getirmeyi amaçlayan diğer bir stresi önleyici programdır. Amaç belirleme programları performansı arttırmaktadır. Belirli bir sosyal destek sağlanması, yaptıkları iş hakkında bilgilendirilmeleri bireylerin işle ilgili çatışmalarını azaltacaktır.

3) Rol Analizi ve Sınıflandırılması (Role Analysis) İşyerinde rol belirlenmesi ve sınıflandırmasına dikkat edilmesi gerekmektedir. Çalışanların işin kendi beklentilerini karşılayacak düzeyde olup olmadığı belirlenmelidir. Rol sorunlarının yarattığı gerilimle başa çıkabilmek için örgütsel yapının yeniden düzenlenmesi, çalışanların ve diğer yöneticilerin davranış tutum ve değerlerinin değiştirilmesi, yönetim tarzının otokratik yönetimden, katılmalı yönetime doğru geliştirilmesi düşünülecek önlemler arasındadır.

4) Zaman Yönetimi (Time Management) Her gün belirli süreleri boş olarak geçirmeyi planlama İş ve iş dışı faaliyetleri ayırma Tatil ve boş zamanları saate göre planlama Bir zamanda bir işle ilgilenme Başkalarının zamanını çalmasına izin vermeme

5) Sosyal Destek (Social Support) Sosyal destekler stresli olayların ortaya çıkma ihtimallerini azaltır. Eğer bu tür olaylar olursa önemli diğer kişilerle etkileşim, bireyin olayı algılama biçimini değiştirecek veya algılama şiddetini hafifletecektir. Stres düzeyinin şiddeti potansiyel gerilim olayının bireyin rolünü değiştirme derecesine bağlıdır. Sosyal destek rol gerginliği ile gerilim yaratan olay arasındaki ilişkiyi değiştirebilir. Sosyal desteklerin bireyin uyum düzeyi üzerinde doğrudan bir etkisi olabilir.

6) Duygusal İklimi Kontrol Örgütlerde değişim strese yol açabilir. BU YÜZDEN; Çalışanların değişikliklere katılmaları, fikirlerinin dikkate alınması sağlanmalıdır.

TURİZM İŞLETMELERİNDE STRES Otel işletmeciliği, hizmet sektörünün özellikleri bakımından gerek yöneticiler gerekse işgörenler üzerinde yüksek düzeyde stres yaratan bir işletmecilik alanıdır. Otel işletmeleri zaman satar Otel işletmeciliği insan gücüne dayanır Otel işletmeleri ayrıca hizmet işletmeleri olduklarından hizmet sektörünün zorluklarıyla da mücadele etmek zorundadırlar. Hizmetin standardize edilememesi, soyut olması, eş zamanlı üretilip tüketilmesi ve depolanamaması gibi faktörler çalışanlar üzerinde stres yaratmaktadır. Otomasyon olmaması

ARAŞTIRMA Araştırmanın Amacı : Turizm işletmelerinde çalışan kişilerin stres altında olup olmadığını test etmek ve çözüm önerileri sunmaktır. Bunun için konaklama işletme çalışanlarına ekteki anket uygulanmıştır. Araştırma turizm sektöründe çalışan 182 kişiye elden ulaştırılmış olup bunlardan 96 adet anket geri dönmüştür. Çalışanlara aynı zamanda kendilerinin stres altında olup olmadıklarını test edip, değerlendirme yapabilmelerini sağlamak için stres puanlama aralıkları verilmiştir

ÖLÇÜT Eğer toplam 20-30 arasındaysa fazla üretken bir insan değilsiniz ve hayatınızı canlandırmaya ihtiyacınız var. Eğer toplam 31-50 arasındaysa stresle başa çıkma konusunda iyi durumdasınız. Eğer toplam 51-60 arasındaysa stres düzeyiniz normalin üzerindedir ve aşırı gergin olma sınırındasınız demektedir. Eğer toplam skor 61 ve üzerindeyse, kalp hastalığına yakalanma riskiniz yüksektir.

BULGULAR Yapılan anketler sonucunda elde edilen bulgulara bakacak olursak, geri dönen anketlerden 28 kişi yiyecek ve içecek departmanından, 12 kişi muhasebe departmanından ,6 kişi önbürodan, 16 kişi kat hizmetleri geriye kalan 34 kişide diğer departmanlarda çalışmaktadır. Yiyecek ve içecek departmanında çalışan kişilerin(16) % 57’si 51-60 arasında 8 kişi % 29’ u 31-50 arasında geriye kalan kısmı ise % 14’ü 20-30 arasında puan almışlardır. Neticede yiyecek içecek departmanında çalışanların çoğu stres altındadır. Muhasebe bölümünde çalışanların % 67’si (8 ) 51-60 arasında, 2 kişi % 17’si 31-50 diğer % 17’si ise 20-30 arasında puan almışlardır. Muhasebe çalışanlarında stres düzeyi yüksektir. Kat hizmetleri bölümünde çalışanların % 69’u 31-50 arasında puan almışlardır. Diğer departmanlara göre iyi durumdadırlar. Diğer departmanlarda çalışanlarda çalışanların % 59’u 51-60 arasında, geriye kalan kısmıda 31-50 arasında puan almışlardır. Genelde bakacak olursak turizm işletmelerinde çalışan kişilerin çoğunluğu stres altındadır. Özellikle turizm işletmelerinde operasyon departmanlarında çalışanlar, müşteriyle yüz yüze olan kişiler daha çok stres altındadır.

Stresimizle başa çıkmayı kolaylaştırıcı unsurlardan olan pozitif enerjinizi toplamamıza yardımcı olacak on maddelik reçetemiz ise şunlardan oluşmaktadır Sahip olduklarınızın farkında olun Hedeflerinizi belirleyin ve plan yapın Değiştiremeyeceğiniz şeyler üzerinde ısrar etmeyin Daha iyi bir dünya düşleyin Altından kalkamayacağınız işlerin altına girmeyin Problemlerinizle yüz yüze gelmeye çalışın İşinizin çok önemli olduğu üzerinde durun Dinlenmek için zaman ayırın Dikkatinizi içinde bulunduğunuz durum ve zamanda toplayın Başkalarına güvenin, gerektiğinde sorumluluklarınızı devredin.