ANTALYA HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ BULAŞICI OLMAYAN HASTALIKLAR VE PROGRAMLAR ŞUBESİ BEL AĞRILARI

BEL AĞRISI  Bel ağrısı, oldukça sık görülen, yaşam kalitesi üzerindeki olumsuz etkilerinin yanı sıra tanı ve tedavi giderleri ile doğrudan ve iş gücü kaybı ile dolaylı ekonomik kayıplara neden olan topluma maliyeti yüksek önemli bir sağlık sorunudur.

Gelişmiş Ülkelerde Durum  Ağrının kronikleşmesi ile ortaya çıkan sakatlık, özellikle gelişmiş ülkelerde iş gücü kaybı ve üretim azalmasını etkileyen en önemli faktörlerden biri haline gelmiştir.

A.B.D.’de Durum  A.B.D’de tüm işe bağlı tazminatların % 33-41’ine, sakatlık ödemelerinin ise % 16-19’una bel ağrısı neden olmakta.  Tüm iş günü kayıplarının % 25’i bel ağrısına bağlı, yılda 20 milyon iş günü kaybı ve hasta başına 9 gün işe gidememeye neden olmakta.  Bel ağrısı nedeniyle yapılan doğrudan sağlık harcamalarının % 17’si fizik tedavi uygulamaları, % 17’si hastane masrafları, % 13’ü ilaç tedavileri, % 13’ü birinci basamak hizmetlerine harcanmakta.

İsviçre’de Durum  İsviçre’de bel ağrısının toplam maliyeti 7,4 milyon Avro, bunu oluşturan 3,4 milyon Avro doğrudan maliyet, 4 milyon Avro ise dolaylı maliyet.  Kronik bel ağrısının, kalıcı sakatlık ve iş gücü kaybının sık nedenlerinden olduğu ve sakatlığa bağlı işçi tazminatlarının yılları arasında % 215 oranında arttığı belirtilmiş.

Hastaya Yaklaşım  Bel ağrılı hastaların büyük çoğunluğunda kesin nedeni tam olarak belirlemek, ağrının kaynağını ortaya çıkarmak mümkün olmamakta.  Tanıda kaynağın mekanik olup olmadığına, tedavide ise ağrı ve fonksiyonel yetersizliğin iyileştirilmesine yönelik yaklaşım hedeflenmeli.

Hastaya Yaklaşım  Kronik bel ağrısı tedavisinde genellikle tek bir tedavi yönteminin etkin olmadığı belirtilmekte ve çoklu sistematik tedavi yaklaşımları uygulanmakta.  Hastanın aktif katılımının sağlandığı, yoğun egzersiz programları ve bel koruma eğitiminden oluşan aktif yöntemler önerilmekte.

Ülkemizde Durum  Günümüzde toplum bireylerinin % 70-90’ının yaşamının herhangi bir döneminde en az bir kez bel ağrısı çektikleri saptanmıştır.  Ülkemizde gerçekleştirilen önemli bir çalışmada; 1120 bel ağrılı hastada kadınların % 37,4’ünde ve erkeklerin % 44,4’ünde bel ağrısının disk bozukluklarından kaynaklandığı gösterilmiştir.

Bel Ağrısının Sınıflandırması Bel ağrıları sürelerine göre akut, subakut ve kronik olarak sınıflandırılmaktadır.  1 aya kadar süren bel ağrıları akut,  1-3 ay süren bel ağrıları subakut,  3 aydan uzun süren bel ağrıları kronik.

Bel Ağrısı Sınıflandırması  Akut bel ağrısı olgularının % 75-85’i ilk akut atak sırasında 6-8 hafta içerisinde herhangi bir tedaviye gerek kalmadan iyileşmelerine karşın, % 38’inde bir yıl içinde ikinci atak,  Subakut bel ağrısı olanların % 41’inde ve Kronik bel ağrısı olanların % 81’inde aynı yıl içinde yeni akut atak gelişebilmekte.

Hastalık Sonuçları  Önemli olan ilk akut atağı önleyebilmek ve hastalığın kronikleşmesine engel olabilmektir.  Bel ağrısı pek çok ülkede iş gücü kaybında ikinci sırayı, 45 yaş üzerinde engellilik nedenlerinde üçüncü sırayı almakta ve üretim azalmasını etkileyen önemli bir faktör olarak kabul edilmektedir.

Hastalık Sonuçları  Hastaneye yatış nedenlerinde beşinci, ameliyat nedenleri arasında ise üçüncü sırada yer almakta.  Hastalık nedeniyle bir aydan uzun süredir işe gidemeyen olgular arasında bel ağrısı kaynaklı olanların oranının % 15 olduğu belirtilmekte.

Hastalık Sonuçları  Bel ağrıları için ayrılan sağlık ve sosyal harcamaların % 80-90’ı kronik bel ağrısı ve sonrasında fonksiyon kaybı gelişen % 10’luk kesim için harcanmakta.  ABD’de bel ağrısı nedeniyle % 1 oranında geçici, % 1 oranında kalıcı fonksiyon kaybı gelişmekte.  Tekrarlar sonucu veya ağrının devamı ile kronik bel ağrısı, tüm olguların % 5’inde görülür. Bu küçük grup bel ağrısında toplam maliyetin artmasında etkendir.

Risk Faktörleri  Çalışmaların sonuçlarına göre bel ağrılarında yeni vakaların sayısını ve toplam vaka sayısını etkileyen bazı risk faktörleri saptanmıştır.  Bunlar mesleki, kişisel, psikososyal faktörler vs. olarak sınıflandırılabilmekte.

 Bel zorlanmaları ve ağrı ile iş gücü kaybına yol açan ana faktörler; Ağır bedensel iş gücü gerektiren meslekler, ağır kaldırma, çekme, dönme, dönerek kaldırma, asimetrik ağır kaldırma, eğilme, statik iş durumları (uzun süre oturma veya ayakta durma), vibrasyon, araç kullanma. Meslek İle İlgili Risk Faktörleri

Kişisel Risk Faktörleri  Yaş: Bel ağrısı ilk atağı genellikle yaşlarında ortaya çıkmakta. Çalışma yıllarının başlaması ile olasılık artmakta. 55 yaş civarında daha sık görülmekte.  Cinsiyet: 60 yaşına kadar her iki cinste de risk benzer oranda. 60 yaşın üzerinde olasılıkla osteoporoz nedeni ile kadınlarda risk daha yüksek.  Irk: Bel ağrısı beyaz ırkta (% 5,8) siyah ırka göre (% 3,7) daha fazla görülür. Ancak bel ağrısında ırk farkının olmadığını gösteren çalışmalar da vardır.  Eğitim düzeyi: Bazı çalışmalarda düşük eğitim düzeyinin bel ağrısı için risk faktörü olduğu gösterilmiş.

Antropometrik (Vücut Ölçümlerine Bağlı) Faktörler  Obezite ve boy uzunluğu: Yapılan bazı çalışmalarda bel ağrısı için risk faktörü olduğu gösterilmiştir.

Postural(Duruşa bağlı) faktörler Bacak boyu eşitsizliği, omurgada eğrilik ve diğer duruşa bağlı değişikliklerin bel ağrısındaki rolü tartışmalı.  Omurga mobilitesi: Bel ağrılı çoğu kişinin az da olsa bel bölgesinde omurga hareket açıklığında kısıtlanma vardır.  Kas gücü: Çalışmalarda bel ağrılı hastalarda karın ve bel kemiği kaslarının gücünün azaldığı gösterilmiş.  Fizik kondisyon ve egzersiz: Kondisyon düşüklüğü, kasların zayıflığı, bağ dokusu elastikiyetinin azalması ve yanlış egzersizler bel ağrısında rol oynayabilir.

Sigara  Çalışmalarda sigara içimi ve bel ağrısı sıklığı, süresi arasında bir ilişki olduğu saptanmış.  Olasılıkla mekanizma omurlar arasındaki disklere besin difüzyonunun azalması ve sık öksürme sonucu disk içindeki basıncın artmasıdır.  Sigara içiminin ayrıca osteoporoz riskini arttırdığı bilinmekte.

Hamilelik  Hamilelikte hormonların etkisi ile bel ağrısına yatkınlık artmakta.  Özellikle hamileliğin son döneminde pelvik bağlara binen yük artmakta.

Psikososyal Risk Faktörleri  Kronik bel ağrılı hastalarda daha yüksek sıklıkta depresyon, kaygı bozukluğu, ciddi hastalığı olduğuna dair yanılgı, duygu ve davranışlarda aşırılık, alkolizm, boşanma, kronik baş ağrısı bildirilmekte.

Toplumsal Farkındalığın Artırılması  Risk faktörü olanların bel ağrıları daha yakından takip edilmeli, önemsenmeli.  Risk faktörü olan gruplar doğru vücut biyomekanikleri konusunda eğitilmeli, egzersize yönlendirilmeli.  Haftanın en az 3 günü bel ağrısı çeken, ağrısı dinlenme ile birkaç saatte geçmeyenler doktora başvurmalı.

Acil Durumlarda Müdahale  Bel bölgesi omurlarında kırık için ileri yaş, uzun süreli steroid kullanımı, şiddetli travma, ezilme ve sıyrık risk oluştururken, bel bölgesine tümöral yayılma için bilinen kanser öyküsü risk oluşturmakta.  Bu hastalarda acil ileri değerlendirme ve sonuca göre acil müdahale gerekmekte.

Bel Ağrılarında Acil Durumlar  Başlangıç yaşı 55  Yüksekten düşme, trafik kazası gibi şiddetli travma  Sürekli, ilerleyen, mekanik olmayan ağrı  Torasik ağrı  Geçirilmiş karsinoma, sistemik steroid kullanımı, madde kullanım suistimali, HIV öyküsü  Bel bölgesinde lomber fleksiyon hareketinde ciddi, dirençli kısıtlanma  Yaygın nörolojik bulgular  Yapısal anomali  Sedimantasyon >25 mm/saat

İzleme Ve Değerlendirme  Bel ağrılı hastalarda ağrı vizüel analog skala ile, fiziksel fonksiyonlar, kas gücü, refleks, duyu muayenesi ve spesifik testlerle değerlendirilmekte.  Fonksiyonel durum ise Oswestry Engellilik Ölçeği ve İstanbul Bel Ağrısı Engellilik İndeksi ile değerlendirilmekte.  Kronik bel ağrısı olan, akut atak ile gelen birey veya yavaş iyileşen bel ağrıları için kullanılabilecek tetkik ve tedavi yöntemleri hekimler tarafından uygulanmakta.

SAĞLIKLI GÜZEL GÜNLER