PALYATİF BAKIM SORUNLAR UZM.HURİŞAH AKSAKAL 05.11.2016

Palyatif bakım; Hastalığı iyi edici tedavilere cevap vermeyen, hastaların bütüncül, aktif bakımıdır . (World Health Organization,1990).

Yaşamın kalitesini düşürücü hastalığa bağlı olarak ortaya çıkan semptomlarla karşılaşan hasta ve ailenin yaşam kalitesinin yükseltilmesi, ağrı ve acısının dindirilerek ruhsal ve psikososyal problemlerinin önceden tahmin edilerek tedavisinin sürdürülmesine yönelik uygulamaların yer aldığı bir bakım felsefedir. ( World Health Organization, 2002).

Dünya Sağlık Örgütü 2002 yılındaki tanımında kapsamı genişleterek hasta ailesinin de hastalık ve matem sürecinde manevi ve duygusal olarak desteklenmesinden bahsetmiştir. (World Health Organization, 2002).

Palyatif bakım hem tedaviyle ilgili süreçlerden hem de biyopsikososyal modelden oluşan bir bütündür. Bu bütüne ise sürekli hizmet içi eğitimlerle desteklenen çeşitli meslek disiplinlerinden oluşan bir ekiple ancak ulaşılabilir . (World Health Organization, 2002).

Palyatif Bakım Kliniklerinin Sorunları Palyatif sağlık kliniklerinde, sunulan hizmet bir bakım hizmeti değil, sağlık hizmetidir ve amaç hasta ve yakınının yaşam kalitesini artırmaya yöneliktir, bu nedenle palyatif bakım hizmetlerinin palyatif sağlık olarak değiştirilmesi ve bu algının yerleştirilmesi için çalışılmalıdır.

Palyatif sağlık hizmeti klinikleri, ara yoğun bakım, I Palyatif sağlık hizmeti klinikleri, ara yoğun bakım, I.basamak yoğun bakım değildir, bu nedenle hastanelerde I.basamak yoğun bakım açılması teşvik edilmeli ve palyatif sağlık kliniklerinde hizmet sunulacak hasta grupları tanımlanmalıdır. Ayrıca var olan ara yoğun bakım, I.basamak yoğun bakım algısının değiştirilmesi için hemşire eğitimlerinden daha ziyade palyatif sağlık klinikleri sorumlu hekimlerinin hizmet içi eğitim almaları sağlanmalıdır.

Palyatif bakım;yaşamın kalitesini düşürücü hastalığa bağlı olarak ortaya çıkan semptomlarla karşılaşan hasta ve ailenin yaşam kalitesinin yükseltilmesi, ağrı ve acısının dindirilerek ruhsal ve psikososyal problemlerinin önceden tahmin edilerek tedavisinin sürdürülmesine yönelik uygulamaların yer aldığı bir bakım felsefedir (World Health Organization, 2002)demektedir. Bu nedenle palyatif sağlık hizmetleri kalite kriterleri ve verimlilik kriterleri oluşturulmalı; hasta ve yakının birlikte yaşam kalitesinin artırılması için hasta odalarının tek kişilik, tuvalet ve banyolu olması ve ayrı bir hasta banyo alanının olması palyatif bakım tescilinde ve kriterlerinde zorunlu olmalıdır.

Palyatif sağlık kliniklerinden sorumlu hekimlerinin kalıcı olması sağlanmalıdır. Bu şekilde kliniklerde sunulan sağlık hizmetinin etkinliği artırılmalıdır.

Palyatif sağlık kliniklerinden tercihen anestezi uzmanlarının sorumlu olması zorunluluğu kaldırılmalıdır. Palyatif sağlık hizmetlerinin hekim ve hemşireler için uzmanlık dalı olması sağlanmalıdır.

Palyatif bakım klinikleri basınç yarası tedavi kliniği değildir, hastaların sadece basınç yarası için plastik cerrahın hizmet sunduğu hastanelerden; plastik cerrahın hizmet sunmadığı hastanelere nakil edilmesinin önüne geçilmelidir. Unutulmamalıdır ki yara bakımı hastanın hastanenin her kliniğinde alabileceği bir sağlık hizmetidir.

Palyatif bakımda hemşire planlamasının 3/1 seklinde olması hem hastanın eve hazırlanmasındaki hasta /yakını eğitiminin etkinliğini, hem palyatif hastasının son anındaki yaşam kalitesinin artırılmasını sağlayacaktır. Unutulmamalıdır ki yaşam sonu bakım tüm dünyada sağlık kalitesinin göstergesi ve bir insanlık hakkıdır.

Palyatif bakım hastasının eve entegrasyonunda bilimsel gelişmeler ışığındaş evden izlenmesi adına tele-medıcıne ile ilgili başlatılan çalışmaların geliştirilmesi sağlanmalıdır. Gelişmiş ülkelerde videofon sistemi ile hastaların vizitleri evden yapılabilmekte, hemşireler monitörizasyon sistemi ile hastayı izleyebilmektedir.

Dünya sağlık örgütü 2002 yılındaki tanımında palyatif sağlık hizmetleri tanımın genişleterek hasta ailesinin de hastalık ve matem sürecinde manevi ve duygusal olarak desteklenmesinden bahsetmiştir (World Health Organization, 2002). Bu nedenle psikologların palyatif sağlık kliniklerinde tam zamanlı çalışması, aynı zamanda evde sağlık hizmeti birimlerinde yer alarak hasta yakının yas sürecinde desteklenmesi sağlanmalıdır.

Palyatif bakım hem tedaviyle ilgili süreçlerden hem de biyopsikososyal modelden oluşan bir bütündür. Bu bütüne ise sürekli hizmet içi eğitimlerle desteklenen çeşitli meslek disiplinlerinden oluşan bir ekiple ancak ulaşılabilir (World Health Organization, 2002). Bu nedenle sosyal hizmet uzmanının palyatif sağlık kliniklerinden hizmet alan hasta ve yakınlarını ziyaret etmesi, yönetmeliklerle tanımlanmalıdır. Sosyal hizmet uzmanları hastanın eve hazırlanma aşamasında yaşayacağı sorunların çözümünde anahtar rolü görmektedir, aile ve sosyal politikalar bakanlığı, valilik, belediyelerle işbirliği içerisinde olarak hastanın ev ortamının hazırlanmasında, cihaz temin yükünde doktorun sorumluluğunu üstlenerek eve entegrasyonu sağlamalıdır.

Palyatif sağlık kliniklerinde yatan hasta dağılımına bakıldığında daha çok yatağa bağımlı, SVO hastalarına hizmet verildiği görülmektedir. Bu nedenle palyatif bakım kliniklerinin inme merkezi olmadığı, eğer bu alanda bir ihtiyaç var ise çalışmaların başlatılarak inme merkezlerinin ülkemizde yaygınlaştırılma çalışmalarının başlatılarak palyatif sağlık kliniklerinin gerçek hastasına dokunmasına imkan sağlanmalıdır.

Palyatif bakım hem tedaviyle ilgili süreçlerden hem de biyopsikososyal modelden oluşan bir bütündür. Bu bütüne ise sürekli hizmet içi eğitimlerle desteklenen çeşitli meslek disiplinlerinden oluşan bir ekiple ancak ulaşılabilir. (World Health Organization, 2002). Palyatif sağlık kliniklerinde diyetisyen veya nütrisyon ekibi aktif olarak yer almalı, hastaya başlanan beslenme ürünleri bilimsel veriler ışığında ve hasta laboratuvar verileri göz önünde bulundurularak hastaya başlamalıdır.

Ülkemizin gerçekleri doğrultusunda tüm dünya da sağlık sistemi içinde ve ya bağımsız olarak alınan bakım sigortasına geçilerek evde sağlık hizmetlerine finansman sağlanmalıdır.

Evde sağlık hizmetlerinin yetki ve sorumlulukları geliştirilerek ,24 saat hizmet sunan birimler haline getirilmesi sağlanmalıdır. Böylece hastaların taburculuk sonrası sadece tedavilerine yönelik hastanelerin acil servislerine başvuru yapmaları önlenmelidir.

Palyatif sağlık klinikleri hospis (destek evi),bakımevi ve uzun süreli bakım merkezleri değildir, bu nedenle yatış süreleri sınırlandırılmalıdır. Palyatif sağlık kliniklerine yatışı yapılan hastaların ölüm anına kadar bu kliniklerde tutularak sevdiklerinden uzak, yalnız ve acı içinde ölmesi engellenmelidir. Hastanın evi en iyi bakım alacağı yer olarak tanımlanmalı ve gereksinimi olduğunda kliniğe tekrar kabulünün gerçekleşeceği garantisi verilerek palyatif hastasının evde sağlığa entegrasyonu sağlanmalıdır.

Hasta ve yakınlarına palyatif sağlık kliniklerinin bakımevi olmadığı, sunulan hizmetin sağlık hizmeti olduğu vurgusunun yapılması hatta bu konuda kamu spotu, broşür gibi tanıtıcı bir takım faaliyetlerin planlanması yapılmalıdır.

Evde sağlık hizmetinde psikolog, fizyoterapist, diyetisyen, yara bakım hemşiresi, diabet hemşiresi, aktif olarak rol almalı, ev ziyaretleri gerçekleştirerek yapılanları kayıt altına almalıdır.

Palyatif hastasının taburculuğuna karar verildikten sonra, aile hekimi ve bağlı olduğu evde sağlık hizmetleri birimi ile iletişime geçerek hekim ve hemşiresi tarafından hastanın evine ev ziyaretleri gerçekleştirmesi sağlanmalı, palyatif bakım hastasının bakım kalitesinin sürdürülebilirliği sağlanmalıdır.

9 Ağustos 2015 tarihinden itibaren riskli birim olarak tanımlanan palyatif sağlık kliniklerinde çalışan sağlık personelinin nöbet ücretlerinin de riskli birim üzerinden ödenmesi sağlanmalıdır

Palyatif bakım klinikleri yatış ve çıkış kriterlerinin belirlenerek tüm Türkiye’de standartlaşması sağlanmalıdır.

Palyatif sağlık hizmetlerinin sadece hastane temelli olmasının önüne geçilerek ev ve toplum sağlığı temelli olması da sağlanmalıdır.

Palyatif Sağlık kliniklerinde imkânlar doğrultusunda bir bayan bir erkek klinik destek elemanı yer almalı ve sürekli sağlık bakım hizmeti konusunda hizmet içi eğitime tabi tutulmalıdır.

Palyatif sağlık hizmetlerinde yer alan taşeron firma çalışlarının hasta bakım konusunda eğitim sertifikası almış olması bir zorunluluk olmalı ve hazırlanan şartnamelerde görev tanımları net yapılmalıdır.

Tüm çalışma alanlarında olduğu gibi multidisipliner ekibin görev tanımları çok net yapılmalı ve palyatif sağlık kliniklerinde sağlık bakım kalitesi artırılmalıdır.

Palyatif sağlık kliniklerinde multidisipliner ekibin; Doktor Hemşire Psikolog Fizyoterapist Diyetisyen Sosyal Çalışmacı Manevi Bakım Uzmanı Klinik Destek Personeli Hasta Bakım Elemanında oluşması sağlanmalı ve yönetmeliklerde belirtilmelidir.

Hastanın evde uzun süreli bakımını teşvik etmek üzere; Almanya ve Japonya örneğinde olduğu üzere günde 14 saatten az olmamak koşulu bakım hizmeti sunanların sigorta kapsamı altına alınması, 4 hafta gibi bir süre yıllık izin kullanmaları o süreçte hizmet sunacak formal ve informal bakım verenler Sağlık Bakanlığı, Aile Ve Sosyal Politikalar Bakanlığı ,Belediyeler tarafından karşılanması için çalışmalar başlatılmalıdır.