YAŞLILIKTA BESLENME ANTALYA HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar ve Programlar Şubesi

Yeterli ve Dengeli Beslenme; Vücudun büyümesi ve gelişmesi, dokuların yenilenmesi ve çalışması için gerekli olan enerji ve besin öğelerinin her birinin yeterli ve dengeli miktarlarda alınması ve uygun şekilde kullanılması anlamına gelmektedir. Yetersiz Beslenme; Vücut için gerekli olan gıdaların gerekenden daha az bir düzeyde vücuda alınması. Dengesiz Beslenme; Alınan besin ögelerinin oranının bozulmasıdır. Yaşlılıkta yetersiz ve dengesiz beslenme daha ağır sorunlara yol açar. BESLENME İLE İLGİLİ TERİMLER

 Kol, bacak, deri altı yağ dokusu ↓  Karın çevresinde yağlanma ↑  Boy uzunluğu ↓ (kemik erimesi)  Ağızda tükürük salgısı ↓  Mide tabaka düzeyi ve asit miktarı ↓  Bağırsak hareketleri ↓  Hücrelerin yanıtı ↓  Tat duygusunda azalma ↓ (ilk önce şekerli ve tuzlu tat alma duygusu)  Besinle bulaşan mikroorganizmalara karşı bağışıklık yanıtı ↓  Kalsiyum emilim metabolizmasında değişiklik  Deride D vitamini sentezinde azalma  Kas-iskelet sisteminde hareket kısıtlılığı FİZYOLOJİK DEĞİŞİKLİKLER

Yaşlılar kronik hastalıklar nedeni ile birden fazla ilaç kullanmaktadırlar.  Vücutta ilacın etkinliği, yaşlılık<yetişkinlik  Hekimlerden daha fazla ilaç beklentisi  İlaç alabilmek için farklı doktorlara başvuru  İlaç-ilaç ve ilaç-besin etkileşimi riski ↑ (ilacın emilimine olumsuz etki) BİLİNÇSİZ/KONTROL DIŞI İLAÇ KULLANIMI NOT: İlaçlar vücudumuzda mide-bağırsak sistemi boyunca emilir. İlaçlar arası veya ilaç- besin etkileşimi (greyfurt suyu, brüksel lahanası, brokoli vb.) nedeni ile ilacın emilimi azalabilir.

 Ağız kuruluğu  Konfüzyon (sersemlik hali)  Bilişsel bozukluk (algılama bozukluğu)  Kan şekerinde dalgalanma  Tansiyon düşüklüğü  Akut böbrek yetmezliği  Ödem ve kalp yetmezliğinin kötüleşmesi  Yürüyüş ve hareket bozuklukları  Mide-bağırsak fonksiyonlarında değişme BİLİNÇSİZ/KONTROL DIŞI İLAÇ KULLANIMININ SONUÇLARI NOT: Aspirin ve diğer ağrı giderici-inflamasyon önleyici ilaçların doktor önerisi dışında kullanımı mide-bağırsak kanamalarına neden olabilir.

 Posadan fakir beslenme (meyve-sebze)  Diş sorunları, uygunsuz diş protezleri  Fiziksel hareket kısıtlılığı nedeni ile en yakın marketin besin alışverişi için seçilmesi  Yardımcı kişilerin yokluğu  Depresyona bağlı iştah azalması  Tekrarlayan enfeksiyonlar, ishal  Kontrol altına alınamamış diyabet YAŞLILIKTA YETERSİZ BESİN TÜKETİMİNİN NEDENLERİ

Yaşlılık döneminde bazal metabolizma hızı azalır, dolayısıyla da toplam enerji harcaması-kalori gereksinimi azalır. Bu dönemde beden ağırlığının kilogramı başına 30 kkal/gün enerji tüketilmesi önerilmektedir. Örnek: 70 kg olan yaşlı birey: 2100 kalori 60 kg olan yaşlı birey : 1800 kalori 50 kg olan yaşlı birey:1500 kalori YAŞLILIK DÖNEMİNDE KALORİ ALIMI

BESLENMEDE DİKKAT EDİLECEKLER  Porsiyonlar küçük ve öğün sayısı fazla olmalı  Sabah kahvaltısı atlanmamalı  Besin değeri olan gıdalar tüketilmeli  İdeal vücut ağırlığı korunmalı  Alınan enerji = Harcanan enerji

Yeterli miktarda tüketilmelidir. Uygun Karbonhidrat Kaynakları:  Çorba  Patates (haşlama/fırınlanmış)  Tam tahıllı ve kepekli ürünler (Örnek: Tam tahıllı/ kepekli ekmek, kepekli makarna)  Sütlü tatlılar  Şeker, bal, reçel, şekerli ve hamurlu besin tüketimi ↓ (Örnek: baklava, tel kadayıf, poğaça, börek vb. ↓ ) EKMEK VE TAHILLAR

Öneriler:  Haftada 2-3 kez kuru baklagil yemeği  Haftada en az 2-3 kez balık  Et yemeklerine yağ eklenmemesi  Etlerin görünür yağlarının ayrılması  Et kıyma olarak veya sulu köfte olarak verilebilir. ET ÜRÜNLERİ, YUMURTA VE KURUBAKLAGİLLER İLE SERT KABUKLULAR

Vitamin-minerallerin zengin bir kaynağıdır. Öneriler:  Her gün 5-7 porsiyon alımı  Her renginden tüketilmesi  Çiğneme ve yutma güçlüğü olan yaşlılar tüm meyve ve sebzeleri pişirerek tüketebilir. TAZE SEBZE VE MEYVELER

Kemik mineral yoğunluğu ve sağlığının korunması için yeterli miktarda alınmalıdır. Öneriler:  Az yağlı/ yağsız süt-yoğurt tüketimi  Az tuzlu/ tuzsuz ayran  Hipertansiyon sorunu olan yaşlılarda çökelek gibi tuzu az peynirler tercih edilebilir. SÜT VE ÜRÜNLERİ

Yaşlılarda hipertansiyona bağlı beyin kanamaları sık görülmektedir. Bu yüzden yemeklere aşırı tuz eklenmemesinin yanı sıra aşırı tuzlu besinlerin tüketilmemesi de önemlidir.  Aşırı tuzlu besinler: X Turşu, salamuralar X Kabartma tozu X Karbonat X Soya sosu X Hazır gıdalar (özellikle MSG(monosodyum glutamat) içerenler yaşlılar için sakıncalıdır.) TUZ TÜKETİMİ KISITLAMASI

Yaşlılarda sıvı kaybına bağlı sağlık sorunları diğer yaş gruplarına göre daha sık görülür. Öneriler:  Günde 8-10 su bardağı su tüketimi  Ihlamur, taze sıkılmış meyve suyu  Az tuzlu/ tuzsuz ayran Önerilmez:  Alkol, aşırı çay ve kahve tüketimi.  Meyan kökü* ve ekinezya* (*Bazı ilaçlarla etkileşim yapabildiği için doktora danışılmalıdır.) YETERLİ SU TÜKETİMİ

 Yemekleri hazırlarken haşlama, ızgara ve fırında pişirme yöntemleri tercih edilmelidir.  Doymuş yağ kullanımından (tereyağ, margarin) kaçınılmalıdır.  Hidrojenize yağların (bitkisel yağların doyurulması ile oluşturulan katı yağlar) tüketiminden kaçınılmalıdır.  Güvenli gıda satın alınmalı, hazırlama, pişirme, saklama koşullarında hijyene dikkat edilmelidir. DİĞER ÖNERİLER

 Yaşlılar besin alışverişi yaparken ağır çantaları taşımaktan kaçınmalı gerekirse eve hizmet yapan marketleri tercih etmeli, market çalışanlarından yardım istemelidir.  Besinler daha sık ve az satın alınmalı, liste yapılmalıdır.  Yemeyi teşvik etmek için TV karşısında veya müzik eşliğinde yemek yenilebilir. DİĞER ÖNERİLER