Ruh Sağlığı ve Psikiyatri Hemşireliği Öğr.gör. Latife Utaş Akhan

Ruh Sağlığı: Bireyin kendi kendisiyle ve çevresiyle dinamik bir denge ve uyum içinde olmasını gerektirir. Ruh Sağlığını Etkileyen Faktörler: Kalıtımsal özellikler Çocukluk dönemindeki büyüme ve gelişim aşamalarının nitelikleri Yaşam koşulları Çevresel özellikler Kültürel etkenler

Ruh Sağlığı Yerinde Olan Bireyin Nitelikleri: Ruhsal yönden sağlıklı olan birey, hastalık belirtisi olan anksiyete, kuruntu, kuşku, üzüntü, güvensizlik gibi belirtilerden uzak olup stresi tolere edebilir, stresle başa çıkabilir, bozukluk olduğunda kısa sürede normale dönebilir. Kendini ve başkalarını kabul eder, kendine güveni vardır, öz – saygısı gelişmiştir, aşırı bir üstünlük ya da aşağılık duygusu yoktur. Toplumda bir yeri ve görevi olduğu duygusunu edinmiş olmalıdır. Sorumluluk alır ve yerine getirir. Geleceğe yönelik tasarımları, amaçları olup bunlara normal yollarla ulaşma çabası içindedir. Geleceğe ümitle bakar ve mücadele eder. Hayal ve gerçeği ayırma yetkisine sahiptir.

Ruh Sağlığı Yerinde Olan Bireyin Nitelikleri: Etkin ve bağımsız olarak girişimlerde bulunur, öz – eleştiri yapar, bireysel kararlar alır, uygular ve başarısız sonuçlar elde ederse sonucuna katlanabilir. Yetenek ve becerisizliklerinin farkındadır. Sorunlarını çözebilme yeteneği vardır. Ailesi, yakın ve uzak çevresiyle tutarlı ilişkiler içindedir. İnsanlarla işbirliği yapabilir, sevgi ve saygıya dayalı bağlar kurabilir. Yaşadığı çevre ve toplumla ters düşmeyen inandığı değerleri ve inançları olan bir kişidir. Başkalarının inançlarını paylaşmasa da saygılı ve hoşgörülü davranır, iyimserdir. Ruhça sağlıklı bir insanın mesleği dışında eğlendirici, dinlendirici ve kişiyi geliştirici uğraşları vardır.

Freud, ruh sağlığını “sevmek” ve “çalışmak” olarak özetlemiştir.

Ruh Sağlığı Bozuk Olan Bireyin Nitelikleri: Ruhsal bozukluğu olan bireyde zayıf bir benlik kavramı ve yetersizlik duygusu vardır. Stresle başa çıkamaz. Anlamlı ilişkiler kuramaz. Karar veremez ve yerinde yargılamalarda bulunamaz. Sorumsuzca davranır ya da sorumluluk alamaz.

Ruh Sağlığı Bozuk Olan Bireyin Nitelikleri: Kötümser ve karamsardır. Yetersizlik ve becerisizliklerinin farkında değildir. Gereksinimlerini gidermede başkalarına bağımlıdır. Gerçekleri algılama ve kabulde yetersizdir. Sorunlardan kaçınır. Zevklerini ertelemesini bilmez ve topluma uyum sağlayamaz.

Psikiyatri Hemşiresi: Ruh hastalıklarından korunmada sağlık eğitimi ve danışmanlık yapabilen; sağlam ya da hasta bireyin psikolojik durumunu anlayıp davranışlarını değerlendirebilen, psikolojik gereksinimleri kavrama yeteneği yüksek, hastaya gerekli bakım, rehberlik, rehabilitasyon ve desteği sağlayabilen, kişilerarası ilişkilerde bilgi ve becerisi olan hemşiredir. Psikiyatri Hemşireliğinin Amacı: Hastaların kendileri ve çevreleri ile olan iletişim ve ilişkilerinin sağlıklı olmasında yardım etmek, onları toplumsal yaşama yeniden dönebilecek duruma gelmelerinde ve tedavinin olumlu yönde sonuç vermesinde, ayrıca toplum ruh sağlığının korunmasında rol almak psikiyatri hemşireliğinin amacıdır.

Psikiyatri Hemşireliğinin Felsefesi:  Bireyin doğar doğmaz bir değeri olduğuna, kendine özgü özelliği, kişiliği ve bütünlüğü içinde hak ve mahremiyetine saygı gösterilmesi gerektiğine,  Bireyin çevresiyle bir bütün olarak etkileşimde bulunduğuna ve sağlıklı bir ortamda yaşamaya hakkı olduğuna,  Her bireyin ortak temel gereksinimleri olduğuna ve sağlıktan sapmaları olduğu zaman bu gereksinimlerin karşılanmasında optimal sağlık bakımını almaya hakkı olduğuna,  Psikiyatri hastasının tüm davranışlarının anlamlı, yaşamla başa çıkma kapasitelerinin farklı olduğuna,

Psikiyatri Hemşireliğinin Felsefesi:  Cinsiyet, yaş, din, dil, renk, kültürel farklılık gözetmeksizin tüm bireylerin eşit hemşirelik bakımını almaya hakkı olduğuna,  Bireyin kendi fiziksel ve ruhsal sağlığı ile ilgili alınacak kararlara katılmaya hakkı olduğuna,  Kişilerarası ilişkilerin sağlığın gelişiminde ve hemşirelik sürecinin uygulanmasında bir araç olduğuna,  Psikiyatri hemşireliğinin kendine özgü bilgi ve oldular içeriği olan bir sağlık disiplini olduğuna,  Hastanın daha çabuk iyileşmesinde sağlık ekibi ile işbirliği yapılmasına,  Topluma hizmet götürme işlevinde diğer sağlık meslekleri ile sıkı bir işbirliği yapılmasına inanır.

Psikiyatri Hemşireliğinin Tarihsel Gelişimi: Psikiyatri hastalarının bakımına ilk kez önem veren ve özen gösteren kişi Dorothea Lynde Dix’tir (1841). Dix’in asıl mesleği öğretmenliktir fakat psikiyatriye duyduğu ilgisinden dolayı akıl hastanelerinin açılması için uğraş vermiştir.. Çalışmaları nedeniyle 1901 yılında Amerikan Kongresi onu “Bütün tarih boyunca insanlığın en asil örneklerinden biri” olarak nitelendirmiştir – 1840 yıllarında hemşirelik, Nightingale’in ‘Sanitasyon İlkeleri’ne dayanıyordu. -Kişisel hijyen ve çevre hijyeni -Havalandırma -Yeterli beslenme ve uyku - Hastalara karşı iyi tutum ve davranış

1873 yılında Linda Richards ilk profesyonel psikiyatri hemşiresi olmuştur ve Nightingale’in yöntemlerinden esinlenmiştir. Psikiyatri hemşireliği ile ilgili programlar düzenlemiş, Amerika Birleşik Devletleri’nde ilk kez Massachusetts’te 1882 yılında psikiyatri hemşiresi yetiştiren okulu açmıştır. İki yıllık eğitim programları hazırlamış ve bu programda fiziksel bakıma ağırlık vermiştir. Fiziksel bakımda beslenme, hijyen, koğuş aktiviteleri, pskolojik yaklaşımda ise kibar olma ve toleranslı olma üzerinde durmuştur – 1930 yılları arasında fazla bir değişim olmamıştır. Hemşireler sadece fiziksel bakım uygulamıştır. Psikiyatri ve psikiyatrik tedavilerde de gelişmeler olmuştur. 1930’da uyku terapisi, 1935’te İnsülin şok tedavisi, 1937’de elektroşok terapisi ve 1935’te psikoiruji psikiyatri hemşirelerinin işlevlerinin gelişmesine neden olmuştur.

1952’de Hildegard Peplau “Hemşirelikte İnsanlar Arası İlişkiler” adlı eserini yayınladı – 1960 yılları arasında psikiyatri kliniklerinde çalışan hemşireler, bireysel grup terapileri, genel hemşirelik bakımının psikolojik yönleri, aile terapisi, toplum ruh sağlığı hemşireliği hakkında bilgilendirilmeye başlandı. İkinci Dünya Savaşı askerlerinin %43’ünde savaş sonrası ruhsal bozukluklar ortaya çıkınca 1946 yılında askerleri tedavi edebilmek için Milli Akıl Sağlığı Enstitüleri açılmıştır. Bu dönemde dört çeşit program geliştirilmiştir. Bunlar: Profesyonel psikiyatri personelinin eğitim programı Psikiyatride araştırmaları destekleme programı Ruh sağlığı gelişimini sağlama program Psikiyatri hemşireliğinin eğitim programı Böylece artık eğitimin hemşireler için kaçınılmaz olduğu ortaya çıkmıştır.

1950’de Kalkman psikiyatri hemşirelerinin rollerini şöyle vurgulamıştır: Psikiyatri hemşiresi bilimsel bir gözlemcidir. Terapötik çevrenin yaratıcısıdır. Sosyal işlevlerde bulunur. Psikoterapötik işlemlerde bulunur yılında Amerika Birleşik Devletleri’nde ilk defa sağlık okullarının programında psikiyatri hemşireliği kuramı yer almıştır. 1958’de ilk master programları açılmış ve 1960’da Boston Üniversitesi’nde Psikiyatri Hemşireliği Doktora Programı açılmıştır. İlk defa Maxwell Jones “Terapötik Toplum” kavramını kullanmış ve hemşirenin toplumdaki rolü ve tedavideki etkilerini vurgulamıştır. 1963’te psikiyatri hemşireleri toplum ruh sağlığını koruma ve geliştirme aktivitelerini üstlenmiştir.

PSİKİYATRİ HEMŞİRESİNİN DÜNYADA KABUL EDİLEN GÜNCEL ROLÜ  Psikoterapötik rol  Kişilerarası ilişkilerde terapötik yol  Davranış terapisindeki rol  Terapötik toplumsal rol  Araştırmacı rol

Robinson, psikiyatri hemşirelerinin gelecekte daha çok toplum içine girip;  Danışman (konsültan) olarak rol alacaklarını ve toplum ruh sağlığının korunmasında yapıcı olacaklarını,  Lisans üstü eğitim görenlerin dolaysız hasta bakımında daha etkili olabileceklerini,  Yönetim ve eğitim hizmetlerinde roller alacaklarını,

 Özellikle stresle başa çıkmada hasta ya da sağlam bireylere yol göstereceklerini,  Cerrahi – Dahiliye klinikleri gibi diğer alanlarda görev alacaklarını,  Hastaneye kabul edilmeden önce özellikle ev ortamında hasta ile ilk temas eden kişiler olacaklarını,  Sağlık politikalarının gelişmesinde katkıları olabileceğini belirtmektedir. Bu düşünce bugün de geçerliliğini korumaktadır.

ÜLKEMİZDE PSİKİYATRİ HEMŞİRELİĞİ 1963’te sağlık kolejlerinin müfredat ders programında Psikiyatri derslerine yer verilmemiştir – 1961 yıllarında hemşirelik yüksekokullarının açılması ile psikiyatri hemşireliği dersi programda yer almıştır ancak tıbbi psikiyatri bilgisi ağırlıklı olmak üzere dersler işlenmiştir. 1968’te akademikleşmeden sonra psikiyatri hemşireliği dersleri geliştirilmiştir. Günümüzde, psikiyatri hemşireleri tedavi edici hizmetlerde daha çok görev almaktadırlar.