Mustafa Kemal Atatürk’ün Doğumu, Ailesi ve Çocukluğu Atatürk’ün doğumu, ailesi ve çocukluğu hakkında neler biliyorsunuz? Mustafa Kemal Atatürk, 1881 (Kendisine sorduklarında annesinin kendisine «mayıs ayında doğmuşsun» dediğini 19 mayıs olabileceğini söylemiştir) yılında, o zamanlar bir Osmanlı kenti olan Selânik’in Kocakasım Mahallesi, Islahhane Caddesi’nde bulunan üç katlı pembe evde, orta hâlli bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelmiştir. Atatürk’ün babası Ali Rıza Efendi, Rumeli’nin fethi sırasında Aydın’ın Söke ilçesinden getirilerek Selânik’e yerleştirilen Türklerden “Kırmızı Hafız” lakaplı Ahmet Efendi’nin oğludur. Annesi Zübeyde Hanım ise Orta Anadolu’dan göç ederek Selânik’e yerleşmiş olan Hacı Sofu ailesinden Feyzullah Ağa’nın kızıdır.

Atatürk’ün baba soyu Atatürk'ün babası Ali Rıza Efendi doğumu 1839 gibi - ölümü 1890 gibi Selânik yerlilerindendi. Uzak dedeleri Vidin'den ayrılarak Serez'de yerleşmişler, oradan da Selânik'e gelmişlerdi. Ali Rıza Efendi, önce Selanik'te evkaf kâtipliği yapmıştır. Atatürk, onu az hatırladığını söylemekle birlikte zekâ ve azmini anar, modern düşünceli bir kimse olduğunu söylerdi da Sırbistan'la savaş başladıktan sonra Selanik'te gönüllülerden bir "Asakiri Milliye" taburu kurulmuş ve Ali Efendi orada mülâzımı evvel (Üsteğmen) olmuştur. II. Abdülhamid'in vehmi üzerine bu ve buna benzer birlikler dağıtıldıktan az sonra Ali Efendi'nin evkaftan çekilip rüsumat memuru olduğu anlaşılıyor. Daha sonra özel hayata atılıp kereste tüccarlığı yapmıştır. Baba tarafından dedesi Hafız Ahmet Efendi XIV-XV. yüzyıllarda Konya ve Aydın'dan Makedonya'ya yerleştirilmiş Kocacık Yörüklerindendir. Baba soyu, Manastır vilayetinin Debrei Bala sancağına bağlı Kocacık köyüne yerleşmiştir. Ali Rıza Efendi’nin babası Kızıl Hafız Ahmet Efendi ile onun kardeşi Kızıl Hafız Mehmet Emin Efendi 1800’lü yılların başında o dönemde yine bir Türk toprağı olan Selanik’e göç etmişlerdir. Ali Rıza Efendi 1839’da Selanik’te dünyaya gelmiştir. Selanik’te Abdi Hafız Mektebinde okumuş, Vakıflar İdaresine kâtip olarak girmiş, “gümrük memurluğu” görevlerinde bulunmuş ve son olarak ticaretle meşgul olmuştur. Atatürk ‟ ün dedesi ve amcasının taşıdıkları “kızıl” lakabından da anlaşılacağı gibi Rumeli ‟ de yaygın olarak yerleşmiş olan Kızıl - Oğuz Yahut Kocacık Yörükleri, Türkmenleri soyundan gelmektedir. Eser1.pdf

Atatürk’ün ana soyu Atatürk'ün annesi Zübeyde Hanım 1857 Selanik – 1923 İzmir Hacı Sofu ailesinden Feyzullah Ağa'nın kızıdır. Zeki, sağduyulu, dine ve geleneklere bağlı bir kadındı. Oğlunun mahalle mektebine gelenekten olan ilâhilerle başlamasını istemişti. Ancak oğlunun zamanın gerektirdiği biçimde yetişmesini engellememiş, hele kocası öldükten sonra onun iyi öğretim görmesine elinden geldiği kadar çalışmıştır. Onun sağduyusu ve taşıdığı yüksek onur duygularının bir örneği şu olayda görülür. O, daha Selanik'te bulundukları sırada oğlunun, kendi evinde, II inci Abdülhamit yönetimine karşı çalışan bir takım arkadaşlarıyla yaptığı toplantıda nelerle uğraşıldığını öğrenince, padişaha karşı çalışmanın sonuçlarından ürkmüş, ancak Mustafa Kemal'in işi kendisine anlatması üzerine sorunu kavrayıp "gizli şeyleriniz varsa ben saklayayım, muvaffak olmak zordur, mahvolmak daha tabiidir" dedikten sonra şöyle konuşmuştur: "... evlâdım bir gün bu işler olduktan sonra seni namus ve haysiyet sahibi olanlarla görmezsem işte o zaman meyus olurum. Ben senin kadar okumadım, senin kadar bilmem, seni gördüğün, anladığın şeyleri yapmaktan menetmeye kalkışmam, yalnız dikkat et, esas muvaffak olmaktır, muvaffak olmaya çalış". Selanik Yunanlıların eline düştükten sonra kızı Bayan Makbule (Ata'dan) ile İstanbul'a gelen Zübeyde Hanım millî mücadele sırasında binbir merak ve heyecan, ancak büyük kıvanç duyguları içinde İstanbul'da kalmış ve Ankara'ya gitmiştir. Kalbinden hasta bulunduğu için Ankara'da kalması uygun görülmemiş ve zaferden sonra İzmir'e gönderilmiştir. Orada 1923 yılında vefat etmiştir. Mustafa Kemal ATATÜRK’ün anne soyu da, Fatih Sultan Mehmet döneminde Konya-Karaman civarından Rumeli’ye göçürülüp, iskân edilmiş olan Türk boylarındandır. Bu sebeple aileye “Konyarlar” da denilmektedir. Tamamen Türk olan Vodina sancağına bağlı Sarıgöl nahiyesine yerleşen aile; sonradan Selanik yakınlarındaki Lankaza’ya geçmiştir..

Ailesinin, Mustafa Kemal’in kişiliği ve düşünce yapısının oluşmasındaki rolü hakkında neler söyleyebilirsiniz? Gümrük Muhafaza Teşkilatında memurluk yaparken Zübeyde Hanım ile evlenen Ali Rıza Efendi, ev hanımı olan eşiyle birlikte görevi gereği çeşitli yerleşim yerlerinde yaşadı. Bir süre sonra da memuriyetten ayrıldı ve Selânik’e yerleşerek ticaretle uğraşmaya başladı. Ali Rıza Efendi ve Zübeyde Hanım çiftinin dördüncü çocukları Mustafa da o günlerde dünyaya geldi. Onların 1- Fatma (1871 veya ) 3 – 4 yaşında vefat etmiştir 2- Ahmet ( ) 9 yaşında vefat etmiştir 3- Ömer ( ) 8 yaşında vefat etmiştir 4- Mustafa (1881 – 1938 ) 57 yaşında vefat etmiştir 6- Makbule (Boysan) ATADAN ( ) 71 yaşında vefat etmiştir 5- Naciye ( ) 12 yaşında vefat etmiştir adlarında altı çocukları doğdu. Ancak bu çocuklardan Mustafa ve Makbule dışındakiler uzun ömürlü olamadı. Okuma yazma bilen, eğitimli ve kültürlü insanlar olan Ali Rıza Efendi ile Zübeyde Hanım çocuklarının eğitimine önem veren kişilerdi. Eşinin erken ölümü üzerine bu zorlu görevi tek başına yürütmek zorunda kalan Zübeyde Hanım çocuklarıyla ve onların eğitimleriyle yakından ilgilendi. Atatürk sevgi, saygı ve dayanışma duygularının hâkim olduğu bir aile ortamında yetiştiğinden aile hayatına büyük önem vermiştir. O, aile hayatını medeniyetin ve ilerlemenin esası olarak görmüştür. Bu anlayışını o zamanki geleneklerin aksine nikâh töreni sırasında eşi Latife Hanım ile birlikte hazır bulunarak göstermiştir. Aynı şekilde yurt gezilerine de yine onunla beraber çıkarak milletine örnek olmak istemiştir.

Atatürk’ün Dede evi Makedonya'nın Debre yakınlarında Merkez Jupa’ya bağlı köy. Mustafa Kemal Atatürk’ün babası Ali Rıza Efendi’nin köyü olarak bilinir. Ancak Ali Rıza efendi Selanik’te dünyaya gelmiştir. Ali Rıza efendinin babası yani Atatürkün dedesi Kızıl Hafız Ahmet Efendi bu köyde dünyaya gelmiş ve ömrünün son yıllarında kardeşiyle birlikte Selanik’e göçmüştür. Atatürk’ün dede evinin eski hali.

Mustafa Kemal Atatürk’ün Doğumu, Ailesi ve Çocukluğu Türk Tarih Kurumu eski Başkanı YUSUF HALAÇOĞLU, Atatürk’ün Babasının doğduğu ev hakkında, “Orası Atamız’ın baba evi değil, dedesi Kızıl Hafız Ahmet Efendi’nin doğduğu ev. Ali Rıza Efendi Selanik’te Atatürk’ün de dünyaya geldiği evde doğdu” Makedonya devleti ile işbirliği yapılarak bu ev yenilenmiş ve Ali Rıza efendi’nin doğduğu ev olarak Kocacık köyünde anı evi olarak turizme açılmıştır. Bu evin şimdiki hali.

Atatürk’ün şeceresi Baba tarafından dedesi Hafız Ahmet Efendi XIV-XV. yüzyıllarda Konya ve Aydın'dan Makedonya'ya yerleştirilmiş Kocacık Yörüklerindendir. Annesi Zübeyde Hanım ise Selânik yakınlarındaki Langaza kasabasına yerleşmiş eski bir Türk ailesinin kızıdır. Milis subaylığı, evkaf katipliği ve kereste ticareti yapan Ali Rıza Efendi, 1871 yılında Zübeyde Hanım'la evlendi. Atatürk'ün beş kardeşinden dördü küçük yaşlarda öldü, sadece Makbule (Atadan) 1956 yılına değin yaşadı.

Mustafa Kemal Atatürk’ün Doğumu, Ailesi ve Çocukluğu 1

1

1

2

3

4